بحث هشتم: تغیر یافتن حالت مردم
یکى از نشانه‌هاى نزدیک‌شدن روز قیامت، این تغیر یافتن حالت مردم از خیر و نیکى به شر و بدى است؛ به شکل‌های زیر:
۱- تفاخر به زیباساختن مسجدها و پایبند‌نبودن به نماز جماعت:
«لَا تَقُومُ السَّاعَةُ حَتَّى يَتَبَاهَى النَّاسُ فِي الْمَسَاجِدِ»[ ] [پیامبر خدا صفرمود:] «تا زمانى که مردم به زینت‌دادن مسجدها (با نقش و نگار، نه با عبادت در آن) فخرفروشی نکنند، قیامت بر پا نشود»؛
۲- از داخل مساجد عبور کرده در آن نماز نمى‌خوانند:
«إِنَّ مِنْ أَشْرَاطِ السَّاعَةِ أَنْ يَمُرَّ الرَّجُلُ فِي الْمَسْجِدِ لَا يُصَلِّي فِيهِ رَكْعَتَيْنِ»[ ] [پیامبر خدا صفرمود:] «یکى از علامت‌هاى قیامت این است که شخص از داخل مسجد می‌گذرد ولى در آن دو رکعت نماز نمی‌خواند»؛
۳- تنها به آشنایان سلام داده می‌شود، پیوندهای خویشاوندی قطع شده و شهادت دروغ و باطل گسترش می‌یابد:
«أَنَّ بَيْنَ يَدَيِ السَّاعَةِ تَسْلِيمَ الْخَاصَّةِ، وَفُشُوَّ التِّجَارَةِ، حَتَّى تُعِينَ الْمَرْأَةُ زَوْجَهَا عَلَى التِّجَارَةِ، وَقَطْعَ الْأَرْحَامِ، وَشَهَادَةَ الزُّورِ، وَكِتْمَانَ شَهَادَةِ الْحَقِّ، وَظُهُورَ الْقَلَمِ»[ ] [پیامبر خدا صفرمود:] «علامت‌هاى نزدیک‌شدنِ قیامت [عبارتند از:] تنها به اشخاص خاص سلام دادن، زیاد شدن تجارت، چنانکه زن شوهرش را در تجارت کمک کند، قطع صلۀ رحم، شهادت دروغ دادن، پنهان کردنِ شهادت به حق و انتشار قلم [یعنى قلم‌فرسایی و چاپ و نشر امور گمراه‌کننده و فاسد] ».
در روایت دیگری آمده است:
«إِنَّ مِنْ أَشْرَاطِ السَّاعَةِ، إِذَا كَانَتِ التَّحِيَّةُ عَلَى الْمَعْرِفَةِ»[ ] «از علامت‌هاى قیامت، تنها به آشنایان سلام دادن است»؛
۴- تقلید کور کورانه از کفار:
«لَتَتَّبِعُنَّ سَنَنَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ، شِبْرًا بِشِبْرٍ وَذِرَاعًا بِذِرَاعٍ، حَتَّى لَوْ دَخَلُوا فِي جُحْرِ ضَبٍّ لَاتَّبَعْتُمُوهُمْ». قُلْنَا: يَا رَسُولَ اللهِ! آلْيَهُودَ وَالنَّصَارَى؟ قَالَ: «فَمَنْ»[ ] [پیامبر خدا صفرمود:] «همانا از راه و روش کسانى که قبل از شما بوده‌اند، وجب به وجب و گام به گام پیروى خواهید کرد؛ حتى اگر به لانۀ سوسمارى رفته باشند، شما نیز خواهید رفت». راوی می‌گوید: گفتیم: ای رسول خدا! منظور از گذشتگان، یهود و نصارا است؟ فرمود: «پس چه کسی است»؟!
۵- فرزندان با پدر و مادرشان مانند خدمتکاران رفتار می‌کنند و اشخاص پست و نوکیسه، صاحب مال و جاه می‌شوند. در این موضوع در حدیث مشهور به «حدیث جبرئیل» آمده است:
«قَالَ: فَأَخْبِرْنِي عَنِ السَّاعَةِ، قَالَ: «مَا الْمَسْئُولُ عَنْهَا بِأَعْلَمَ مِنَ السَّائِلِ» قَالَ: فَأَخْبِرْنِي عَنْ أَمَارَتِهَا، قَالَ: «أَنْ تَلِدَ الْأَمَةُ رَبَّتَهَا، وَأَنْ تَرَى الْحُفَاةَ الْعُرَاةَ الْعَالَةَ رِعَاءَ الشَّاءِ يَتَطَاوَلُونَ فِي الْبُنْيَانِ»[ ] [جبرئیل÷از پیامبرصپرسید:] از روز واقع شدن قیامت به من خبر بده؟ رسول الله صدر پاسخ گفت: سئوال شده [یعنى من در این موضوع] از سئوال کننده [یعنى از تو] بیشتر خبر ندارم. باز پرسید: از نشانه‌هاى قیامت خبر بده؟ رسول الله صگفت: از نشانه‌هاى قیامت این است که کنیز ارباب خود را بزاید [یعنى مادران از جانب فرزندان چنان بی‌احترامی اذیت و آزاری ببینند که گویا کنیزان فرزندانشان هستند] و اشخاص پست و بی سر و پا، بناهاى بلند بسازند؛
۶- مردان سر و ریش سفیدشان را با رنگ سیاه رنگ می‌کنند.
«يَكُونُ قَوْمٌ يَخْضِبُونَ فِي آخِرِ الزَّمَانِ بِالسَّوَادِ، كَحَوَاصِلِ الْحَمَامِ، لَا يَرِيحُونَ رَائِحَةَ الْجَنَّةِ»[ ] [پیامبر خدا صفرمود:] «در آخر زمان قومى هستند، که با رنگ سیاهی مثل سینه‌هاى کبوترها [کبوتر سیاه] سر و ریش خود را رنگ مى‌کنند. این گروه از مردم از بوى بهشت محروم هستند»؛
۷- در امانت‌ها خیانت شود و امور مردم به دست نااهلان بیفتد. در این موضوع رسول الله صفرموده‌اند:
«إِذَا ضُيِّعَتِ الأَمَانَةُ فَانْتَظِرِ السَّاعَةَ» قَالَ: كَيْفَ إِضَاعَتُهَا يَا رَسُولَ اللَّهِ؟ قَالَ: «إِذَا أُسْنِدَ الأَمْرُ إِلَى غَيْرِ أَهْلِهِ فَانْتَظِرِ السَّاعَةَ»[ ] «چون امانت ضایع گردد، منتظر قیامت باش». پرسیدند: چگونه ضایع شود؟ گفت: «چون امورِ مردم به دست نااهلان بیفتد منتظر قیامت باش».