فصل ششم: (ايمان به روز قيامت)
۶۶- ایمان مى‌آوریم به روز قیامت. و آن روزى است که بعد از آن، روز دیگرى نیست، وقتى مردم زنده شده، از قبرهاى خود برمى‌خیزند تا این که زندگىِ ابدى را شروع کنند و راه ایشان یا به بهشت، و یا به دوزخ خواهد بود.
۶۷- ایمان مى‌آوریم به برانگیخته شدن. و آن هم زنده کردنِ خداوند مردگان را؛ در حالى‌که اسرافیل در شیپور مى‌دمد: ﴿وَنُفِخَ فِي ٱلصُّورِ فَصَعِقَ مَن فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَمَن فِي ٱلۡأَرۡضِ إِلَّا مَن شَآءَ ٱللَّهُۖ ثُمَّ نُفِخَ فِيهِ أُخۡرَىٰ فَإِذَا هُمۡ قِيَامٞ يَنظُرُونَ ٦٨﴾[الزمر: ۶۸] .
«و در «صور» دمیده مى‌شود، پس همه کسانى که در آسمانها و زمینند مىمیرند، مگر کسانى که خدا بخواهد؛ سپس بار دیگر در «صور» دمیده مى‌شود، ناگهان همگى به پا مىخیزند و در انتظار (حساب و جزا) هستند».
در این وقت، مردم از قبرهایشان برمى‌خیزند؛ در حالى‌که پا برهنه‌اند و لخت هستند و ختنه نشده‌اند: ﴿كَمَا بَدَأۡنَآ أَوَّلَ خَلۡقٖ نُّعِيدُهُۥۚ وَعۡدًا عَلَيۡنَآۚ إِنَّا كُنَّا فَٰعِلِينَ ١٠٤﴾[الأنبیاء: ۱۰۴] .
«همان گونه که آفرینش را آغاز کردیم، آن را بازمىگردانیم؛ این وعدهاى است بر ما، و قطعا آن را انجام خواهیم داد».
۶۸- ایمان مى‌آوریم به نامهء اعمال و کردار که به دست راست و یا از پشت بـه دست چپ داده مى‌شود: ﴿فَأَمَّا مَنۡ أُوتِيَ كِتَٰبَهُۥ بِيَمِينِهِۦ ٧ فَسَوۡفَ يُحَاسَبُ حِسَابٗا يَسِيرٗا ٨ وَيَنقَلِبُ إِلَىٰٓ أَهۡلِهِۦ مَسۡرُورٗا ٩ وَأَمَّا مَنۡ أُوتِيَ كِتَٰبَهُۥ وَرَآءَ ظَهۡرِهِۦ ١٠ فَسَوۡفَ يَدۡعُواْ ثُبُورٗا ١١ وَيَصۡلَىٰ سَعِيرًا ١٢﴾[الإنشقاق: ۷-۱۲] .
«پس کسى که نامهء اعمالش به دست راستش داده شود. به زودی حساب آسانی برای او می‌شود. و خوشحال به اهل و خانواده‌اش باز می‌گردد. و اما کسی که نامهء اعمالش به پشتِ سرش داده شود. به زودی فریاد می‌زند: ای وای بر من که هلاک شدم. و در شعله‌های سوزان آتش می‌سوزد».
﴿وَكُلَّ إِنسَٰنٍ أَلۡزَمۡنَٰهُ طَٰٓئِرَهُۥ فِي عُنُقِهِۦۖ وَنُخۡرِجُ لَهُۥ يَوۡمَ ٱلۡقِيَٰمَةِ كِتَٰبٗا يَلۡقَىٰهُ مَنشُورًا ١٣ ٱقۡرَأۡ كِتَٰبَكَ كَفَىٰ بِنَفۡسِكَ ٱلۡيَوۡمَ عَلَيۡكَ حَسِيبٗا ١٤﴾[الإسراء: ۱۳-۱۴] .
«و هر انسانى، اعمالش را بر گردنش آویختهایم؛ و روز قیامت، کتابى براى او بیرون مى‌آوریم که آن را در برابر خود، گشوده مىبیند! (این همان نامه اعمال اوست!) (و به او مىگوییم:) کتابت را بخوان، کافى است که امروز، خود حسابگر خویش باشى!».
۶۹- ایمان مى‌آوریم به ترازویى که در روز قیامت براى حساب و جزا و کیفر و پاداش گذاشته مى‌شود و به هیچ‌کس ظلم نمى‌شود: ﴿فَمَن يَعۡمَلۡ مِثۡقَالَ ذَرَّةٍ خَيۡرٗا يَرَهُۥ ٧ وَمَن يَعۡمَلۡ مِثۡقَالَ ذَرَّةٖ شَرّٗا يَرَهُۥ ٨﴾[الزلزلة:۷-۸] .
