۲- استغفار

همانا طلب آمرزش از خداوند بی‌همتا عاملی برای بخشش گناهان است.

آنچنان که خداوند متعال قول حضرت نوح ÷را بیان می‌کند:

﴿فَقُلۡتُ ٱسۡتَغۡفِرُواْ رَبَّكُمۡ إِنَّهُۥ كَانَ غَفَّارٗا ١٠﴾[نوح: ۱۰].

«به آنها گفتم: از پروردگار خویش آمرزش طلبید که او بسیار آمرزنده است».

و خداوند می‌گوید:

﴿وَٱلَّذِينَ إِذَا فَعَلُواْ فَٰحِشَةً أَوۡ ظَلَمُوٓاْ أَنفُسَهُمۡ ذَكَرُواْ ٱللَّهَ فَٱسۡتَغۡفَرُواْ لِذُنُوبِهِمۡ وَمَن يَغۡفِرُ ٱلذُّنُوبَ إِلَّا ٱللَّهُ وَلَمۡ يُصِرُّواْ عَلَىٰ مَا فَعَلُواْ وَهُمۡ يَعۡلَمُونَ ١٣٥﴾[آل‌عمران: ۱۳۵].

«و آنها هنگامی که مرتکب عمل زشت شوند یا به خود ستم کنند به یاد خدا می‌افتند و بر گناهان خود طلب آمرزش می‌کنند و کیست جز خداوند که گناهان را ببخشد و اصرار بر گناه نمی‌کنند با این که می‌دانند».

و حضرت عبدالله بن عمر بروایتی نقل می‌کند که حضرت ابوبکر صدیق سبه حضرت پیامبر صگفت: یا رسول الله! مرا دعایی بیاموزید که آن را در نماز بخوانم، پیامبر صفرمود: بگو: «اللَّهُمَّ إِنِّى ظَلَمْتُ نَفْسِى ظُلْمًا كَثِيرًا وَلاَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلاَّ أَنْتَ، فَاغْفِرْ لِى مَغْفِرَةً مِنْ عِنْدِكَ، وَارْحَمْنِى إِنَّكَ أَنْتَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ». «خداوندا! همانا من بر خویشتن بی‌حد ستم کرده‌ام و گناهان را جز ذات یگانه‌ات احدی نمی‌بخشد، پس مرا مورد آمرزش خویش قرار و رحمتت را شامل حال من بگردان، همانا تو بخشنده و مهربانی هستی» [۵].

و نیز آنچنان که در حدیثی از حضرت عبدالله بن معسود سروایت است که پیامبر صفرمود: هرکسی سه مرتبه «أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ الْعَظِيمَ الَّذِى لاَ إِلَهَ إِلاَّ هُوَ الْحَىَّ الْقَيُّومَ وَأَتُوبُ إِلَيْهِ» بگوید، تمام گناهانش معاف می‌شود، اگرچه از جنگ (جهاد) نیز فرار کرده باشد [۶].

و در حدیث حضرت شداد بن اوس سوارد است که حضرت پیامبر صفرمود: سیدالاستغفار آنست که شخصی بگوید:

«اللَّهُمَّ أَنْتَ رَبِّى لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ خَلَقْتَنِى وَأَنَا عَبْدُكَ وَأَنَا عَلَى عَهْدِكَ وَوَعْدِكَ مَا اسْتَطَعْتُ أَعُوذُ بِكَ مِنْ شَرِّ مَا صَنَعْتُ أَبُوءُ لَكَ بِنِعْمَتِكَ عَلىَّ وَأَبُوءُ بِذَنْبِى فَاغْفِرْ لِي فِإِنَّهُ لاَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلاَّ أَنْتَ».

و هرکسی این استغفار را هنگام صبح و یا غروب بخوان و در آن روز یا شب بمیرد وارد بهشت می‌شود [۷].

و این حدیث شامل چندین مطلب است:

۱- ستایش خداوند متعال چنانکه مناسب ذات اقدس اوست.

۲- اقرار به توحید در عبادت.

۳- اعتراف به نعمت‌های بی‌شمار خداوند.

۴- اعتراف به گناه و کوتاهی.

۵- طلب آمرزش از خداوند که غیر از او خواسته نمی‌شود.

[۵] بخاری کتاب الدعوات و کتاب التوحید ح ش ۶۶۶ مسلم ح ش ۲۷۰۵. [۶] حاکم على شرط مسلم و ابوداوود و ترمذی. [۷] بخاری کتاب الدعوات ۱۱ ۹۸ – ۹۷ ترجمه حدیث: پروردگارا! جز تو معبود نیست، مرا آفریدی، من بنده توام و تا می‌توانم بر عهد و پیمان تو هستم و از کردار زشت خویش به تو پناه می‌آورم، به نعمت‌هایت که بر من انعام کردی اعتراف می‌کنم و بر گناهان خویش اقرار می‌کنم، پس مرا بیآمرز، چون تو کسی گناهان را نمی‌آمرزد.