اسلام از دیدگاه عقل

سخنی در مورد جزئیات قیامت

احوال و واقعات قیامت را نباید لازماً درک کنیم بلکه همین قدر که پیامبرصاز آن خبر داده کافی است و باید وقوع آنها را پذیرفت اگرچه چگونگی و کیفیت آنها برای ما روشن نیست در این مورد حضرت علامه محمد منظور نعمانی بحث جالبی دارند که با ایراد این بحث کتاب را به اختتام می‌رسانیم.

مولانا می‌فرمایند: «آگاهی کامل به اجزاء آخرت فقط از طریق نبوت امکان دارد، کلیه پیامبران امتهای خود را از تفصیلات آخرت، بهشت و دوزخ اطلاع داده بودند اما آن امت‌ها آن مطالب را بطور کامل به خاطر نسپردند لذا فقط از طریق قرآن مجید که به آن حضرتصنازل شده و نیز احادیث رسول‌اکرمصمی‌توان به تفصیل و جزئیات آخرت آگاهی پیدا کرد.

ناگفته نماند که هیچ مطلبی از قرآن و سنّت چنان نیست که از نظر عقل ناممکن و محال باشد».

مولانا در رابطه با این شبهه که چرا جزئیات آخرت بالاتر از علم و عقل است می‌نویسند: «در رابطه با این شبهه باید عرض کنیم که چون ما احوال آخرت را هنوز مشاهده نکرده‌ایم بسیاری از امور آن را تعجب‌آور تصور می‌کنیم و بهمین دلیل است که بعضی چیزها را مشکل و بعید از عقل می‌پنداریم بچه‌ای که هنوز در شکم مادر بسر می‌برد اگر به وسیله‌ای به او گفته شود که بچه‌ جان! تو بزودی وارد جهانی می‌شود که در آن زمین پهناوری، قرار دارد و دریاهای بزرگی و آسمان بلندی و خورشید و ماه و ستارگان بیشماری وجود دارند هواپیما‌ها پرواز می کنند، قطارها حرکت می‌کنند، جنگ‌هایی اتفاق می‌افتد، از توپ و بمب اتم استفاده می‌شود و غیره...

مسلم است که برای یک بچه بسیار مشکل است که این چیزها را باور نماید زیرا جهانی که او فعلاً در آن بسر می‌برد؛ بسیار محدود و مساحتش بسیار کم است.

در واقع جهان آخرت در برابر این دنیا بسیار گسترده و نهایتاً پیشرفته‌تر خواهد بود؛ همانطور که دنیای ما در مقابل شکم مادر چقدر بزرگ و گسترده است!.

همانطور که بچه پس از تولد تمام چیزهایی را که دور از عقل می‌دانست بچشم سر، مشاهده می‌نماید؛ همانطور انسان پس از ورود به جهان آخرت تمام چیزهائی را که پیامبران خبر داده‌اند مشاهده خواهد نمود. بهرحال علت اینکه عده‌ای از مردم گاهی دربارۀ پاره‌ای از امور اخروی، مبتلای شک و تردید شده و آن را شگفت‌انگیز می‌دانند، این است که علم و مشاهده انسانها بسیار محدود است. لذا در این خصوص باید صرفاً به سخنان خدا و رسول وی اعتماد کرد و آن را حق دانست این مطلب از نظر عقل و فطرت کاملاً درست است که ما چون آخرت را ندیده‌ایم باید به سخنان کسی اعتماد کنیم که آن را دیده و دربارۀ آن خبر قطعی می‌دهد.

رسول‌خداصکسی است که صداقت و پاکی وی ثابت شده است لذا هر آنچه او از طرف خداوند متعال خبر داده است ما باید بپذیریم و یقین کنیم که کاملاً درست و حق است».

(آمنا بالله وبالیوم لآخر)

«ایمان آورده‌ایم به خدا و روز رستاخیز»

در تاریخ ۱۱/۱/۱۳٧٩ نگارش کتاب به اختتام رسید.