احکام مدّ و قصر

«مدّ» از لحاظ لغوی «افزونی» و از نظر تجوید «امتداد صوت در حروف مدّ بیش از میزان طبیعی».

«قصر» به معنی «کوتاهی» و ضد مدّ است. در تجوید «اداء حرف مدّ به اندازه طبیعی».

هرگاه بعد از حروف مدّی (الف مدّی - واو مدّی - یاء مدّی) «همزه» یا «سکون» واقع شود حرف مدّ باید بیش از میزان طبیعی کشیده شود. پس: سبب مدّ دوتا است: همزه - سکون.

باید دانست که «تشدید» هم به خاطر آن که یک حرف ساکن در درون آن نهفته است سبب مدّ محسوب می‌شود. مثال: ﴿إِنَّآ أَنزَلۡنَٰهُ﴾- ﴿ٱلضَّآلِّينَ﴾.

۱- اگر حرف مدّ و «همزه» در یک کلمه قرار داشته باشند (مدّ متّصل)، میزان مدّ بیش از زمانی است که همزه در کلمه بعد واقع شود (مدّ مُنفَصِلْ).

مدّ متصل می‌تواند مساوی مدّ منفصل هم کشیده شود. اما دیگر کم‌تر از منفصل نمی‌شود.

مثال مدّ متصل: ﴿أُوْلَٰٓئِكَ﴾مثال مدّ منفصل: ﴿إِنَّآ أَنزَلۡنَٰهُ﴾.

۲- وقتی سبب مدّ سکون «عارض» باشد که به خاطر وقف ایجاد شده است (سکون موقت) کشش مدّ به هرمیزان مجاز است (حد اکثر ۳ برابر مدّ طبیعی) و حتی می‌توان مدّ آن را نیاورد.

به این مدّ «مدّ عارض» گویند. مثال: ﴿ٱلۡمُفۡلِحُونَ﴾﴿ٱلۡمُفۡلِحُونَ﴾.

۳- وقتی سبب مدّ سکون «لازم» باشد که ثابت و همیشگی است، و یا سبب «تشدید» باشد (مدّ لازم) میزان کشش مدّ به حد اکثر خود که سه برابر مدّ طبیعی است، می‌رسد و کم‌تر از آن جایز نیست.

مثال: ﴿ٱلضَّآلِّينَ﴾- ﴿وَٱلصَّٰٓفَّٰتِ﴾.

۴- دو حرف (و - ی) ساکنه ماقبل، مفتوح نیز که قبلاَ در بحث صفت «لین» آنها را شناختیم حرف مدّ محسوب می‌شوند ولی سبب مدّشان فقط سکون است. میزان کشش هم مانند مدّ عارض است.

به این مدّ «مدّ لین» گویند. باید دقت کنیک که در موقع کشش مدّلین فتحه ماقبل رابه جای واو و یاء ساکنه، مدّ ندهیم.