شستن پا در وضو
از نامه‌ها و روایاتی که منسوب به حضرت علی ساست بدست می‌آید که ایشان در وضو به پیروی از قرآن پاهایشان را می‌شسته‌اند.
در کتاب «الغارات» که از کتب شیعی است در نامه‌ای که منسوب به حضرت علی به محمدبن‌ابی‌بکر است د ر مبحث «فی الصلاة والوضوء» آمده است:
«... ثم اغسل رجلك اليمنی ثلاث مرات ثم اغسل رجلك اليسری ثلاث مرات فإنيرأيت ال نبي جهکذا يتوضأ...». یعنی: «... سپس پای راستت را سه بار بشوی سپس پای چپت را سه بار بشوی زیرا رسول خدا را دیدم اینچنین وضو می‌گرفت...».
دیگر اینکه در وسائل الشیعه کتاب الطهاره «ابواب الوضوء» آمده است:
«وباسناده عن محمد بن الحسن الصفار عن عبد الله بن المنبه عن الحسين بن علوان عن عمرو بن خالد عن زيد بن علی عن آبائه عن علي سقال: جلست أتوضأ فأقبل رسولُ الله حين ابتدأت في الوضوء فقال لي: تمضمض واستنشق واستن ثم غسلت وجهی ثلاثا فقال: قد يجزيك من ذلك المـــرتان قال: فغسلت ذراعي ومسحت برأسی مرتين فقال: قد يجزيك من ذلك الـمرة وغسلت قدمي قال: فقال لي: يا علي، خلل بين الأصابع لا تخلل بالنار». یعنی: «... از علی سروایت است که گفت: نشستم و ضو بگیرم پس رسول الله هنگامیکه شروع به وضو نمودم آمد و گفت: آب را در دهان بگردان و آب را در بینی خود کن و دندان‌هایت را بشوی سپس صورتم را سه بار شستم پس پیغمبر فرمود دوبار کافی است علی گفت: پس دستم را تا آرنج شستم و سرم را دوبار مسح نمودم پس پیامبر فرمود یکبار کفایت می‌کند. و پایم را شستم پس پیامبر فرمود: ای علی، بین انگشتانت را خلال کن که آتش در آن‌ها نفوذ نمی‌کند».
از این روایت نیز بدست می‌آید که حضرت علی در وضو پاهایش را می‌شسته است.
و روایات بیشتری در این مورد وجود دارد که برای رعایت اختصار از ذکر آن‌ها خودداری می‌نمائیم.
خداوند تبارک و تعالی در آیه ۶ سوره مائده فرموده است:
﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ إِذَا قُمۡتُمۡ إِلَى ٱلصَّلَوٰةِ فَٱغۡسِلُواْ وُجُوهَكُمۡ وَأَيۡدِيَكُمۡ إِلَى ٱلۡمَرَافِقِ وَٱمۡسَحُواْ بِرُءُوسِكُمۡ وَأَرۡجُلَكُمۡ إِلَى ٱلۡكَعۡبَيۡنِ﴾[المائدة: ۶].
یعنی: «ای کسانیکه ایمان آورده‌اید، هنگامیکه برای نماز بپا خاستید (و وضو نداشتید) صورت‌ها و دست‌های خود را تا آرنج‌ها بشوئید و سرهای خود را مسح نمائید و پاهای خود را همراه با قوزک بشوئید...».
در این آیه مشاهده می‌نمائیم که کلمه «أرجلَکم» آمده است که علامت «ل» فتحه است و از جهت قواعد عربی عطف بر «وجوه» و «أیدی» میباشد و اگر «أرجلِکم» بود و علامت «ل» کسره بود از جهت قواعد عربی در این آیه عطف بر «رءوسکم» می‌شد ولی حال که «أرجلَکم» است و نصب است عطف بر «وجوه» و «ایدی» می‌شود و بنابراین معنی این است که در وضو باید پاها را شست.
در قرآن آیه دیگری نیز وجود دارد که در آن یک کلمه عطف بر کلمه‌ای می‌شود که چندین کلمه قبل از خود میباشد. مثلاً مشاهده می‌نمائیم که در آیه ۱۲٩ سوره طه آمده است: ﴿وَلَوۡلَا كَلِمَةٞ سَبَقَتۡ مِن رَّبِّكَ لَكَانَ لِزَامٗا وَأَجَلٞ مُّسَمّٗى١٢٩﴾[طه: ۱۲٩]. مشاهده می‌نمائیم که کلمه «أجل» عطف به «کلمه» شده است که چندین کلمه با آن فاصله دارد. و روایاتی نیز در این‌باره وجود دارد منجمله در کتاب «جامع البیان فی تفسیر قرآن» جلد ۶ صفحه ۸۱ آمده است:
«حَدَّثَنِي الْحُسَيْنُ بْنُ عَلِيٍّ الصُّدَائِيُّ، قَالَ: ثنا أَبِي، عَنْ حَفْصٍ الْغَاضِرِيِّ، عَنْ عَامِرِ بْنِ كُلَيْبٍ، عَنْ أَبِي عَبْدِ الرَّحْمَنِوقَالَ: قَرَّأَ عَلَيَّ الْحَسَنَ وَالْحُسَيْنَ رِضْوَانُ اللَّهِ عَلَيْهِمَـا، فَقَرَأَ: ﴿وَأَرۡجُلَكُمۡ إِلَى ٱلۡكَعۡبَيۡنِ﴾[المائدة: ۶]. فَسَمِعَ عَلِيٌّ سذَلِكَ، وَكَانَ يَقْضِي بَيْنَ النَّاسِ، فَقَالَ: ﴿وَأَرۡجُلَكُمۡ_هَذَا مِنَ الْمُقَدَّمِ وَالْمُؤَخَّرِ مِنَ الْكَلَامِ».
