کتابیست در بیان جنایت‌ها

کِتَابُ الجِنَایَاتِ

القتل علی ثلاثة أضرب: عمد محض، وخطأ محض، وعمد خطأ، فالعمد المحض هو أن یعمد إلی ضربه بما یقتل غالبا ویقصد قتله بذالک فیجب القود علیه، فإن عفا عنه وجبت دية مغلّظة حالة في مال القاتل. والخطأ المحض أن یرمی إلی شيء فیصیب رجلاً فیقتله فلا قود علیه بل تجب علیه دية مخفّفة علی العاقلة مؤجّلة في ثلاث سنین. وعمد الخطأ أن یقصد ضربه بما لا یقتل غالباً فیموت فلا قود علیه بل تجب دية مغلّظة علی العاقلة مؤجلة في ثلاث سنین.

جنایت به معنی بزهکاری. کشتن بر سه گونه است: عمد خالص، و خطای خالص، و سوم عمد بخطا. امّا عمد صرف، پس عبارت از این است که به عمد بزند کسی را به چیزی که کشنده است. (قصد کشتن او هم به آن چیز نماید، مثل زدن کسی به شمشیر و یا تفنگ که هر گاه شخصی به تفنگ کسی را کشت، قصاص بر او واجب است). پس اگر ولیّ مقتول از کشنده گذشت نمود تا خون بها بگیرد، که در این حال خون بهای سنگین شده (که تفصیل آن در فصل بعد می‌آید) و به فوری در مال کشنده لازم می‌شود، (یعنی کشنده بعد هر گاه مورد گذشت ولیّ مقتول قرار گرفت در مقابل خونبها، باید کشنده فوراً از مال خود خونبهای کشته شده را بپردازد. و خطای صرف، عبارت از این است که تیر را از چیزی بیندازد و در مردی اصابت کند و او را بکشد، قصاص بر تیر اندازنده نیست، زیرا قصد او تیر انداختن به آن شخص نبوده، بلکه خونبهای سبک شده (که حکم تفصیل آن در فصل بعد آید) لازم عاقله تیر اندازنده است که به مدّت سه سال خونبهای کشته شده را بپردازند. و عمد بخطا، عبارت از این است که قصد زدن کسی نماید به چیزی که در غالب احوال زدن به آن کشنده نیست، ولی آن شخص از زدن آ ن بمیرد، که در این حال قصاص روی زننده نیست، بلکه خونبهای سنگین شده (که تفصیل در فصل بعد بیاید) لازم عاقلۀ کشنده است، که عاقلۀ کشنده به مدّت سه سال خون بهای کشته شده را بپردازند.