دعا حقیقت عبادت است
خداوند مى‌فرماید:
﴿ذَٰلِكَ بِأَنَّ ٱللَّهَ هُوَ ٱلۡحَقُّ وَأَنَّ مَا يَدۡعُونَ مِن دُونِهِ ٱلۡبَٰطِلُ وَأَنَّ ٱللَّهَ هُوَ ٱلۡعَلِيُّ ٱلۡكَبِيرُ﴾[لقمان:۳۰].
«بدین سبب است که خدای یکتا حق است و آنچه جز او به خدایی مى‌خوانید، همه باطل مطلق است. حق و حقیقت تنها خداست. بلند مرتبه و بزرگوار است».
و خداوند مى‌فرماید:
﴿وَإِذَا غَشِيَهُم مَّوۡجٞ كَٱلظُّلَلِ دَعَوُاْ ٱللَّهَ مُخۡلِصِينَ لَهُ ٱلدِّينَ فَلَمَّا نَجَّىٰهُمۡ إِلَى ٱلۡبَرِّ فَمِنۡهُم مُّقۡتَصِدٞۚ وَمَا يَجۡحَدُ بَِٔايَٰتِنَآ إِلَّا كُلُّ خَتَّارٖ كَفُورٖ﴾[لقمان:۳۲].
«و هرگاه که موجی مانند کوه‌ها آن‌ها را فرا گیرد، در آن حال خدا را با عقیده‌ی پاک و اخلاص کامل می‌خوانند و چون به ساحل نجاتشان رسانید بعضی بر قصد طاعت خدا باقی مانند و بعضی دیگر به کفر بشتابند. و آیات ما را انکار نمى‌کند جزآن کس که غدار و عهد شکن و کافرِ ناسپاس است».
و خداوند مى‌فرماید:
﴿يَدۡعُونَ رَبَّهُمۡ خَوۡفٗا وَطَمَعٗا وَمِمَّا رَزَقۡنَٰهُمۡ يُنفِقُونَ﴾[السجدة:۱۶].
«با بیم و امید خدای خود را بخوانند و آنچه روزی آن‌ها کردیم، به مسکینان انفاق کنند».
و مى‌فرماید:
﴿وَقَالَ رَبُّكُمُ ٱدۡعُونِيٓ أَسۡتَجِبۡ لَكُمۡۚ إِنَّ ٱلَّذِينَ يَسۡتَكۡبِرُونَ عَنۡ عِبَادَتِي سَيَدۡخُلُونَ جَهَنَّمَ دَاخِرِينَ﴾[غافر:۶۰].
«وخدای شما فرمود: مرا با خلوص دل بخوانید تا دعای شما را مستجاب کنم و آنان که از دعا و عبادت من روی گردانند و سرکشی کنند، زود با ذلت و خواری در دوزخ شوند».
و مى‌فرماید:
﴿وَإِذَا سَأَلَكَ عِبَادِي عَنِّي فَإِنِّي قَرِيبٌۖ أُجِيبُ دَعۡوَةَ ٱلدَّاعِ إِذَا دَعَانِۖ فَلۡيَسۡتَجِيبُواْ لِي وَلۡيُؤۡمِنُواْ بِي لَعَلَّهُمۡ يَرۡشُدُونَ﴾[البقرة:۱۸۶].
«و چون بندگان من از دوری و نزدیکی من از تو پرسند، بدانند که من به آن‌ها نزدیکم و هرکه مرا بخواند، دعای او را اجابت کنم. پس بایستی دعوت مرا بپذیرند و به من گروند، باشد که به سعادت راه یابند».
و خداوند مى‌فرماید:
﴿فَقُلۡتُ ٱسۡتَغۡفِرُواْ رَبَّكُمۡ إِنَّهُۥ كَانَ غَفَّارٗا ١٠ يُرۡسِلِ ٱلسَّمَآءَ عَلَيۡكُم مِّدۡرَارٗا ١١ وَيُمۡدِدۡكُم بِأَمۡوَٰلٖ وَبَنِينَ وَيَجۡعَل لَّكُمۡ جَنَّٰتٖ وَيَجۡعَل لَّكُمۡ أَنۡهَٰرٗا ١٢﴾[نوح:۱۰-۱۲].
«باز گفتم: ای مردم! به درگاه خدای خود توبه کنید و آمرزش بطلبید که او بسیار خدایی آمرزنده است، تا باران آسمان را بر شما فراوان نازل کند و شما را به مالی بسیار و پسران متعدد مدد فرماید و باغ‌های خرّم و رودهای جاری به شما عطا کند».
و رسول الله جفرمودند: «الدُّعاءُ هُوَ الْعِبَادَةُ» [۱]. دعا همان عبادت است.
دعا شفاعت انبیا در آخرت است .
