۱- فدیه
فدیه به معنی سربها، بر سه قسم است:
قسم اول: آنچه فدیه در آن دادن یک مد (۱/۲ و ۴ قبای گندم) باشد و آن عبارت از: ۱- نیست کردن یک موی در حال احرام یا بعضی از یک موی ۲- چیدن یک ناخن یا بعضی از آن در حال احرام ۳- ترک شب ماندن یکی از شب‌های منی بدون عذر ۴- ترک یک سنگ انداختن از سنگ‌های جمار و منی ۵- بریدن گیاهی از گیاهان حرم که قیمتش یک مد باشد ۶- کشتن شکاری که قیمتش مساوی با یک مد باشد ۷- برای افطار زن در روز رمضان به سبب ترس بر حمل یا بچه شیرخوارش ۸- برای افطار پیر مرد افتاده که توانایی روزه داری ندارد و همچنین به سبب بیماری که امید بهبودیش نیست که افطار می‌کنند و به جای هر یک روز یک مد می‌دهند ۹- تأخیر قضاء روز یک روز از رمضان تا دیگر داخل شود بدون عذر (و این مد به سبب تأخیر مکرّر می‌شود مثلاً اگر روزه‌ی یک روز رمضان بر او بود و قضاء نرفت تا اینکه رمضان دیگر داخل شد، به جای یک روز با قضاء رفتن یک مد می‌دهد؛ اگر دو رمضان گذشت دو مد و به همین ترتیب) ۱۰- از ترکه‌ی کسی که روزه بر او بوده روزه نگرفت و مرد به جای هر یک روز یک مد ۱۱- برای افطار کسی که نذر نموده بود که همیشه به روزه باشد و یک روز به عید نموده که به جای آن یک روز یک مد می‌دهد.
قسم دوم: آنچه فدیه‌ی آن دادن دو مد باشد و آن عبارت است از: ۱- نیست کردن دو موی یا بعضی از دو موی در حال احرام ۲- چیدن دو ناخن یا بعضی از دو ناخن در حال احرام (مگر در صورتی که باقی گذاردن مو و ناخن مضر باشد چه یک ناخن و مو و چه دو تا و محلّ واجب شدن یک مد در یک مو و یک ناخن و واجب شدن دو مد در دو مو و دو ناخن وقتی است که اختیار خونی [۶]را نماید؛ اما اگر اختیار دادن خوراکی را نمودن که در یک مو یک صاع (۱۸ قیاس گندم یا سه کیلوگرام) لازم است و در دو مو، دو صاع و همچنین یک ناخن یک صاع دو ناخن دو صاع و اگر اختیار روزه گرفتن در فدیه نمود در یک مو، یک روز روزه رفتن و در دو مو دو روز روزه گرفتن لازم می‌شود ۳- بریدن درخت حرم که قیمتش مساوی با دو مد باشد و همچنین در کشتن شکاری حرمی یا در حال احرام که قیمتش مساوی با دو مدّ باشد (در صورتی که اختیار خوراک دادن یا روزه گرفتن در فدیه ننماید چنان‌که گذشت) ۴- ترک شب ماندن دو شب از شب‌های منی ۵- ترک دو سنگ از سنگ‌های جمار منی.
قسم سوّم: آنچه فدیه آن ذبح گوسفندی باشد و آن عبارت است از: ۱- نیست کردن سه موی [۷]یا بیشتر به یک دفعه در حال احرام ۲- کشتن شکار حرمی یا در حال احرام که قیمتش از دو مد بیشتر باشد ۳- به کار بردن بو خوش ۴- پوشیدن (لباس ناروا در حال احرام) ۵- ترک احرام از میقات (هرگاه پیش از مشغول شدن به اعمال نسک به میقات بر نگشت) ۶- ترک طواف وداع (بر غیر حائض) ۷- ترک شب ماندن سه شب‌های منی ۸- ترک رمی سه سنگ از سنگ‌های منی ۹- ترک شب ماندن در مزدلفه (شب عید حج) ۱۰- تمتع: یعنی در ماه‌های حج، احرام به عمره بستن در همان سال حج کردن (اگر آن شخص از اهل حرم مکّه نباشد) ۱۱- قران که احرام به حج و عمره باهم بندد (اگر آن شخص از اهل حرم مکّه نباشد) ۱۲- روغن کشیدن به موی سر و ریش ۱۳- فوت وقوف عرفه مثلاً پس از طلوع فجر روز عید قربان یعنی پس از: دمیدن صبح روز عید قربان به عرفه برسد ۱۴- بریدن درخت کوچکی از حرم مکّه که قیمت آن درخت از دو مد بیشتر باشد ۱۵- محصر شدن محصر: به معنی ممنوع است. به اینکه محرم را از رفتن به حج باز دارند (چنان‌که در فصل تحلّل مذکور است) در هر یک از این شانزده تا ذبح گوسفندی لازم است، سن و صفت گوسفند همان سن و صفت گوسفندی است که در قربانی ذبح می‌شود، مگر گوسفندی که در بریدن درخت حرم و کشتن شکار لازم می‌شود که سن و صفت آن به حسب مقابلش فرق می‌کند.
قسم چهارم: آنچه فدیه‌ی آن ذبح گاوی باشد و آن عبارت است از: ۱- بریدن درخت بزرگی از درختان حرم مکّه ۲- کشتن گورخر یا گاو کوهی یا گوزن، سن و صفت این گاو به حسب مقابلش فرق می‌کند.
قسم پنجم: آنچه فدیه‌ی آن ذبح شتری باشد و آن عبارتست از: ۱- کشتن شتر مرغی در حرم مکّه یا در حال احرام. سن و صفت این شتر مرغ به حسب مقابلش فرق می‌کند یعنی اگر شتر مرغ، بزرگ باشد، فدیه‌ی آن شتر بزرگی است و اگر شتر مرغ، کوچک باشد فدیه‌ی آن شتر کوچک. ۲- فاسد ساختن حج یا عمره به وطه‌ی قبل از تحلّل اوّل. سن و صفت این شتر همان سن و صفت شتری که در قربانی ذبح می‌شود محلّ ذبح حیواناتی که در فدیه لازم است و وقت ذبح آنها در فصل جزاء صید و فصل هدی مذکور شد.
[۶] به اینکه قصد نماید که در نیست کردن سه مو یا سه ناخن گوسفندی را به عنوان فدیه ذبح نماید و به فقرا که در این صورت است که در یک مو و یک ناخن نیست کردن یک مد فدیه است و در دو مو و یا دو ناخن دو مد خوراک لازم است، هر مد یک کیلو کم ربع است اما اگر قصد خوراک دادن در فدیه دارد؛ در یک مو و یا یک ناخن یک صاع یعنی سه کیلو لازم است. [۷] در نیست کردن سه مو یا بیشتر یا سه ناخن و بیشتر و در پوشیدن لباس و بکار بردن بوی خوش و مقدمات جماع و جماع بعد از تحلل اول در همۀ اینها هنگام اختیار طعام، فدیه‌اش سه دو صاع است که (۱۳ کیلو باشد) و فدیه اینها در صورت اختیار روزه سه روز روزه رفتن است (به ۶ فقیر) و فدیه اینها در صورت اختیار خود ذبح گوسفندی است که در قربانی کفایت کند.