سلمان س در خواب عبدالله بن سلامس

حافظ ابونعیم از عبدالله بن سلام س چنین نقل کرده است: روزی سلمان به من گفت: ای برادر! هر یک از ما زودتر فوت کرد، باید دیگری او را در خواب ببیند. من گفتم: مگر چنین چیزی امکان دارد؟

سلمانس گفت: آری! روح شخص مؤمن آزاد است و هر جا بخواهد می‌تواند برود، امّا روح شخص کافر در زندان است و آزادی ندارد.

عبدالله بن سلام می‌گوید: پس از آن که سلمان فوت کرد، او را در خواب دیدم. جلو آمد و به من سلام کرد و من هم جواب سلامش را دادم و از او پرسیدم: چه منزلتی یافتی؟

سلمان گفت: منزلت بسیار نیکویی یافتم و به تو توصیه می‌کنم که در هر حال به خدا توکل کنی؛ زیرا بهترین وسیله‌ی رستگاری، توکّل است، و ین توصیه را سه بار تکرار نمود.

***

حال که از مسأله‌ی توکل بحث شد، به عنوان حسن ختام و پایان مطلب کتاب، به اختصار توکل را توضیح خواهیم داد.

توکّل رمز ایمان، سرّ یقین، مصدر قدرت و پیروزی و اساس عزّت و سعادت و سبب سرافرازی و رستگاری انسان مسلمان است. به همین خاطر خداوند متعال در قرآن کریم به بندگان خود توصیه می‌کند که در هر حال به او توکل کنند:

﴿وَتَوَكَّلۡ عَلَى ٱلۡحَيِّ ٱلَّذِي لَا يَمُوتُ﴾ [الفرقان: ۵۸].

«بر خداوند تکیه کن که همیشه زنده است و نمی‌میرد».

باز می‌فرماید:

﴿وَتَوَكَّلۡ عَلَى ٱلۡعَزِيزِ ٱلرَّحِيمِ ٢١٧ ٱلَّذِي يَرَىٰكَ حِينَ تَقُومُ ٢١٨﴾ [الشعراء: ۲۱۷-۲۱۸].

«و بر خداوند چیره و مهربان توکّل کن، آن خدایی که تو را می‌بیند، آنگاه که (برای نماز تهجد) برمی‌خیزی».

و در آیه‌ای دیگر نیز آن را شرط صحت ایمان معرّفی فرموده است و می‌فرماید:

﴿وَعَلَى ٱللَّهِ فَتَوَكَّلُوٓاْ إِن كُنتُم مُّؤۡمِنِينَ﴾ [المائدة: ۲۳].

«و بر خداوند توکل کنید اگر مؤمن هستید».

ارکان توکّل سه چیز است

رکن اول: طرح البدن فی العبودية: یعنی تمام اعمال و رفتار انسان در مسیر طاعت و عبادت خداوند متعال باشد و در این مسیر تمام تلاش و همّت خود را به کار گیرد و از سستی و کاهلی بپرهیزید.

رکن دوّم: تعلّق القلب بالربوبیة: یعنی انسان در انجام هر کاری با خدا باشد و موفقیّت خود را از خدا بداند. نقص و ناتوانی خود را در نظر داشته و از هر گونه غرور و تکبری بپرهیزد و در هر حال شعارش ﴿وَمَا تَشَآءُونَ إِلَّآ أَن يَشَآءَ ٱللَّهُ رَبُّ ٱلۡعَٰلَمِينَ ٢٩﴾ [التکویر: ۲۹] [۱۷]. و «ولا حول ولا قوة إلا بالله» باشد.

رکن سوم: الثقة بوعد الله: یعنی به وعده‌ی خداوند متعال اعتماد کامل داشته و در آن هیچ شکّ و تردیدی نداشته باشد. چنان که می‌فرماید:

﴿وَٱلَّذِينَ جَٰهَدُواْ فِينَا لَنَهۡدِيَنَّهُمۡ سُبُلَنَا﴾ [العنکبوت: ۶۹].

«کسانی که برای (رضایت) ما تلاش کنند، آنها را به راه‌های منتهی به خود، راهنمایی می‌کنیم».

﴿مَنۡ عَمِلَ صَٰلِحٗا مِّن ذَكَرٍ أَوۡ أُنثَىٰ وَهُوَ مُؤۡمِنٞ فَلَنُحۡيِيَنَّهُۥ حَيَوٰةٗ طَيِّبَةٗۖ وَلَنَجۡزِيَنَّهُمۡ أَجۡرَهُم بِأَحۡسَنِ مَا كَانُواْ يَعۡمَلُونَ ٩٧﴾ [النحل: ۹۷].

«از میان زنان و مردان هر کس کار شایسته‌ای انجام دهد، به او زندگی پاکیزه و خوشایندی می‌بخشیم و پاداش آنان را طبق بهترین کارهایشان خواهیم داد».

ترک یکی از این سه رکن سبب می‌شود که توکل ناقص مانده و فرد از آثار و فواید آن بی‌بهره شود.

﴿وَمَن يَتَوَكَّلۡ عَلَى ٱللَّهِ فَهُوَ حَسۡبُهُۥٓۚ إِنَّ ٱللَّهَ بَٰلِغُ أَمۡرِهِۦۚ قَدۡ جَعَلَ ٱللَّهُ لِكُلِّ شَيۡءٖ قَدۡرٗا﴾ [الطلاق: ۳].

«هر کس بر خدا توکل کند، خدا او را بسنده است. خدا فرمان خویش را به انجام می‌رساند و هر چه بخواهد، به آن دسترسی پیدا می‌کند. خداوند برای هر چیزی زمان و اندازه‌ای قرار داده است».

حسبي الله لا إله إلا هو علیه توکلت وهو ربّ العرش العظیم، وأصلي وأسلم على حبیب رب العالـمین، سیّدنا محمد وعلی آله وصحبه أجمعین، والحمد لله في الأولین والآخرین.

[۱۷] «و نمی‌خواهید مگر وقتی که بخواهد خدا پروردگار عالمیان».