استعاذه یا پناه جستن

استعاذه بمعنای پناه بردن و طلب چیزی که انسان را از خطر محفوظ بدارد.

پناه جستن به دو امر انجام می‌پذیرد:

اول: پناه خواستن به خداوند یکتا: طوریکه در آیات ذیل ذکر است: ﴿وَإِنِّيٓ أُعِيذُهَا بِكَ وَذُرِّيَّتَهَا مِنَ ٱلشَّيۡطَٰنِ ٱلرَّجِيمِ﴾[آل‌عمران: ۳۶]. «و هرآینه من، او و نسل وی را از شر شیطان ملعون در پناه تو می‌کنم».

همچنان در فرموده خداوندأاز زبان یوسف÷: ﴿قَالَ مَعَاذَ ٱللَّهِۖ إِنَّهُۥ رَبِّيٓ أَحۡسَنَ مَثۡوَايَۖ إِنَّهُۥ لَا يُفۡلِحُ ٱلظَّٰلِمُونَ﴾[یوسف: ۲۳].

«گفت (یوسف÷) پناه می‌برم به اللهأاو آقای من است، جای مرا نیکو ساخت، قطعا ستمکاران رستگار نمی‌شوند».

و فرموده اللهأ: -﴿فَإِذَا قَرَأۡتَ ٱلۡقُرۡءَانَ فَٱسۡتَعِذۡ بِٱللَّهِ مِنَ ٱلشَّيۡطَٰنِ ٱلرَّجِيمِ ٩٨﴾[النحل: ٩۸]. «پس آن‌گاه که می‌خواهی قرآن بخوانی، از شیطان رانده شده به الله پناه ببر».

و در دعای آنحضرتج: «أَعُوذُ بِاللَّهِ الْعَظِيمِ وَبِوَجْهِهِ الْكَرِيمِ». «پناه می‌برم به الله بزرگ و به روی گرامیش».

و فرموده آنحضرت ج: «أَعُوذُ بِكَلِمَاتِ اللَّهِ التَّامَّاتِ مِنْ شَرِّ مَا خَلَقَ».

«من به کلمات و سخنان کامل اللهأ، از گزند مخلوقاتش پناه می‌برم».

دوم: پناه جستن به یکی از صفت‌های متلازم خداوندأ: مانند پناه جستن به عزت و جلال خداوندأچنانکه در دعای آنحضرت جآمده: «أَعُوذُ بِوَجْهِكَ الْكَرِيمِ». «پناه می‌برم به روی گرامیت». و در دعای دیگر آنحضرتج: «أَعُوذُ بِكَلِمَاتِ اللَّهِ التَّامَّاتِ». «پناه می‌برم به کلام پاک و کامل اللهأ».

پس کمک و پناه جستن به ذات خداوندأاز دعا است و دعا عبادت می‌باشد، و خداوندأبه آن امر نموده است. و اگر کسی به غیرالله پناه برده و کمک بخواهد بجای اینکه فایده‌ای عایدش شود، ترس و اضطرابش افزایش می‌یابد، و این ترس و اضطراب و ناتوانی جسمی و روحی سزای عمل وی در برابر کمک گرفتن از غیرالله می‌باشد. و عبادتی را که شایسته اللهأبود به مخلوقی از مخلوقاتش منتقل کرده که اینکار به اتفاق علما ناجایز بوده بلکه از جمله شرک محسوب شده است.

بدیهی است که نیاز و حاجت بنده را جز الله سبحان، کسی دیگر نمی‌تواند رفع کند. و چنانکه واقعیت آن را ثابت نموده، پناه جوینده در صورت عدم نفع در پناه جستنش به غیر اللهأمتیقن می‌گردد که جز اللهأهیچ چیزی دیگری قادر به دفع ضرر از وی شده نمی‌تواند، پس در همچو حالت رو به خداوندأمی‌آورد و عظمت و جلال خداوندأبوی ثابت می‌گردد. خداوندأمی‌فرماید: ﴿مَّا مِن دَآبَّةٍ إِلَّا هُوَ ءَاخِذُۢ بِنَاصِيَتِهَآ﴾[هود: ۵۶].

«هیچ جنبنده‌ای نیست مگر این که او تعالی مهار هستی‌اش را در دست دارد».

پناه جستن عبادت است و منتقل نمودن آن به غیر الله شرک اکبر محسوب می‌شود، پس کسانیکه به بت‌ها و مرده‌ها و ستارگان و جن پناه برده از آنها طلب کمک می‌نماید در حقیقت به خداوندأشریک گرفته‌اند. زیرا خداوندأمی‌فرماید: ﴿وَإِمَّا يَنزَغَنَّكَ مِنَ ٱلشَّيۡطَٰنِ نَزۡغٞ فَٱسۡتَعِذۡ بِٱللَّهِۖ إِنَّهُۥ هُوَ ٱلسَّمِيعُ ٱلۡعَلِيمُ ٣٦﴾[فصلت: ۳۶].

«و اگر وسوسه‌ای از سوی شیطان ترا به وسواس افکند پس به الله پناه ببر، چرا که او شنوای داناست».

خداوندأبندگان را به پناه جستن و کمک خواستن از ذات یکتای خویش امر فرموده است زیرا استعاذه یا پناه جستن عبادت بوده منتقل ساختن آن به غیر خداوندأشرک است.

پناه بردن به مخلوق با سه شرط جایز است:

۱- کسیکه بوی پناه برده می‌شود در قید حیات باشد.

۲- کسیکه بوی پناه برده می‌شود در آنجا حضور داشته باشد.

۳- و قادر به انجام آن عمل باشد و آن کار نیز در حد توان بشر باشد.