مقدمه شرح كتاب ابوشجاع در فقه مذهب شافعی قدِس سرُّه
بسم الله الرحمن الرحيم، الحمد لله رب العالمين، والصلاة والسلام علی خاتم النَّبيين سيدنا محمد وآله الطاهرين وصحبه أجمعين.
شرح مختصر ابی شجاع که پنجاه سال قبل برشتۀ تحریر آورده بودم بارها به چاپ رسیده و همانطور که قصدم بوده برای مبتدیان سودمند بوده و مورد استفاده شان قرار گرفته است. امسال که بعضی از دوستان تقاضای چاپ مجدّد آن نمودند درخواست فرمودند که: مقدمۀ مختصری بر آن بنویسم، بنابر آن باز هم مختصری دربارۀ مؤلف و شارح و کتاب ابوشجاع می‌نویسم.
امّا مؤلف آن: الإمام العلّامۀ الُقْدوۀ القاضی ابوشجاع احمد بن الحسین بن احمد الأصفهانی دانشمند بلند نام و صالح و زاهد و خیراندیش نیکنام که نزد شافعی‌ها معروف خاص و عام است، کتاب ارجمند خود را که «متن الغاية والتقريب»نام نهاد، و بنام کتاب ابوشجاع معروف شد. در مقبولیت آن همین بس که هر شافعی مذهبی اوّلین کتاب فقهی که درسی می‌خواند کتاب ابوشجاع است و در سراسر دنیا مقبولیت احمد بن الحسین ابن احمد اصفهانی گذشته از اطلاع واسع در علم، او در کرم، در گشاده دستی هم شهرۀ آفاق بود، و در مدینۀ منوره روزانه مبالغ زیادی در انفاق بر علما و صلحا و فقها و همچنین بر ایتام و فقرا مصرف می‌نمود، و در مقبولیت او همین بس که در مدینۀ منوره در جوار حضرت رسول صآرام گرفت، او وصیت نمود که: در اطاق کوچکی پهلوی باب جبرئیل به خاک سپرده شود و بر قبر او بنویسند: «ثلاثة رابعهم كلبهم»، که در داخل مسجد سه تن آسوده‌اند: رسول الله ص، و ابـوبکر صدیـق سو عمر الفاروق سو چهارمین که سگ آن سه تن محسوب است: ابوشجاع می‌باشد، و بعد از حضرت رسول الله صنصیب هیچ پادشاه و رئیس جمهور و وزیری نشد که در مسجد نبوی دفن شود مگر ابوشجاع قدِس سرُّه.
(ولادت ایشان به سال ۴۳۳ هجری قمری و) وفات او به سال ۵۹۳ هجری قمری در مدینه منوّره است رحمه الله تعالی رحمۀ واسعۀ.
شارح مختصر آن محمد علی بن عبدالرحمن، سلطان العلماء که در مدرسۀ علوم دینیۀ سلطان العلما بتدریس انواع علوم اشتغال داشته است. از خوانندگان، نامبرده استدعا دارد او را به دعای خیر یاد وشاد فرمایند، تحریراً فی ۷ شعبان المعظم سنه ۱۴۲۴ موافق ۱۱ مهر ۱۳۸۲.
تراب أقدام أهل العلم: محمد علی
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمد الله ربّ العالمين. وصلّی الله علی سيّدنا محمّد النّبي وآلِهِ الطّاهرين وصحابته أجمعين. قال القاضي أبو شجاع أحمد بن الحسين بن أحمد الأصفهاني رحمه الله تعالی: سألني بعض الأصدقاء حفظهم الله تعالی، أن أعمل مختصراً في الفقه علی مذهب الإمام الشافعي رحمة الله عليه ورضوانهُ في غایة الإختصار ونهایة الإيجاز ليقرب علی المتعلّم درسهُ ويسهل علی المبتدي حفظه وأن أكثر فيه من التقسيمات وحصر الخصال. فأجبته إلي ذلك طالباً للثّواب، راغباً إلی الله تعالی في التّوفيق للصّواب. إنّه علی ما يشاء قدير وبعباده لطيف خبير.
بنام خداوند بخشنده و بسيار مهربان
همه ستایش خداوندی را شاید که پروردگار جهانیان است، و درود خدا باد بر آقای ما که نام شریفش محمد صَلَّی اللهُ عَلیه وَ آلِه وَ َسلَّم پیغمبر است و بر خویشان پاکانش، و به یارانش همگی. گفت قاضی ابو شجاع که نام او احمد پسر حسین پسر احمد اصفهانی است، خدایش بیامرزد: که از من خواست برخی از دوستان نگهداردشان خدایتعالی. آنکه بنویسم کتاب کوچکی در علم فقه بر روش امام شافعی (آمرزش خدا و خوشنودیش بر او باد). که از حیث کوچکی و کمی لفظ با دارا بودن معانی بسیار در پایان آن مراتب باشد، تا بر دانش آموز خواندنش آسان شود، و بر آغازنده ازبر کردنش آسان گردد، و آنکه بسیار بیاورم در آن از تقسیم بندی‌ها و شمردن خصلت‌ها، پس پذیرفتم از او خواهشش، در حالیکه در این پذیرش رغبتم به سوی خدا بود تا در کامیابی به راه حقّ مرا توفیق دهد و جویندۀ پاداشی بودم که از خدا باشد و در روزی که هیچ چیز جز خشنودی خدا بکار نیاید، پاداش و خوشنودی بکارم آید. محققاً خدا بر هر چه خواهد توانا، و به بندگان مهرفرما و آگاه است.