قسمت اول: موجودی پنهان به نام جن

سؤال: جن چیست و خداوند آن‌‌ها را چگونه خلق کرده است؟

جواب: الحمد لله. جن مخلوقی از مخلوقات خداوند است که خداوند آن‌ها را قبل از خلقت آدم از آتش خلق نموده است. خداوند متعال می‌فرماید: ﴿وَلَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسَانَ مِنْ صَلْصَالٍ مِنْ حَمَإٍ مَسْنُونٍ٢٦ وَالْجَانَّ خَلَقْنَاهُ مِنْ قَبْلُ مِنْ نَارِ السَّمُومِ٢٧﴾[الحجر: ۲۶-۲۷] «انسان را از گل خشکیده از نوع گل سیاه متغیر آفریدم و جن را قبل از آن‌‌ها از آتش سوزان خلق کردیم».

هم‌‌چنان که انسان دارای فرزندانی است، ابلیس نیز دارای فرزندانی می‌باشد. خداوند سبحانه و تعالی درباره‌‌ی ابلیس می‌‌فرماید: ﴿أَفَتَتَّخِذُونَهُ وَذُرِّيَّتَهُ أَوْلِيَاءَ مِنْ دُونِي وَهُمْ لَكُمْ عَدُوٌّ بِئْسَ لِلظَّالِمِينَ بَدَلًا٥٠﴾[الكهف: ۵۰] «آیا او و فرزندانش را به جای من به دوستی می‌‌گیرید در حالی که او دشمن شماست؟ ستمکاران چه عوض بدی دارند».

خداوند جن و انسان را برای عبادت خود خلق کرده است کسی که او را اطاعت کند داخل بهشت می‌شود و هرکس او را نافرمانی نماید داخل آتش می‌‌گردد: ﴿وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنْسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ٥٦ مَا أُرِيدُ مِنْهُمْ مِنْ رِزْقٍ وَمَا أُرِيدُ أَنْ يُطْعِمُونِ٥٧﴾[الذاريات: ۵۶-۵۷] «جن و انسان را جز برای عبادت خود خلق نکردم. از آنان هیچ روزی‌‌ای نمی‏خواهم و نمی‏خواهم که مرا خوراک دهند. خداست که خود روزی بخش نیرومند استوار است».

جن‌‌ها نیز به مانند انسان‌‌ها مکلف هستند بعضی از آن‌‌ها مؤمن و فرمان‌بردار و بعضی کافر و نافرمان هستند؛ همان‌‌گونه که الله سبحانه و تعالی می‌‌فرماید که گفتند: ﴿وَأَنَّا مِنَّا الصَّالِحُونَ وَمِنَّا دُونَ ذَلِكَ كُنَّا طَرَائِقَ قِدَدًا١١﴾[الجن: ۱۱] «جمعی از ما صالح و جمعی غیر از آن می‌‌باشند. ما فرقه‌های مختلف بودیم».پاداش جن در آخرت به مانند انسان است: ﴿وَأَنَّا مِنَّا الْمُسْلِمُونَ وَمِنَّا الْقَاسِطُونَ فَمَنْ أَسْلَمَ فَأُولَئِكَ تَحَرَّوْا رَشَدًا١٤ وَأَمَّا الْقَاسِطُونَ فَكَانُوا لِجَهَنَّمَ حَطَبًا١٥﴾[الجن: ۱۴-۱۵] «جمعی از ما مسلمان و جمعی دیگر ستمکارند. پس کسی که مسلمان شد راه راست را انتخاب نموده ولی ستمکاران هیزم جهنم خواهند شد».

جن و انسان در روز قیامت برای حسابرسی در مقابل پروردگار جهانیان می‌‌ایستند آن روز هرگز به تأخیر نمی‌‌افتد و هیچ‌‌کس نمی‌‌تواند از آن بگریزد: ﴿يَا مَعْشَرَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ إِنِ اسْتَطَعْتُمْ أَنْ تَنْفُذُوا مِنْ أَقْطَارِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ فَانْفُذُوا لَا تَنْفُذُونَ إِلَّا بِسُلْطَانٍ٣٣﴾[الرحمن: ۳۳] «ای گروه جنیان و انسیان اگر می‏توانید از کرانه‏های آسمان‌ها و زمین به بیرون رخنه کنید پس رخنه کنید (ولی) جز با (به دست آوردن) تسلطی رخنه نمی‏کنید (که آن قدرت را هم ندارید)».