یعنی: «... حسن و حسین رضوان الله علیهما قرائت نمودند ﴿وَأَرۡجُلَكُمۡ إِلَى ٱلۡكَعۡبَيۡنِ﴾پس علی ساین گفته را شنید و در حالی‌که بین مردم قضاوت می‌نمود. پس گفت: این از جلو افتادن و عقب افتادن از کلام است».
و این گفته علی سبدین معنی است که کلمه «أرجلَکم» عقب افتاده است یعنی جایش بعد از ایدیکم بوده و به معنی این است که باید پا را شست.
همچنین در صفحه ۸۱ و ۸۲ آمده است:
«حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحُسَيْنِ، قَالَ: ثنا أَحْمَدُ بْنُ مُفَضَّلٍ، قَالَ: ثنا أَسْبَاطٌ، عَنِ السُّدِّيِّ، قَوْلُهُ: ﴿فَٱغۡسِلُواْ وُجُوهَكُمۡ وَأَيۡدِيَكُمۡ إِلَى ٱلۡمَرَافِقِ وَٱمۡسَحُواْ بِرُءُوسِكُمۡ وَأَرۡجُلَكُمۡ إِلَى ٱلۡكَعۡبَيۡنِ﴾فَيَقُولُ: اغْسِلُوا وُجُوهَكُمْ، وَاغْسِلُوا أَرْجُلَكُمْ، وَامْسَحُوا بِرُءُوسِكُمْ؛ فَهَذَا مِنَ التَّقْدِيمِ وَالتَّأْخِيرِ».
یعنی: «... (از سدی روایت شده) درباره: ﴿فَٱغۡسِلُواْ وُجُوهَكُمۡ وَأَيۡدِيَكُمۡ إِلَى ٱلۡمَرَافِقِ وَٱمۡسَحُواْ بِرُءُوسِكُمۡ وَأَرۡجُلَكُمۡ إِلَى ٱلۡكَعۡبَيۡنِۚ﴾و اما ﴿وَأَرۡجُلَكُمۡ إِلَى ٱلۡكَعۡبَيۡنِ﴾بدین معنی است که بشوئید صورت‌هایتان را و بشوئید پاهایتان را و سرهایتان را مسح کنید پس این ﴿وَأَرۡجُلَكُمۡ﴾از تقدیم و تاخیر از کلام است».
در این روایت نیز مشاهده می‌نمائیم که گفته است ﴿وَأَرۡجُلَكُمۡ﴾به غسل (شستن) باز می‌گردد و باید پاها در وضوء شسته شود.
در صفحه ۸۲ تفسیر جامع‌البیان جلد ۶ آمده است:
حَدَّثَنَا ابْنُ وَكِيعٍ، قَالَ: ثنا أَبِي، عَنْ سُفْيَانَ، عَنْ أَبِي إِسْحَاقَ، عَنِ الْحَرْثِ، عَنْ عَلِيٍّ، قَالَ: «اغْسِلِ الْقَدَمَيْنِ إِلَى الْكَعْبَيْنِ». یعنی: «... از حضرت علی نقل شده که گفت دو پا را تا دو کعب بشوی».
در وسائل الشیعه کتاب «الطهارة» باب وجوب‌المسح علی الرجلین. آمده است:
«وبإسناده عن محمد بن أحمد بن يحيی عن أحمد بن الحسن بن علي بن فضال عن عمرو بن سعيد عن مصدق بن صدقة عن عمـار بن موسی عن أبي عبدالله في الرجل يتوضأ الوضوء کله إلا رجلیه ثم يخوض بهمـا الـمــاء خوضا قال: أجزأه ذلك».
یعنی: «... از حضرت صادق روایت می‌کنند درباره مردی که به‌جز دو پایش بقیه را وضو گرفته بود سپس دو پایش را در آب فرو برد و حضرت صادق فرمود: این کار او را کفایت می‌کند».
دیگر اینکه از نظر عقلی نیز معلوم است که در وضو باید پاها شسته شود زیرا یکی از اهداف این که وضو واجب شده برای پاکیزگی است. و معقول نیست که مؤمن در وضو بعد از مسح نمودن سر، دستش را به پایش که احیاناً در جوراب و کفش بوده بکشد و هم دست خود را کثیف کند و هم پای خود را کثیف‌تر نماید. بلکه در وضو باید پاها شسته شود تا تمیز گردد.
روایات و دلایل دیگری درباره وجوب شستن پا در وضو وجود دارد که برای رعایت اختصار از ذکر آن‌ها خودداری می‌نمائیم.