مقدمه
نماز رابطة خداوند با بندگان، نردبان ترقی و پیشرفت و رابطة آسمان با زمین است و در هیچ حالتی نباید ترک شود. نماز، برخلافِ روزه و عباداتِ دیگر، هیچ‌گاه از انسان ساقط نمی‌شود.
قرآن کریم به سه چیز بسیار مهم و قابل تأمل در نماز، یعنی خشوع، محافظت و دوام اشاره فرموده است:
﴿قَدۡ أَفۡلَحَ ٱلۡمُؤۡمِنُونَ ١ ٱلَّذِينَ هُمۡ فِي صَلَاتِهِمۡ خَٰشِعُونَ ٢﴾[المؤمنون: ۱-۲].
«مؤمنان رستگار شدند * آنها که در نمازشان خشوع دارند».
﴿وَٱلَّذِينَ هُمۡ عَلَىٰ صَلَوَٰتِهِمۡ يُحَافِظُونَ ٩﴾[المؤمنون: ۹].
«و آنها که بر نمازهایشان مواظبت مىنمایند».
﴿ٱلَّذِينَ هُمۡ عَلَىٰ صَلَاتِهِمۡ دَآئِمُونَ ٢٣﴾[المعارج: ۲۳].
«آنان که همواره بر نمازشان مداوم و پایدارند».
نماز هر نمازگزاری باید این سه ویژگی را داشته باشد.
اما چگونه نماز بخوانیم؟ رسول‌اکرمجفرموده‌اند: «صَلُّوا كَمَا رَأَيْتُمُونِى أُصَلِّى». «نماز بخوانید آن چنان که می‌بینید من نماز می‌خوانم». اولین چیزی که پیامبرجبعد از توحید بیان فرمودند اقامة نماز بود چون نماز رأس عبادتِ بدنی و زکات رأس عبادات مالی است. پیامبرجاز اصحاب بر اقامة نماز بیعت می‌گرفت چنان که در صحیح بخاری، جریر بن عبدالله گفته است: «بَايَعْتُ رَسُولَ اللَّـهِج عَلَى إِقَامِ الصَّلاَةِ، وَإِيتَاءِ الزَّكَاةِ، وَالنُّصْحِ لِكُلِّ مُسْلِمٍ».
«با پیامبرجپیمان بستم که نماز را برپا داشته زکات را بدهم و برای هر مسلمان نصیحت کنم و خیر اندیشی نمایم».
این حدیث بر فضیلت نماز و توجه به آن دلالت می‌کند.
درست آن است که نماز در افضل اوقاتش خوانده شود و وقت آن ضایع نشود. در صحیح بخاری روایت شده است که عبدالله بن مسعود گفت: «سَأَلْتُ النَّبِىَّج أَىُّ الْعَمَلِ أَحَبُّ إِلَى اللَّـهِ؟ قَالَ: الصَّلاَةُ عَلَى وَقْتِهَا». «از پیامبرجپرسیدم: کدام کار را خداوند دوستتر می دارد؟ فرمود: نماز را در وقتش». و یا در روایت دیگر از ابوداود و حاکم و دارقطنی و بیقهی آمده است که پیامبرجفرمود: «الصَّلاَةُ فِى أَوَّلِ وَقْتِهَا». یعنی: «نماز را در اول وقتش».
مسئلة دیگری که لاز است در نماز مورد توجه قرار گیرد، هدف از اقامة نماز است، یعنی چرا باید نماز خواند، آیا اهدافی در این عمل است یا نه؟
اگر مروری گذرا بر قرآن، کتاب هدایت و نور، داشته باشیم این آیات را می‌بینیم:
﴿وَإِنَّهَا لَكَبِيرَةٌ إِلَّا عَلَى ٱلۡخَٰشِعِينَ﴾[البقرة: ۴۵].
«و بدرستیکه آن نماز دشوار است مگر بر صاحبان خشوع».
﴿وَأَقِمِ ٱلصَّلَوٰةَ لِذِكۡرِيٓ﴾[طه: ۱۴].
«و بر پا کن نماز را براى یاد کردن من».
﴿إِنَّ ٱلصَّلَوٰةَ تَنۡهَىٰ عَنِ ٱلۡفَحۡشَآءِ وَٱلۡمُنكَرِ﴾[العنکبوت: ۴۵].
«یقیناً نماز از کارهاى زشت، و کارهاى ناپسند باز مىدارد».
﴿وَأَقِمِ ٱلصَّلَوٰةَ طَرَفَيِ ٱلنَّهَارِ وَزُلَفٗا مِّنَ ٱلَّيۡلِۚ إِنَّ ٱلۡحَسَنَٰتِ يُذۡهِبۡنَ ٱلسَّئَِّاتِ﴾[هود: ۱۱۴].
«و بر پا کن نماز را دو طرف روز و ساعتى چند از شب هر آئینه طاعات دور میکنند گناهان را».
نمازگزار باید خاشعانه و فروتنانه نماز را به جای آورد تا به یاد پروردگارش باشد و نمازِ او، وی را از فحشاء و منکر بازدارد و در بامدادان و شبانگاهان و لحظاتی از شب مانند کوهی استوار بایستد و با خدایش به راز و نیاز بپردازد و درگه او پوید و رضای او جوید و زندگی و مرگ او برای خدا باشد.
نماز، وقتی عبادت به حساب می‌آید که با خشوع، حضور قلب و برای خدا ادا شود و نمازگزار را از زشتیها، منکرات و رذائل دور کند و به او احساس گرمی و رسیدن به کمال را ببخشد و اگر چنین نباشد عادت است و نه عبادت.
راهِ دین با عبادت طی می‌شود و هر عبادتی هم دارای رموز و حکمت‌هایی است. و از اسرار آن، که توشة راه، مدد روح و حیات، و جلاء قلب و نور چشمان است، این است که می‌آموزد چگونه زندگی کند و کجا خاشع و فروتن باشد. در چنین حالاتی است که خداوند به بنده‌اش رفعت درجات می‌دهد، پیامبرجفرمودند: «وَمَا تَوَاضَعَ أَحَدٌ لِلّـَهِ إلَّا رَفَعَهُ اللَّـهُ تَعَالَى». یعنی: «و هیچکسی برای خدا فروتنی نکرده، مگر اینکه خداوند او را برتری داده‌است».
در پایان از خداوندﻷخواهانم که ما را توفیق دهد تا بتوانیم خادمی از خادمانِ راه اسلام باشیم و خالصانه خواهانیم که این تلاش ناچیز و اندک را از ما بپذیرد و ما را با نور قرآن زنده کند و حیات و ممات ما برای خدا باشد.
نمیرد هر که را جانش تو باشی
خوشا جانی که جانانش تو باشی
هرگز نمیرد آن که دلش زنده شد به عشق
ثبت است بر جریدة عالم دوام ما
و در پایان از برادر بزرگوار، حافظ احمد نورشمسائی نهایت تشکر و قدردانی دارم که این کتاب را در اختیار حقیر گذاشتند خداوند به ایشان جزای خیر دهد.
مترجم