رسول الله جفرمودند: «لكلِّ نَبِيٍّ دَعْوَةٌ يَدْعُو بِهَا، فَأُرِيدُ إِنْ شَاءَ اللهُ أَنْ أَخْتَبِئَ دَعْوَتِي شَفَاعَةً لأمَّتِي يَوْمَ الْقِيَامَةِ» [۲].
هر پیامبر دعای مخصوص به خود دارد که با آن دعا می‌کند و من مى‌خواهم دعای خود را پنهان کنم تا ـ إن شاء الله ـ روز قیامت شفاعتی برای امتم باشد.
دعا نماز است. (نماز در این جا به معنای "دعا به رحمت الهی" است).
خداوند مى‌فرماید:
﴿قُلِ ٱدۡعُواْ ٱللَّهَ أَوِ ٱدۡعُواْ ٱلرَّحۡمَٰنَۖ أَيّٗا مَّا تَدۡعُواْ فَلَهُ ٱلۡأَسۡمَآءُ ٱلۡحُسۡنَىٰۚ وَلَا تَجۡهَرۡ بِصَلَاتِكَ وَلَا تُخَافِتۡ بِهَا وَٱبۡتَغِ بَيۡنَ ذَٰلِكَ سَبِيلٗا ١١٠﴾[الإسراء:۱۱۰].
«و تو در نماز صدا را نه بسیار بلند و نه بسیار آهسته گردان، بلکه حد متوسط را اختیار کن».
عایشهل گوید: (أُنْزِلَ ذَلِكَ فِي الدُّعَاءِ) [۳].
این آیه در دعا نازل شده است.
خداوند مى‌فرماید: ﴿إِنَّ ٱللَّهَ وَمَلَٰٓئِكَتَهُۥ يُصَلُّونَ عَلَى ٱلنَّبِيِّۚ يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ صَلُّواْ عَلَيۡهِ وَسَلِّمُواْ تَسۡلِيمًا ٥٦﴾[الأحزاب:۵۶].
«ای مؤمنان! بر پیامبر ج صلوات و درود بفرستید و با تعظیم و اجلال بر او سلام گویید».
و مى‌فرماید:﴿وَصَلَوَٰتِ ٱلرَّسُولِۚ أَلَآ إِنَّهَا قُرۡبَةٞ لَّهُمۡۚ﴾[التوبة:۹۹].
«و دعای خیر رسول: آری آگاه باشید که انفاق آن‌ها موجب قربت و نزدیک شدن به خداست».
و مى‌فرماید:﴿وَصَلِّ عَلَيۡهِمۡۖ إِنَّ صَلَوٰتَكَ سَكَنٞ لَّهُمۡۗ﴾[التوبة:۱۰۳].
«و آن‌ها را به دعای خیر یاد کن که دعای تو در حق آنان موجب تسلی خاطرشان شود».
و هرگاه قبیله ای صدقه‌های خود را مى‌آوردند، رسول الله جبرای آن‌ها دعا مى‌کردند ومى‌فرمودند: «اللهمَّ صَلِّ عَلَيْهِمْ» [۴].
"خدایا! برآن‌ها درود فرست". و معنای نماز ـ در این جا ـ دعا به رحمت خداوندی بر آن هاست [۵].
[۱] ابـوداود؛ الوتر؛ باب: الدُّعاء؛ حدیث(۱۴۷۹) ازنعمان بن بشیرب. و ترمذی؛ الدعوات؛ باب: منه «الدعاء مخّ العبادة»؛ حدیث(۳۳۷۲) همچنین از او. [۲] متفق علیه از حدیث ابی هریره س: استخراج بخاری؛ التوحید؛ باب: فی المشیئة والإرادة؛ حدیث(۷۴۷۴). و مسلم؛ الإیمان؛ باب: اختباء النبی جدعوة الشفاعة لأمته؛ حدیث(۱۹۸). [۳] بخاری؛ التفسیر؛ باب: ﴿وَلَا تَجۡهَرۡ بِصَلَاتِكَ وَلَا تُخَافِتۡ بِهَا﴾؛ حدیث(۴۷۲۳) از عایشهل. و مسلم؛ الصلاة؛ باب: التوسط في القراءة في الصلاة الجهريّة ...؛ حدیث(۴۴۷) همچنین از او. و لفظ از بخاری است. [۴] بخاری؛ الزکاة؛ باب: صلاة الإمام ودعائه لصاحب الصدقة؛ حدیث(۱۴۹۷) از عبد الله ابن أبى أوفىب. و مسلم؛ الزکاة؛ باب: الدُّعاء لمن أتى بصدقة؛ حدیث(۱۰۷۸) همچنین از او. و لفظ از مسلم است. [۵] نووی در (الأذکار)؛ باب الأذکار المتعلقة بالزکاة.