«ایمان به تقدیر»
۵۶- تقدیر از ماده «قَدَرَ» گرفته شده که در لغت بمعنی احاطه داشتن به مقدار چیزی است گویند: «قدرتُ الشيء أقدره قدراً»آنگاه که مقدار آن را بدانی. و قدر یا تقدیر الهی عبارت از تعلق علم و ارادۀ ازلی پروردگار به تمامی کائنات قبل از پیدایش است، و اینکه هیچ حادثه‌ای اتفاق نمی‌افتد مگر آنکه در تقدیر نوشته شده است، یعنی قبلاً علم خداوند آن را احاطه کرد و اراده‌اش به آن سبقت گرفته است. پس هر حادثه‌ای با علم و ارادۀ قبلی پروردگار صورت می‌گیرد. چنانکه می‌فرماید:
﴿إِنَّا كُلَّ شَيۡءٍ خَلَقۡنَٰهُ بِقَدَرٖ ٤٩﴾[القمر: ۴٩].
«براستی که هر چیزی را ما به اندازۀ معین آفریده‌ایم».
﴿وَكَانَ أَمۡرُ ٱللَّهِ قَدَرٗا مَّقۡدُورًا ٣٨﴾[الأحزاب: ۳۸].
«و امر خدا تقدیری است معین».
و پیامبر خداصدر حدیث جبرئیل می‌فرمایند: «وَتُؤْمِنَ بِالْقَدَرِ خَيْرِهِ وَشَرِّهِ وَحُلْوِهِ وَمُرِّهِ»[۳۲]. «و اینکه به تقدیر ایمان بیاوری به خوب و بد و تلخ و شیرینش».
۵٧- همچنان‌که وجود همۀ عالم قبل از آفرینش در تقدیر الهی مسبوق است سرنوشت عالم نیز قبل از اینکه پروردگار آن را بیافریند در لوح محفوظ نوشته است. زیرا می‌فرماید:
﴿مَآ أَصَابَ مِن مُّصِيبَةٖ فِي ٱلۡأَرۡضِ وَلَا فِيٓ أَنفُسِكُمۡ إِلَّا فِي كِتَٰبٖ مِّن قَبۡلِ أَن نَّبۡرَأَهَآۚ إِنَّ ذَٰلِكَ عَلَى ٱللَّهِ يَسِيرٞ ٢٢ لِّكَيۡلَا تَأۡسَوۡاْ عَلَىٰ مَا فَاتَكُمۡ وَلَا تَفۡرَحُواْ بِمَآ ءَاتَىٰكُمۡۗ وَٱللَّهُ لَا يُحِبُّ كُلَّ مُخۡتَالٖ فَخُورٍ ٢٣﴾[الحدید: ۲۲-۲۳].
«هر مصیبتی که در زمین و نفس‌هایتان به شما می‌رسد پیش از آنکه آن‌ها را بیافرینیم در لوح محفوظ ثبت شده است، براستی که این امر بر خدا آسان است، تا اینکه بر آنچه از دست دادید غمگین نشوید و به آنچه پروردگار به شما داده خوشحال نگردید و خداوند دوست نمی‌دارد هر متکبر و فخر فروش را».
در حدیث عبدالله بن عمرو بن العاصبآمده است که گفت: از رسول خدا جشنیدم که می‌فرمود: «كَتَبَ اللَّهُ مَقَادِيرَ الْخَلاَئِقِ قَبْلَ أَنْ يَخْلُقَ السَّمَوَاتِ وَالأَرْضَ بِخَمْسِينَ أَلْفَ سَنَةٍ، وَعَرْشُهُ عَلَى الْمَاءِ»[۳۳].
«خداوند پنجاه هزار سال پیش از آنکه آسمان‌ها و زمین را بیافریند تقدیر خلایق را نوشته است آنگاه که عرش وی بر روی آب بود».
[۳۲] صحیح مسلم حدیث شماره (۱۸). [۳۳] صحیح مسلم حدیث شماره (۲۶۵۳).