و هرکس از جن و انسان بخواهد از حساب روز قیامت فرار کند، هرگز نمی‌‌تواند؛ همان‌‌گونه که خداوند سبحان می‌‌فرماید: ﴿يُرْسَلُ عَلَيْكُمَا شُوَاظٌ مِنْ نَارٍ وَنُحَاسٌ فَلَا تَنْتَصِرَانِ٣٥﴾[الرحمن: ۳۵] «بر سر شما شراره‏هایی از آتش و مس گداخته فرو فرستاده خواهد شد و نصرت و یاری برای شما نخواهد بود».

و آن‌‌گاه که رسول الله جدر مکه بود، خداوند جماعتی از جن را فرستاد تا به قرآن گوش فرا دهند که در نتیجه آن متأثر شدند: ﴿وَإِذْ صَرَفْنَا إِلَيْكَ نَفَرًا مِنَ الْجِنِّ يَسْتَمِعُونَ الْقُرْآنَ فَلَمَّا حَضَرُوهُ قَالُوا أَنْصِتُوا فَلَمَّا قُضِيَ وَلَّوْا إِلَى قَوْمِهِمْ مُنْذِرِينَ٢٩﴾[الأحقاف: ۲۹] «یاد کن هنگامی که جماعتی از جن را متوجه تو کردیم که قرآن را می‌شنیدند آن‌‌گاه که نزد پیامبر حاضر شدند به یکدیگر گفتند که سکوت کنید و آن‌‌گاه که تمام شد به سوی قوم خویش با حالت انذار بازگشتند».

تعدادی از جن هنگام شنیدن قرآن ایمان آوردند همان‌‌گونه که خداوند پاک و منزه می‌‌فرماید: ﴿قُلْ أُوحِيَ إِلَيَّ أَنَّهُ اسْتَمَعَ نَفَرٌ مِنَ الْجِنِّ فَقَالُوا إِنَّا سَمِعْنَا قُرْآنًا عَجَبًا١ يَهْدِي إِلَى الرُّشْدِ فَآمَنَّا بِهِ وَلَنْ نُشْرِكَ بِرَبِّنَا أَحَدًا٢﴾[الجن: ۱-۲] «بگو که به من وحی شده است جماعتی از جن قرائت مرا گوش داده‌‌اند سپس گفتند: ما قرآن عجیبی را شنیدیم که به سوی راه راست راهنمایی می‌‌کند و ما به آن ایمان آوردیم و هیچ‌‌کس را هرگز شریک پروردگار خویش قرار نمی‌‌دهیم».

آدم و ابلیس هر دو در معصیت و گناه افتادند اما آدم پشیمان شد و توبه نمود و خداوند توبه‌‌اش را پذیرفت: ﴿فَتَلَقَّى آدَمُ مِنْ رَبِّهِ كَلِمَاتٍ فَتَابَ عَلَيْهِ إِنَّهُ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ٣٧﴾[البقرة: ۳۷] «آدم از پروردگارش کلماتی را فرا گرفت و خداوند او را بخشید همانا او توبه پذیری مهربان است».

اما ابلیس روی گرداند و تکبر کرد و از کافران قرار گرفت: ﴿وَإِذْ قُلْنَا لِلْمَلَائِكَةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلَّا إِبْلِيسَ أَبَى وَاسْتَكْبَرَ وَكَانَ مِنَ الْكَافِرِينَ٣٤﴾[البقرة: ۳۴] «و چون به ملائکه گفتیم برای آدم سجده کنید همه سجده بردند جز ابلیس که سر باز زد و کبر ورزید و از کافران شد».

