گذری بر تربیت فرزندان در اسلام

د: حقوق والدین را به بچه تعلیم دادن

طفل باید بر احترام پدر و مادرش و پیروی کردن و از آنان نیکی کردن بدان‌ها عادت کند و با آن انس و الفت بگیرد. بسیاری از عقوق و نافرمانی کردن فرزندان در مقابل والدین، نتیجۀ کوتاهی کردن پدران است؛ زیرا در دوران کودکی از تربیت و عادت دادن‌شان در نیکی کردن کوتاهی می‌ورزند و خداوند تبارک و تعالی در این باره می‌فرماید: ﴿۞وَقَضَىٰ رَبُّكَ أَلَّا تَعۡبُدُوٓاْ إِلَّآ إِيَّاهُ وَبِٱلۡوَٰلِدَيۡنِ إِحۡسَٰنًاۚ إِمَّا يَبۡلُغَنَّ عِندَكَ ٱلۡكِبَرَ أَحَدُهُمَآ أَوۡ كِلَاهُمَا فَلَا تَقُل لَّهُمَآ أُفّٖ وَلَا تَنۡهَرۡهُمَا وَقُل لَّهُمَا قَوۡلٗا كَرِيمٗا ٢٣ وَٱخۡفِضۡ لَهُمَا جَنَاحَ ٱلذُّلِّ مِنَ ٱلرَّحۡمَةِ وَقُل رَّبِّ ٱرۡحَمۡهُمَا كَمَا رَبَّيَانِي صَغِيرٗا ٢٤﴾[الإسرار:۲۳-۲۴].

«پروردگارت فرمان داده است که جز او را نپرستید و به پدر و مادر نیکی کنید هرگاه یکی از آن دو و یا هر دوی ایشان نزد تو به سن پیری برسند. اُف به آنان مگو و بر سر ایشان فریاد مزن و با سخنان محترمانه با آن دو سخن بگو، و بال تواضع و مهربانی را بر ایشان فرودآورد و بگو! پروردگارا بدیشان رحم کن. همان‌گونه که آنان در کوچکی مرا تربیت و بزرگ نمودند».

ابوهریرهساز پیامبر جروایت می‌کند که فرمودند: «رغم أنفه ثمّ أنفه ثم رغم أنفه من أدرک أبویه عند الکبر أحدهما أو کلاهما فلم یدخل الجنة» [۲۹]. (به خاک مالیده شود سپس به خاک مالیده شود و باز به خاک مالیده شود بینی کسی‌که یکی از والدینش و یا هر دو را هنگام پیری دریابد ولی حق آن‌ها را ادا نکند. پس او به بهشت داخل نمی‌شود). مراد این است که بمیرد کسی‌که حقوق والدینش را رعایت نکند مخصوصا هنگامی که آنها بزرگ‌سالند و به عنایت و پرورش بیشتر نیاز دارند.

نویسندۀ کتاب عیون الاخبار در کتاب خود داستان جوانی را که به پدرش نیکی کرده نقل نموده و گفته است: «مأمون گفت: هیچ کسی را ندیده‌ام که به اندازۀ فضل‌بن یحیی نسبت به پدرش مهربان و نیکوکار باشد، مشهور است که یحیی پدر فضل نمی‌توانست وضو بگیرد مگر با آب گرم. خود و پسرش هم در زندان بودند و آن‌ها را از اینکه همراه خودشان به داخل زندان هیزم ببرند، منع کردند فضل در شب بلند می‌شد و یک قُمقُمه (ظرف مسی) را برمی‌داشت و آن را پر از آب می‌کرد سپس آن را در نزدیکی چراغ می‌گرفت و تا صبح می‌ایستاد و آب را گرم می‌کرد و همیشه این کارش بود تا پدرش با آب وضوع بگیرد و بارها این کار را به خاطر احترام به پدرش انجام می‌داد [۳۰].

[۲۹] به روایت مسلم. [۳۰] تربیة الأولاد فی الإسلام، ج ۱، عبدالله ناصح علوان.