«پس هر کس هم‌وزن ذرّه‌ای کار خیر انجام دهد آن را می‌بیند. و هر کس هم‌وزن ذرّه‌ای کار بد کرده آن را می‌بیند».
﴿فَمَن ثَقُلَتۡ مَوَٰزِينُهُۥ فَأُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلۡمُفۡلِحُونَ ١٠٢ وَمَنۡ خَفَّتۡ مَوَٰزِينُهُۥ فَأُوْلَٰٓئِكَ ٱلَّذِينَ خَسِرُوٓاْ أَنفُسَهُمۡ فِي جَهَنَّمَ خَٰلِدُونَ ١٠٣ تَلۡفَحُ وُجُوهَهُمُ ٱلنَّارُ وَهُمۡ فِيهَا كَٰلِحُونَ ١٠٤﴾[المؤمنون: ۱۰۲-۱۰۴] .
«و کسانى که وزنه اعمالشان سنگین است، همان رستگارانند! و آنان که وزنه اعمالشان سبک باشد، کسانى هستند که سرمایه وجود خود را از دست داده، در جهنم جاودانه خواهند ماند! شعلههاى سوزان آتش همچون شمشیر به صورتهایشان نواخته مى‌شود؛ و در دوزخ چهرهاى عبوس دارند».
﴿مَن جَآءَ بِٱلۡحَسَنَةِ فَلَهُۥ عَشۡرُ أَمۡثَالِهَاۖ وَمَن جَآءَ بِٱلسَّيِّئَةِ فَلَا يُجۡزَىٰٓ إِلَّا مِثۡلَهَا وَهُمۡ لَا يُظۡلَمُونَ ١٦٠﴾[الأنعام: ۱۶۰] .
«هر کس کار نیکى بجا آورد، ده برابر آن پاداش دارد، و هر کس کار بدى انجام دهد، جز بمانند آن، کیفر نخواهد دید؛ و ستمى بر آنها نخواهد شد».
۷۰- ایمان مى‌آوریم به شفاعـت عظمى و بزرگى که مختص پیامبر، و آن هم از خداوند شفاعت مى‌طلبد تا این که بین مردم، به مصیبتى که بر آنان وارد شده است، از همّ و غمّ و سختى و شدت روزِ محشر قضاوت نماید؛ پس مردم نزد آدم، سپس نزد نوح، سپس نزد ابراهیم، سپس نزد موسى، سپس نزد عیسى جرفته تا این که سر انجام به پیامبر صمى‌رسند] .
۷۱- ایمان مى‌آوریم به شفاعتى که مردم را از جهنم بیرونمى‌آورد و آن شفاعت، براى رسول الله صو پیامبران دیگر و مؤمنان و فرشته‌ها مى‌باشد.
و اینکه خداوند متعال، گروهى ازمؤمنان را از جهنم بیرون مى‌آورد بدون شفاعت کسى، بلکه به فضل و رحمت خداوندى.
۷۲- ایمان مى‌آوریم به حوض رسول الله صو این که آب آن سفیدتر از شیر، و شیرین‌تر از عسل است، و بوى آن بهتر از بوى خوش مشک مى‌باشد. طول آن به مسافت رفتن یک ماه، و عرض آن نیز همان قدر است. ظرف‌هاى آن مانند ستارگان آسمان، زیاد و زیبا هستند و مؤمنانِ امت محمدى، بر آن وارد مى‌شوند و هرکس که از آن حوض بنوشد، بعد از آن هرگز تشنه نخواهد شد.
۷۳- ایمان مى‌آوریم به صراط. و آن پلى است که بر جهنم نصب شده و مردم به قدر و اندازه اعمال و کردار خود از روى آن مى‌گذرند، اولین آنها مانند برق عبور مى‌کند، سپس بعد از آنهمانند باد، سپس مانند پرنده‌اى و شد الرحال[۱۱] رسول الله صبر پل ایستاده و مى‌فرماید: بارخدایا! نجات ده، نجات ده، تا اینکه اعمال (بندگان) کم و ناتوان مى‌گردد، و کسانى بیایند که از پل بطور خزیدن عبور کنند، و در دو طرف پل، قلاب‌هایى آویزان است و مأمورند کسى را که به آنان امر شود، بگیرند و به آنان خدشه وارد شده و مجروح مى‌شوند و سپس نجات مى‌یابند و دیگران به آتش جهنم مى‌افتند.
۷۴- ایمان مى‌آوریم به تمامى آن چه در قرآن و سنت پیامبرصاز اخبار و سختى و هراس آن روز آمده است، خدا ما را از آن نجات دهد.
