هدف ازآفرینش مخلوقات
اللهأدر قرآن کریم بیان نموده است که هـدف از آفرینش مخلوقات همانا امتحان و آزمایش آنها است، چنانکه می‌فرماید: ﴿وَهُوَ ٱلَّذِي خَلَقَ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضَ فِي سِتَّةِ أَيَّامٖ وَكَانَ عَرۡشُهُۥ عَلَى ٱلۡمَآءِ لِيَبۡلُوَكُمۡ أَيُّكُمۡ أَحۡسَنُ عَمَلٗا﴾[هود: ٧].
«و اوست آن ذاتیکه آسمان‌ها و زمین را در شش روز آفرید و عرش [خداوند] بر آب قرار داشت [و این آفرینش بزرگ شگفت را بدین خاطر ساخت] تا شما را بیازماید که کدام یک از شما عمل نیکوتر می‌کند».
و همچنین می‌فرماید: ﴿ٱلَّذِي خَلَقَ ٱلۡمَوۡتَ وَٱلۡحَيَوٰةَ لِيَبۡلُوَكُمۡ أَيُّكُمۡ أَحۡسَنُ عَمَلٗاۚ وَهُوَ ٱلۡعَزِيزُ ٱلۡغَفُورُ ٢﴾[الملک: ۲].
«و همان ذات (الله) مرگ و زندگی را آفرید تا شما را بیازماید که عمل کدام‌تان بهتر و نیکوتر است و او غالب و آمرزگاراست».
[الله متعال در آیۀ فوق اهمیت و ارزش والای عمل صالح و شایسته را بیان نموده است] ازین جهت نفرمود: «أیّکم أکثر عملا» یعنی عمل کدام یک از شما بیشتر است بلکه فرمود: ﴿أَيُّكُمۡ أَحۡسَنُ عَمَلٗا﴾یعنی عمل کدام یک از شما بهتر و نیکوتر است.
و این دو آیه، مراد و مقصد این قول اللهأرا توضیح می‌دهد: ﴿وَمَا خَلَقۡتُ ٱلۡجِنَّ وَٱلۡإِنسَ إِلَّا لِيَعۡبُدُونِ ٥٦﴾[الذاریات: ۵۶].
«و نیافریده‌ام جن و انس را مگر برای اینکه مرا بپرستند».
و چون حکمت از آفرینش انسان‌ها و جن‌ها آزماییش و امتحان بود جبریل ÷به امر خداوند خواست تا طریق کامیابی را برای مردم بیان کند که چگونه در امتحان کامیاب شوند.
باری جبریل ÷نزد پیامبرجآمد [و جلوشان نشست] سپس در ضمن سوالاتش از پیامبرجپرسید: مرا از [مرتبه] احسان خبر ده؟ یعنی از آن چیزی‌که مخلوقات بخاطر آزماییش و امتحان در مورد آن آفریده شده‌اند. پیامبرجبرای جبریل پاسخ داده فرمودند: «هو أنْ تَعْبُدَ اللَّهَ كَأَنَّكَ تَرَاهُ فَإِنْ لَمْ تَكُنْ تَرَاهُ فَإِنَّهُ يَرَاكَ» [۴].
«خداوند را طوری عبادت کنی که گویا تو او را می بینی، اگر تو او را نمی‌بینی پس یقین داشته باش که او تعالی ترا می‌بیند».
بدین سبب هیچ صفحۀ از قرآن را نمی‌بینید مگر اینکه [نمونۀ] این واعظ بزرگی [قلبی] را در می‌یابید. چنانکه اللهأمی‌فرماید: ﴿وَلَقَدۡ خَلَقۡنَا ٱلۡإِنسَٰنَ وَنَعۡلَمُ مَا تُوَسۡوِسُ بِهِۦ نَفۡسُهُۥۖ وَنَحۡنُ أَقۡرَبُ إِلَيۡهِ مِنۡ حَبۡلِ ٱلۡوَرِيدِ ١٦﴾[ق: ۱۶]. و ﴿مَّا يَلۡفِظُ مِن قَوۡلٍ إِلَّا لَدَيۡهِ رَقِيبٌ عَتِيدٞ ١٨﴾[ق: ۱۸].
«به راستی ما انسان را آفریده‌ایم و چیزی را که نفسش به او وسوسه می‌کند می‌دانیم، و ما از (شاه) رگ گردن به او نزدیک‌تریم * هیچ سخنی را به زبان در نمی‌آورد مگر این که او نگهبان حاضر و ناظری است (دو فرشته نگهبان)» [۵].
و همچنین فرمود: ﴿وَمَا تَكُونُ فِي شَأۡنٖ وَمَا تَتۡلُواْ مِنۡهُ مِن قُرۡءَانٖ وَلَا تَعۡمَلُونَ مِنۡ عَمَلٍ إِلَّا كُنَّا عَلَيۡكُمۡ شُهُودًا إِذۡ تُفِيضُونَ فِيهِۚ وَمَا يَعۡزُبُ عَن رَّبِّكَ مِن مِّثۡقَالِ ذَرَّةٖ فِي ٱلۡأَرۡضِ وَلَا فِي ٱلسَّمَآءِ وَلَآ أَصۡغَرَ مِن ذَٰلِكَ وَلَآ أَكۡبَرَ إِلَّا فِي كِتَٰبٖ مُّبِينٍ ٦١﴾[یونس: ۶۱]. «و نمی‌باشی (ای پیامبر) در هیچ شغلی و نمی‌خوانی هیچ آیۀ از قرآن را که از سوی باری تعالی آمده و شما (ای مؤمنان) هیچ عملی نمی‌کنید مگر اینکه ما بر شما گواهیم آنگاه که بدان مبادرت می‌ورزید، و هم وزن ذرۀ، نه در زمین و نه در آسمان از پروردگار تو پنهان نیست، و نه کوچک‌تر از آن و نه بزرگ‌تر چیزی نیست، مگر اینکه در کتاب روشن (لوح محفوظ) نوشته شده است (پس چگونه از او پنهان می‌ماند؟!)».
و نیز خداوند متعال می‌فرماید: ﴿أَلَآ إِنَّهُمۡ يَثۡنُونَ صُدُورَهُمۡ لِيَسۡتَخۡفُواْ مِنۡهُۚ أَلَا حِينَ يَسۡتَغۡشُونَ ثِيَابَهُمۡ يَعۡلَمُ مَا يُسِرُّونَ وَمَا يُعۡلِنُونَۚ إِنَّهُۥ عَلِيمُۢ بِذَاتِ ٱلصُّدُورِ ٥﴾[هود: ۵]. «آگاه باش- کافران- سینه‌های خود را – از پبامبر – می‌پیچند [۶]، تا از او پنهان شوند، آگاه باش آنگاه که آنها جامه‌های‌شان را بر سر می‌کشند، می‌داند [که خداوند] آنچه را پنهان می‌دارند و آنچه را آشکار می‌کنند -هیچ سودی نمی‌برند- چرا که او دانای راز سینه‌هاست».
و همچون آیات [حاضر و ناظر بودن اللهأبر همۀ اعمال و حرکات انسان] در همه مواضع قرآن کریم آمده است.
[۴] متفق علیه کتاب الإیمان از أبی هریرهس. [۵] یعنی (کراما کاتبین). [۶] یعنی روی بر می‌گردانند.