مختصری از فقه روزه

زکات فطر (سرفطره)

حکم زکات فطر: زکات فطر بر هر مسلمانی (که بیش از قوت یک شبانه روز خود و خانواده‌اش را داشته باشد) واجب است. [۶۳] و رسول الله ج به دادن زکات فطر از کوچک و بزرگ و آزاد و برده و کسانی که نفقه آن‌ها بر عهده شما است امر فرموده. [۶۴]

حکمت زکات فطر: از ابن عباسب روایت است که رسول الله ج زکات فطر را به عنوان پاک کننده‌ی روزه دار از سخنان بیهوده و دشنام، به عنوان رزق و خوراکی برای مساکین واجب کرده است پس هرکس آن را قبل از نماز عید بدهد به عنوان زکات فطرمحسوب می‌شود و هرکس آن را بعد از نمازعید پرداخت کند صدقه‌ای است همچون سایر صدقات (و به عنوان زکات فطر محسوب نمی‌شود) [۶۵]

مقدار زکات فطر: ابو سعید خدریس می‌فرماید: ما درزمان رسول الله ج یک صاع از گندم یا جو یا خرما یا کشک یا کشمش را برای هر نفر زکات فطر می‌دادیم. [۶۶]

و در حدیث دیگری می‌فرماید: ما یک صاع از طعام خود را در عهد رسول الله ج به عنوان زکات فطر می‌دادیم. [۶۷]

پس روشن می‌شود که زکات فطر باید یک صاع از طعام باشد و هر صاع برابر با چهار مد است.

و به ( ۲کیلو و۴۰۰گرم تا ۲ کیلو و۵۰۰گرم) تعبیر شده است واین قول علمای مذهب شافعی و بعضی دیگر است.

شیخ الاسلام ابن تیمیه/ می‌فرماید: زکات فطر پرداخت می‌شود از قوت بلد (منطقه) مانند برنج وغیره، اگرچه شخص توان پرداخت موارد مذکور در حدیث را هم داشته باشد و این قول اکثر علما و اصح اقوال است، که همانا اصل در دادن آن مساوات و برابری با فقرا است. [۶۸]

ابن قیم جوزی/ می‌فرماید: این چند مورد از حبوبات (گندم- جو- خرما و...) که در احادیث آمده نشانگر آن است که در آن زمان در مدینه (قوت) غذای غالب مردم همین چیزها بوده و اگر درجایی یا زمانی دیگر قوت غالب چیز دیگری باشد باید از آن بپردازند اگرچه غذای‌شان غیر از حبوبات مثل شیر و گوشت و ماهی باشد و این قول جمهور علما و قول ارجح است و مقصود از پرداخت زکات فطر یکسانی با مساکین است، درطعام روزعید، یعنی غذای مسکین هم درآن روز همانند بقیه مردم باشد. [۶۹]

و این ردی است بر عمل کسانی که فقط به دادن گندم بسنده می‌کنند و خودشان از بهترین طعام در طول سال وروز عید استفاده می‌کنند و دادن پول به جای طعام به عنوان زکات فطر مخالفت صریح با نصوص است چون زکات فطر عبادت است و اصل در عبادت توقیفی بودن است و خدا و رسولش ج حکمت آن را بهتر می‌دانند.

امام نووی/ می‌فرماید: عامه فقها دادن قیمت (پول) به جای طعام را جایز ندانسته‌اند؛ چون اگر دادن پول جایز می‌بود، خدا و رسول ج آن را بیان می‌فرمودند. [۷۰] واین قول امام شافعی وامام احمد و امام مالک رحمه الله علیهم است.

زمان پرداخت زکات فطر: از ابن عمرب روایت است: رسول الله ج دستور داد تا زکات فطر قبل ازخروج مردم برای نمازعید، پرداخت شود. [۷۱]

و در سنت آمده که زکات فطر یک یا دو روز مانده به عید به کسی که مستحق آن است پرداخت شود. [۷۲]

زکات فطر به چه کسانی داده می‌شود: زکات فطر به مساکین داده می‌شود به دلیل فرموده‌ی رسول الله ج: «زکات فطر رزق وخوراکی برای مساکین است.» [۷۳]

وآخر دعوانا ان الحمدالله رب العالمین، نسال الله ان ینفعنا وینفع اخواننا المسلمین بهذه الرسالة، انه سمیع مجیب الدعاء، وصلی الله وسلم علی محمد وعلی آله واصحابه واتباعه.

بإحسان الی یوم الدین

[۶۳] به روایت بخاری: ۱۵۰۳، مسلم:۹۸۴. [۶۴] صحیح، دارالقطنی: ۲۲۰، بیهقی: (۱۶۱/۴)، الإرواءالغلیل: ۸۳۵. [۶۵] صحیح سنن ابن ماجه: ۱۴۸۰، ابوداوود: ۱۵۹۴. [۶۶] بخاری: ۱۵۰۵، مسلم: ۹۸۵. [۶۷] بخاری: ۱۵۱۰. [۶۸] الفتاوی الکبری (۴۵۵/۴). [۶۹] اعلام الموقعین (۳/۱۲). [۷۰] شرح امام نووی بر صحیح مسلم. [۷۱] بخاری: ۱۵۰۳، مسلم: ۹۸۴. [۷۲] بخاری: ۱۵۱۱. [۷۳] صحیح سنن ابن ماجه: ۱۴۸۰، ابو داوود: ۱۵۹۴.