۷۵- ایمان مى‌آوریم به شفاعت پیامبر صنسبت به اهل بهشت تا این که به آن داخل شوند و آنهم [شفاعتى که] مخصوص پیامبر اکرم صمى‌باشد.
۷۶- ایمان مى‌آوریم به بهشت و دوزخ و این که بهشت دار النعیم است که خـداوند آن را براى مؤمنانِ پـرهیزگار، مُهیا کرده و در آن نعمت‌هایى است که هرگز چشم مانند آن ندیده، گوش مانند آن نشنیده، و دلِ بشر، مانند آن تصور نکرده است: ﴿فَلَا تَعۡلَمُ نَفۡسٞ مَّآ أُخۡفِيَ لَهُم مِّن قُرَّةِ أَعۡيُنٖ جَزَآءَۢ بِمَا كَانُواْ يَعۡمَلُونَ ١٧﴾[السجدة: ۱۷] .
«هیچ کس نمىداند چه پاداشهاى مهمى که مایه روشنى چشمهاست براى آنها نهفته شده، این پاداش کارهائى است که انجام مىدادند».
و جهنم، دار العذاب است که خداوند آن را براى کافران ستمگر، مُهیا ساخته و در آن عذابى هولناک و شدید است که هرگز در تصور هیچ بشرى، خطور نکرده است: ﴿إِنَّآ أَعۡتَدۡنَا لِلظَّٰلِمِينَ نَارًا أَحَاطَ بِهِمۡ سُرَادِقُهَاۚ وَإِن يَسۡتَغِيثُواْ يُغَاثُواْ بِمَآءٖ كَٱلۡمُهۡلِ يَشۡوِي ٱلۡوُجُوهَۚ بِئۡسَ ٱلشَّرَابُ وَسَآءَتۡ مُرۡتَفَقًا ٢٩﴾[الکهف: ۲۹] .
«ما براى ستمگران آتشى آماده کردیم که سراپردهاش آنان را از هر سو احاطه کرده است! و اگر تقاضاى آب کنند، آبى براى آنان میاورند که همچون فلز گداخته صورتها را بریان مى‌کند! چه بد نوشیدنى، و چه بد محل اجتماعى است».
و آن دو؛ یعنى بهشت و دوزخ، اکنـون وجـود دارد و هیچ‌گاه فانى نشده و از بین نخواهد رفت. خداوند متعال مى‌فرماید: ﴿وَمَن يُؤۡمِنۢ بِٱللَّهِ وَيَعۡمَلۡ صَٰلِحٗا يُدۡخِلۡهُ جَنَّٰتٖ تَجۡرِي مِن تَحۡتِهَا ٱلۡأَنۡهَٰرُ خَٰلِدِينَ فِيهَآ أَبَدٗاۖ قَدۡ أَحۡسَنَ ٱللَّهُ لَهُۥ رِزۡقًا ١١﴾[الطلاق: ۱۱] .
«و هرکس به خدا ایمان آورده و اعمال صالح انجام دهد (و این راه را تداوم بخشد خداوند) او را در باغهایی از بهشت وارد می‌سازد که از زیر (درختانش) نهرها جاری است، جاودانه در آن می‌مانند، و خداوند روزی نیکوئی برای او قرار داده است».
﴿إِنَّ ٱللَّهَ لَعَنَ ٱلۡكَٰفِرِينَ وَأَعَدَّ لَهُمۡ سَعِيرًا ٦٤ خَٰلِدِينَ فِيهَآ أَبَدٗاۖ لَّا يَجِدُونَ وَلِيّٗا وَلَا نَصِيرٗا ٦٥ يَوۡمَ تُقَلَّبُ وُجُوهُهُمۡ فِي ٱلنَّارِ يَقُولُونَ يَٰلَيۡتَنَآ أَطَعۡنَا ٱللَّهَ وَأَطَعۡنَا ٱلرَّسُولَا۠ ٦٦﴾[الأحزاب: ۶۴-۶۶] .
«خداوند کافران را لعن کرده (و از رحمت خود دور داشته) و براى آنان آتش سوزانندهاى آماده نموده است، در حالى که همواره در آن تا ابد مىمانند، و ولىّ و یاورى نخواهند یافت! در آن روز که صورتهاى آنان در آتش (دوزخ) دگرگون خواهد شد (از کار خویش پشیمان مى‌شوند و) مى‌گویند: «اى کاش خدا و پیامبر را اطاعت کرده بودیم».
۷۷- ما شهادت مى‌دهیم به بهشت رفتن کسانى را که قرآن و سنت پیامبرصآن را بیان کرده، چه کسانى که پیامبر با نام، آنها را معلوم کرده، و چه کسانى که به وسیله صفت و نشانه‌اى، معین و مشخص شده‌اند؛ مانند: ابوبکر، عمر، عثمان و علیشکه رسول اکرمصآن‌ها را نام برده است.
