مسئلۀ هشتم: سیطرۀ کفار بر مسلمان‌ها
چون صحابۀ کرام در جنگ احد به مصیبت رو برو شدند و این کار بر آنها دشوار و گران واقع شد، نزد پیامبرجاین سؤال را مطرح کردند که یا رسول الله چگونه قوم مشرک و کافر بر ما مسلط شد در حالی‌که ما بر حق و آنها بر باطل‌اند؟ پس اللهأبه سؤال صحابه کرام پاسخ و فتوای آسمانی [۱۶]فرود آورد که تمام شبهات و استفهامات را از اذهان آنان زائل نمود. خداوندأدر این مورد می‌فرماید: ﴿أَوَلَمَّآ أَصَٰبَتۡكُم مُّصِيبَةٞ قَدۡ أَصَبۡتُم مِّثۡلَيۡهَا قُلۡتُمۡ أَنَّىٰ هَٰذَاۖ قُلۡ هُوَ مِنۡ عِندِ أَنفُسِكُمۡ﴾[آل‌عمران: ۱۶۵].
«آیا هنگامی‌که به شما مصیبتی رسید که دو برابر آن را- در روز بدر بر دشمن- وارد آورده بودید، گفتید این از کجاست؟ بگو: آن - شکست –از نزد خودتان است».
این مطلب را آیۀ دیگر بیشتر توضیح می‌دهد، چنانکه می‌فرماید: ﴿وَلَقَدۡ صَدَقَكُمُ ٱللَّهُ وَعۡدَهُۥٓ إِذۡ تَحُسُّونَهُم بِإِذۡنِهِۦۖ حَتَّىٰٓ إِذَا فَشِلۡتُمۡ وَتَنَٰزَعۡتُمۡ فِي ٱلۡأَمۡرِ وَعَصَيۡتُم مِّنۢ بَعۡدِ مَآ أَرَىٰكُم مَّا تُحِبُّونَۚ مِنكُم مَّن يُرِيدُ ٱلدُّنۡيَا وَمِنكُم مَّن يُرِيدُ ٱلۡأٓخِرَةَۚ ثُمَّ صَرَفَكُمۡ عَنۡهُمۡ لِيَبۡتَلِيَكُمۡۖ وَلَقَدۡ عَفَا عَنكُمۡۗ وَٱللَّهُ ذُو فَضۡلٍ عَلَى ٱلۡمُؤۡمِنِينَ ١٥٢﴾[آل‌عمران: ۱۲۵].
«و هر آینه راست کرد خدا در حق شما وعدۀ خود را، آنگاه به حکم خدا کافران را می‌کشتید، تا وقتی‌که سست شدید و در امر- پیامبر- با یکدیگر به نزاع پرداختید، و نافرمانی کردید بعد از آنکه عطا نمود به شما آنچه می‌خواستید، برخی از شما دنیا را می‌خواست و برخی از شما آخرت را می‌خواست، آنگاه شما را از ایشان باز گردانید تا شما را امتحان کند».
اللهأدر این فتوای آسمانی بیان نموده که یقینا انگیزۀ پیروزی و سیطرۀ کفار بر شما از طرف خود شما بوده که بسبب هراس و اختلاف‌تان در ترک سنگر و نافرمانی بعضی شما از امر پیامبرجو حرص و رغبت شما در متاع ناچیز دنیا بود. یعنی آن عده تیر اندازانی که بر تپۀ «رماة» بودند؛ وظیفۀ‌شان منع یورش کفار از پشت سر بر مسلمان‌ها بود، چون مشرکان در ابتدای جنگ شکست خورده فرار نمودند آنها سنگر را ترک کرده بخاطر مشارکت در جمع مال غنیمت پائین آمدند [۱٧][مشرکان از عقب تپۀ عین که فعلا بنام جبل رماة مشهور است بر مسلمان‌ها یورش آوردند، و در نتیجۀ نافرمانی امر پیامبر جهفتاد تن از صحابه شهید شدند که از جمله سید الشهداء حمزه عموی پیامبر جاست].
[۱۶] این اثر را ابن ابی حاتم در تفسیر خود از حسن بصری روایت کرده است. [۱٧] بخاری در کتاب الجهاد باب ما یکره من التنازع والإختلاط في الحرب وعقوبة من عصی (۴ ۲۶) از براء بن عازب روایت کرده است.