«بیان معنی اسلام»
۱۵- هرگاه در شریعت لفظ اسلام بکار برده شود مقصود دین کامل است که حضرت محمدصآن را آورده و شامل عقاید و عبادات و احکام می‌گردد.
چنانکه خداوند می‌فرماید:
﴿إِنَّ ٱلدِّينَ عِندَ ٱللَّهِ ٱلۡإِسۡلَٰمُۗ﴾[آل عمران: ۱٩].
«براستی که دین پسندیده نزد خداوند اسلام است».
و نیز می‌فرماید:
﴿وَرَضِيتُ لَكُمُ ٱلۡإِسۡلَٰمَ دِينٗاۚ﴾[المائدة: ۳].
«و اسلام را بعنوان دین برای شما پسندیدم..».
و نیز ارشاد رسول گرامیصکه فرمودند: «بني الإسلام علی خمس...»نص کامل حدیث با ترجمه‌اش گذشت.
۱۶- اسلام که عبارت از دین کامل الهی است، معنایش فروتنی و فرمانبردای ظاهری و باطنی و اخلاص و صمیمیت برای خداوند است به دلیل این ارشاد خداوندی که می‌فرماید:
﴿وَمَنۡ أَحۡسَنُ دِينٗا مِّمَّنۡ أَسۡلَمَ وَجۡهَهُۥ لِلَّهِ وَهُوَ مُحۡسِنٞ وَٱتَّبَعَ مِلَّةَ إِبۡرَٰهِيمَ حَنِيفٗاۗ وَٱتَّخَذَ ٱللَّهُ إِبۡرَٰهِيمَ خَلِيلٗا ١٢٥﴾[النساء: ۱۲۵].
«چه کسی از روی دینداری بهتر از آن است که خودش را به خدا تسلیم کرده، درحالی که وی نیکوکار است و از دین حنیف ابراهیم پیروی می‌کند، و خداوند ابراهیم را خلیل خودش برگزیده است».
و نیز این فرموده پروردگار که:
﴿بَلَىٰۚ مَنۡ أَسۡلَمَ وَجۡهَهُۥ لِلَّهِ وَهُوَ مُحۡسِنٞ فَلَهُۥٓ أَجۡرُهُۥ عِندَ رَبِّهِۦ وَلَا خَوۡفٌ عَلَيۡهِمۡ وَلَا هُمۡ يَحۡزَنُونَ ١١٢﴾[البقرة: ۱۱۲].
«آری کسی که خودش را تسلیم خدا کند درحالی که نیکوکار است پس پاداش وی نزد پروردگارش محفوظ است، این گروه نه ترسی بر آنان طاری می‌شود و نه ایشان غمگین می‌شوند».
و همچنین این فرموده الهی که:
﴿فَقُلۡ أَسۡلَمۡتُ وَجۡهِيَ لِلَّهِ وَمَنِ ٱتَّبَعَنِۗ﴾[آل عمران: ۲۰].
«پس بگو من خودم را تسلیم پروردگار کردم و کسانی که از من پیروی می‌کنند نیز چنین‌اند».
۱٧- دین سراسر انقیاد و فرمانبرداری، و اخلاص و یک‌سویی برای خداوند است به همین لحاظ اسلام نامیده شده است. قرآن کریم این حقیقت را چقدر جالب تصویر می‌کند:
﴿وَمَآ أُمِرُوٓاْ إِلَّا لِيَعۡبُدُواْ ٱللَّهَ مُخۡلِصِينَ لَهُ ٱلدِّينَ حُنَفَآءَ وَيُقِيمُواْ ٱلصَّلَوٰةَ وَيُؤۡتُواْ ٱلزَّكَوٰةَۚ وَذَٰلِكَ دِينُ ٱلۡقَيِّمَةِ ٥﴾[البینة: ۵].
«امر نشده‌اند مگر به اینکه خدا را پرستش کنند درحالی که هر عبادتی را صرفاً برای او اختصاص دهند و از باطل روی گردان بوده و به حق روی آورند، و نماز را بر پای دارند و زکات را ادا نمایند و این است دین مستقیم».
۱۸- اسلام در اصطلاح شریعت بمعنای اعمال ظاهری است که برحسب ظاهر دلالت بر انقیاد و فرمانبرداری می‌کند و اذعان و باوری که مبنی بر تصدیق کامل به آنچه در حدیث جبرییل÷آمده نیز می‌آید چنانکه گذشت که جبرییل÷فرمود: ای محمد، راجع به اسلام مرا خبر ده رسول خدا جفرمودند: «الإِسْلاَمُ أَنْ تَشْهَدَ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَأَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللَّهِ وَتُقِيمَ الصَّلاَةَ وَتُؤْتِىَ الزَّكَاةَ وَتَصُومَ رَمَضَانَ وَتَحُجَّ الْبَيْتَ إِنِ اسْتَطَعْتَ إِلَيْهِ سَبِيلاً»[۱۳](اسلام این است که گواهی دهی بر اینکه معبود برحقی جز خدای یگانه نیست و محمدجفرستاده اوست، و نماز را برپای داری، و زکات را ادا کنی و ماه رمضان را روزه بگیری، و چنانچه استطاعت داشته باشی حج کنی، جبرئیل فرمود: راست گفتی).
۱٩- اسلام به معنی تسلیم شدن، بدون تصدیق قلبی نیز می‌آید، که البته نفعی برای صاحبش ندارد، زیرا خداوند می‌فرماید:
﴿۞قَالَتِ ٱلۡأَعۡرَابُ ءَامَنَّاۖ قُل لَّمۡ تُؤۡمِنُواْ وَلَٰكِن قُولُوٓاْ أَسۡلَمۡنَا وَلَمَّا يَدۡخُلِ ٱلۡإِيمَٰنُ فِي قُلُوبِكُمۡۖ﴾[الحجرات: ۱۴].
«بادیه نشین‌ها گفتند: ایمان آوردیم، بگو: ایمان نیاوردید بلکه بگوئید: اسلام آوردیم زیرا هنوز ایمان در دل‌های شما داخل نشده است».
و در حدیث سعد ابن ابی وقاصسآمده است که فرمود: رسول خدا جگروهی از مؤلفة‌القلوب را مال غنیمت دادند درحالی که سعد خودش با آنان نشسته بود گفت: پیامبر اکرم جدر آن میان بعضی را که از نظر من بهتر از همه بود جا زدند. گفتم: ای رسول خدا! نظر شما در مورد فلانی چیست؟ من که او را مؤمن میدانم، رسول گرامی جفرمودند: مؤمن یا مسلمان؟ اندکی سکوت کردم و سپس شناخت من از وی مرا آرام نگذاشت، گفتم: ای رسول خدا! نظر شما در مورد فلانی چیست؟ من که او را مؤمن میدانم، رسول خدا جفرمودند: مؤمن یا مسلمان؟ اندکی سکوت کردم باز شناخت من از او مرا آرام نگذاشت گفتم: ای رسول خدا! نظر شما در مورد فلانی چیست؟ من که بخدا او را مؤمن میدانم، رسول خدا جفرمودند: مؤمن یا مسلمان؟ آنگاه فرمودند: من به کسی که اینگونه مال و هدیه می‌دهم می‌خواهم دلش را بدست آورم چون می‌ترسم بر چهره‌اش به جهنم کشیده شود وگرنه میدانم که دیگران از نظر کیفیت ایمانی از او بهترند[۱۴].
[۱۳] صحیح مسلم. [۱۴] صحیح مسلم حدیث شماره (۱۵۰).