چه آنانى که به سبب صفت و اعمالشان به بهشت وارد مى‌شوند؛ مانند: هر مؤمن یا هر شخص پرهیزگار و متقى.
۷۸- ما شهادت مى‌دهیم به دوزخ رفتن کسانى را که قرآن و سنت رسولصآن‌ها را بیان کرده است؛ چه با نام، و چه با وصف آنها. از کسانى که نام برده شده‌اند ابولهب و عُمرو بن لحی الخزاعی و مانند این‌هاست، و از کسانى که وصف‌شان آمده است: هر کافر و مشرکى که شرک اکبر دارد و همهء منافقان.
۷۹- ایمان مى‌آوریم به سختى قبر و سؤال و پرسش از مرده در قبرش؛ از معبود، دین و پیامبر او، پس: ﴿يُثَبِّتُ ٱللَّهُ ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ بِٱلۡقَوۡلِ ٱلثَّابِتِ فِي ٱلۡحَيَوٰةِ ٱلدُّنۡيَا وَفِي ٱلۡأٓخِرَةِۖ﴾[إبراهیم: ۲۷] .
«خداوند کسانى را که ایمان آوردند، به خاطر گفتار و اعتقاد ثابتشان، استوار مىدارد؛ هم در این جهان، و هم در سراى دیگر».
انسان مؤمن در این جا مى‌گوید: معبود من خدا، دین من اسلام، و پیامبر من محمدصاست.
اما انسان کافر و منافق مى‌گوید: نمى‌دانم؛ شنیدم مردم چیزى مى‌گویند، من هم همان را گفتم.
۸۰- ایمان مى‌آوریم به نعمت و آسایش قبر براى مؤمنان؛ چنان‌که خداوند مى‌فرماید: ﴿ٱلَّذِينَ تَتَوَفَّىٰهُمُ ٱلۡمَلَٰٓئِكَةُ طَيِّبِينَ يَقُولُونَ سَلَٰمٌ عَلَيۡكُمُ ٱدۡخُلُواْ ٱلۡجَنَّةَ بِمَا كُنتُمۡ تَعۡمَلُونَ ٣٢﴾[النحل: ۳۲] .
«همانها که فرشتگان (مرگ) روحشان را مىگیرند در حالى که پاک و پاکیزهاند؛ به آنها مى‌گویند: «سلام بر شما! وارد بهشت شوید به خاطر اعمالى که انجام مىدادید!».
۸۱- ایمان مى‌آوریم به عذاب قبر براى ظالمان کافر؛ چنان‌که مى‌فرماید: ﴿وَلَوۡ تَرَىٰٓ إِذِ ٱلظَّٰلِمُونَ فِي غَمَرَٰتِ ٱلۡمَوۡتِ وَٱلۡمَلَٰٓئِكَةُ بَاسِطُوٓاْ أَيۡدِيهِمۡ أَخۡرِجُوٓاْ أَنفُسَكُمُۖ ٱلۡيَوۡمَ تُجۡزَوۡنَ عَذَابَ ٱلۡهُونِ بِمَا كُنتُمۡ تَقُولُونَ عَلَى ٱللَّهِ غَيۡرَ ٱلۡحَقِّ وَكُنتُمۡ عَنۡ ءَايَٰتِهِۦ تَسۡتَكۡبِرُونَ ٩٣﴾[الأنعام: ۹۳] .
«و اگر ببینى هنگامى که (این) ظالمان در شداید مرگ فرو رفتهاند، و فرشتگان دستها را گشوده، به آنان مى‌گویند: «جان خود را خارج سازید! امروز در برابر دروغهایى که به خدا بستید و نسبت به آیات او تکبر ورزیدید، مجازات خوارکنندهاى خواهید دید»! (به حال آنها تاسف خواهى خورد)».
احادیث در این باره زیاد وارد شده است و براى مؤمن روشن و آشکار است؛ پس بر هر انسان مؤمن، واجب است که به آن چه در قرآن و سنت رسول الله صاز امور غیبى وارد شده است، ایمان بیاورد و به آن چه در دنیا مشاهده مى‌کند با آن جدال و مقابله نکند، و آن را مورد تکذیب قرار ندهد؛ زیرا بین دنیا و آخرت فرق بسیار است. والله المستعان.
***
[۱۱] مانند حیوانىکه بر آن بار حمل کنند. در روایت دیگرى آمده ‹کأجاوید الخیل› یعنى مانند اسبان خوب، تندرو و زرنگ ـ مترجم.