هر جن و انسانی که خداوند را از روی تکبر نافرمانی کند، از پیروان شیطان است و اگر توبه نکند با او در آتش جهنم محشور می‌‌شود. خداوند پاک و منزه به ابلیس فرمود: ﴿قَالَ فَالْحَقُّ وَالْحَقَّ أَقُولُ٨٤ لَأَمْلَأَنَّ جَهَنَّمَ مِنْكَ وَمِمَّنْ تَبِعَكَ مِنْهُمْ أَجْمَعِينَ٨٥﴾[ص: ۸۴-۸۵] «حق است و حق را می‌‌گویم که جهنم را از تو و همه‌‌ی کسانی که از تو تبعیت می‌‌کنند، پر می‌‌کنم».

دوستان پروردگار از انسان و جن در نیکی و تقوا همدیگر را یاری می‌دهند و دوستان شیطان از انسان و جن در گناه و دشمنی همدیگر را یاری می‌‌رسانند. الله تعالی می‌‌فرماید: ﴿وَكَذَلِكَ جَعَلْنَا لِكُلِّ نَبِيٍّ عَدُوًّا شَيَاطِينَ الْإِنْسِ وَالْجِنِّ يُوحِي بَعْضُهُمْ إِلَى بَعْضٍ زُخْرُفَ الْقَوْلِ غُرُورًا وَلَوْ شَاءَ رَبُّكَ مَا فَعَلُوهُ فَذَرْهُمْ وَمَا يَفْتَرُونَ١١٢﴾[الأنعام: ۱۱۲] «و بدین گونه برای هر پیامبری دشمنی از شیطان‌های انس و جن برگماشتیم بعضی از آن‌ها به بعضی دیگر برای فریب (مؤمنان) سخنان آراسته القا می‏کنند و اگر پروردگار تو می‏خواست چنین نمی‏کردند پس آنان را با آنچه به دروغ می‏سازند واگذار».

جن‌ها به صورت ستون‌‌هایی روی هم به طرف آسمان قرار می‌‌گرفتند و استراق سمع می‌‌کردند و هنگامی که خداوند رسولش محمد جرا مبعوث کرد از استراق سمع منع شدند و هرکس از آن‌ها گوش فرا دهد به وسیله‌‌ی شهاب‌‌های آسمانی آتش می‌‌گیرد همان‌‌گونه که خداوند از جنیان بازگو می‌کند که گفتند: ﴿وَأَنَّا لَمَسْنَا السَّمَاءَ فَوَجَدْنَاهَا مُلِئَتْ حَرَسًا شَدِيدًا وَشُهُبًا٨ وَأَنَّا كُنَّا نَقْعُدُ مِنْهَا مَقَاعِدَ لِلسَّمْعِ فَمَنْ يَسْتَمِعِ الْآنَ يَجِدْ لَهُ شِهَابًا رَصَدًا٩﴾[الجن: ۸-۹] «و ما بر آسمان دست‏یافتیم و آن را پر از نگهبانان توانا و تیرهای شهاب یافتیم. و در (آسمان) برای شنیدن به کمین می‏نشستیم (اما) اکنون هر که بخواهد به گوش باشد تیر شهابی در کمین خود می‏یابد».

جن همراه با ما در زمین زندگی می‌‌کند اما آن‌‌ها ما را می‌‌بینند و ما آن‌‌ها را نمی‌‌بینیم همان‌‌گونه که خداوند درباره‌‌ی ابلیس و فرزندانش می‌فرماید: ﴿إِنَّهُ يَرَاكُمْ هُوَ وَقَبِيلُهُ مِنْ حَيْثُ لَا تَرَوْنَهُمْ﴾[الأعراف: ۲۷] «او و قبیله‏اش شما را از آن‌‌جا که آن‌ها را نمی‏بینید، می‏بینند».

و کسی است که تو را می‌بیند و دشمن توست در حالی که تو او را نمی‌بینی و این شدیدترین نوع خطر است. بنابراین واجب است که توجه نمود و از آن همیشه برحذر بود و از شیاطین انسان و جن خود را حفاظت نمود [۱].

[۱] از کتاب أصول الدین الإسلامی شیخ محمد بن ابراهیم التویجری.