علمای اهل تحقیق بر تقلید می‌تازند
همواره علمای محقق و منتقدان بزرگ با دعوت به چنین تقلیدی و بسته بودن دروازه اجتهاد بر خورد نموده‌اند و با دلایل و براهین به رد این دو مسئله پرداخته‌اند و حملاتی نموده‌اند که هیچ پایه و اساسی از آن دو به جا نمانده است، از جمله این علماء و اندیشمندان حافظ مغرب این عبدالبر/در کتاب با ارزش خود «جامع بیان العلم وفضله» و امام مزنی در کتاب «ذم التقلید» و ابن دقیق عید وزر کشی در کتاب «البحر الـمحیط» و ابن ابی شامه در کتاب «الـمومل» و شمس الدین زرعی در کتاب با ارزش خویش «اعلام الـموقعین» که به بهترین روش جمع‌آوری و نوشته شده است و کتابی است بسیار جید و نیکو، و امام محقق و اصولی امام شاطبی در دو کتاب با ارزش خویش با نام «الـموافقات» و «الاعتصام» در این باره زیبا نوشته و فایده رسانده است و همچنین فلانی در کتاب قوی «ایقاظ همم اولی الابصار» مطالبی که قابل تقدیر و تحسین هستند جمع‌آوری نموده و از آن جمله امام شوکانی در کتاب «القول الـمفید» و غیر از این‌ها که تعدادشان بسیار است.
امام شاطبی/می‌گوید: بسیاری هستند که بخاطر رویگردانی از دلیل و بنابر اعتماد به افراد از مسیر صحابه و تابعین خارج شده‌اند و ندانسته از خواسته‌های شخصی خویش پیروی کرده‌اند و از راه میانه منحرف شده‌اند [۲۲]. و فرموده‌اند: تحکیم اشخاص (حکم را مخصوص افراد کردن) بدون توجه به اینکه، اشخاص ابزاری هستند برای (رسیدن) به حکم شرعی مطلوب، گمراهی و ضلالت است و همانا حجت قطعی و حاکم برتر فقط شریعت است نه دیگران [۲۳].
[۲۲] الاعتصام: ۲/۳۴٧. [۲۳] الاعتصام: ۲/۳۵۵.