فصل دوم:(قاعده شناخت صفات خداوند متعال)

۴۰- در حقیقت، دلیل و استناد ما در همه آن چه از صفات بارى‌تعالى، چه به صورت مشروح، چه مختصر، و چه به طور اثبات یا نفى بیان کردیم، بر اساس قرآن کریم و سنت پیامبر صو گذشتگان و پیشینیان صالح و نیکوکار، و امامانِ اهل سنت و جماعت بوده است.

۴۱- بر این عقیده‌ایم که باید کلام صریح و آشکار قرآن و سنت را بر ظاهر و حقیقت آن حمل کرد، چنان که بارى‌تعالى شایسته و سزاوار آن معنى باشد. و از راه گمراهانى که صفات بارى‌تعالى را تأویل کرده و به آن چه خدا و رسولش صمى‌خواستند عمل نکردند، برائت و دورى مى‌جوییم.

و همچنین خود را از راه مُعطّله[۵] کسانى که صفات بارى‌تعالى را تعطیل کرده و آن معنا و مفهومى که در آن صفات است آن را براى بارى‌تعالى اثبات نمى‌کند، برائت مى‌جوییم.

وهمچنین از راه کسانى که در آن صفات، غُلُو و زیاده روى کرده، و آن را به صفات مخلوقات تشبیه مى‌کنند و یا براى آن چگونگى و کیفیتى ثابت مى‌کنند، برائت و دورى مى‌جوییم.

۴۲- ما یقین داریم که آن چه در قرآن و سنت آمده حق و حقیقت است، و در آن هیچ اختلاف و نقصى وجود ندارد؛ چنان که بارى‌تعالى مى‌فرماید: ﴿أَفَلَا يَتَدَبَّرُونَ ٱلۡقُرۡءَانَۚ وَلَوۡ كَانَ مِنۡ عِندِ غَيۡرِ ٱللَّهِ لَوَجَدُواْ فِيهِ ٱخۡتِلَٰفٗا كَثِيرٗا ٨٢﴾[النساء: ۸۲] .

«آیا درباره قرآن نمى‏اندیشند؟! اگر از سوى غیر خدا بود، اختلاف فراوانى در آن مى‏یافتند».

زیرا تناقض و اختلاف در اخبار، موجب آن مى‌شود که برخى از آن برخى دیگر را رد نماید و این امر (که برخى از آیات و احادیث برخى دیگر آنرا تکذیب و رد نماید) در اقوال خدا و رسولش مستحیل و ناممکن است.

۴۳- هرکس ادعا کند که در قرآن و سنت پیامبر صتناقض و اختلاف وجود دارد، دلالت بر قصد و نیت بد او، و گمراهىِ قلب او مى‌کند، و باید توبه کرده، به سوى خداى متعال باز گردد و از گمراهى و جهالت، دورى جوید.

هرکس به فکرش چنین آید که در قرآن و سنت پیامبر صاختلاف و تناقض وجود دارد، از چند حال خارج نیست: یا از کمى دانش و معرفت اوست، و یا از عدم فهم و ادراک اوست، و یا از کم فکرى و نیندیشیدن در قرآن و سنت پیامبر صو معانى آن مى‌باشد؛ پس باید چنین فردى در آموختن علم و معرفت صحیح بکوشد، و با اندیشه و تدبر در آیات قرآن و معانى آن تلاش نماید تا حقیقت و یقین براى او روشن شود، و اگر نتوانست حقیقت را بداند، چنین مسایلى را به عالم آن که خداوند است واگذاشته و از تصور بى‌جا و تأمل جاهلانه در باره آن دورى جوید (و به آن ایمان آورده) و چنان گوید که صاحبان علم راستین مى‌گویند که: ﴿كُلّٞ مِّنۡ عِندِ رَبِّنَاۗ﴾[آل عمران: ۷] .

«ما به همهء آن ایمان آوردیم (چرا که) همه از سوى پروردگار ما است».

بداند که در قرآن و سنت پیامبرصهیچ تناقض و اختلافى وجود ندارد.

***

[۵] پیروان مذهب تعطیل ؛ در اصطلاح اهل سنت فرقه‌هاى مذهبى که منکر صفات بارى تعالى بوده، و از خداوند نفى اسما و صفات مى‌کرده‌اند. فرهنـگ فارسى عمید ـ ویراستار.