[الف- فرائض و نوافل]
الف: از میان فرائض مهمترین عامل بخشش گناهان، توحید و یکتاپرستی است.
چنانکه خداوند متعال می‌فرماید:
﴿إِنَّ ٱللَّهَ لَا يَغۡفِرُ أَن يُشۡرَكَ بِهِۦ وَيَغۡفِرُ مَا دُونَ ذَٰلِكَ لِمَن يَشَآءُ﴾[النساء: ۴۸].
«خداوند هرگز شرک را نمی‌بخشد و پایین‌تر از آن را برای هرکسی بخواهد می‌بخشد».
و این موضوع را حدیث حضرت معاذ سکاملاً واضح می‌کند که می‌گوید: حضرت پیامبر صاز او پرسیدند: آیا می‌دانی حق بندگانی که شرک نکرده‌اند بر خداوند چیست؟
حضرت معاذ گفت: خداوند و پیامبرش داناتر‌اند.
و در روایتی آمده است: بر خداوند است که بندگانی را که با وی شریک نگرفته‌اند عذاب ندهد [۱۰].
و حضرت انس سمی‌گوید: من از حضرت پیامبر صشنیدم که می‌فرمود: خداوند می‌فرماید: ای فرزند آدم! تا دمی که از من بخواهی و به من امید داشته باشی آنچه را که از تو سر زده می‌آمرزم و پروا ندارم [۱۱].
و پس از توحید مهمترین عامل نخستین گناهان، نماز است، چنانکه حضرت ابوهریره ساز پیامبر صروایت می‌کند که فرمود: نمازهای پنجگانه و جمعه تا جمعه و رمضان تا رمضان دیگر محوکننده گناهانی هستند که در بین آنها انجام گرفته تا مادامی که از گناهان کبیره اجتناب شود [۱۲].
و در حدیث حضرت حذیفه سآمده است که گناه برخورد ناشایسته مرد با اعضاء خانواده و همسایگانش و مصرف بی‌رویه اموالش (ثروتش) با نماز و روزه و صدقه جبران می‌شود [۱۳].
اما بحث تفصیلی فرایض و نوافلی که موجب محو گناهان می‌شوند به شرح ذیل است:
[۱۰] صحیح بخاری: کتاب اللباس، صحیح مسلم: کتاب الایمان. [۱۱] سنن ترمذی: کتاب الدعوات ۵ / ۲۰۸ وقال حسن، مسند احمد: ۵ / ۱۴۷، ابن ماجه: کتاب الادیب و ابن حبان آن را صحیح گفته است. [۱۲] صحیح مسلم: کتاب الطهارت ۱ / ۲۰۹ ح ش ۲۳۲. [۱۳] صحیح بخاری: ۴ / ۱۱۰، صحیح مسلم: ۴ / ۲۲۱۸.