۱- مسئولیت نسبت به پدر و مادر
هنگامی که پدر و مادر پیر شدند و پا به سن گذاشتند و از ادارهی امور مربوط به زندگی خود ناتوان شدند، فرزند موظف است عنایت کامل به آنها داشته باشد، و اگر نیازمند باشند باید هزینهی زندگی آنها را تأمین کند و مرد موظف است از پدر و مادش در سختی و آسانی حرفشنوی و فرمانبری داشته باشد و به آنها احترام گذارد و حتی به آنها «اف» [۱۷]نگوید و نسبت به آنها پرخاش نکند.
خداوند بلندمرتبه میفرماید:
﴿إِمَّا يَبۡلُغَنَّ عِندَكَ ٱلۡكِبَرَ أَحَدُهُمَآ أَوۡ كِلَاهُمَا فَلَا تَقُل لَّهُمَآ أُفّٖ وَلَا تَنۡهَرۡهُمَا وَقُل لَّهُمَا قَوۡلٗا كَرِيمٗا ٢٣ وَٱخۡفِضۡ لَهُمَا جَنَاحَ ٱلذُّلِّ مِنَ ٱلرَّحۡمَةِ وَقُل رَّبِّ ٱرۡحَمۡهُمَا كَمَا رَبَّيَانِي صَغِيرٗا ٢٤﴾[الإسراء: ۲۳-۲۴].
«هر گاه یکی از آن دو، و یا هر دوی ایشان نزد تو به پیری رسیدند به آنها (حتی) اف مگو و به آنان پرخاش مکن و به آنان سخنی محترمانه بگو، و از روی مهربانی بال فروتنی بر آنان بگستران و بگو: پروردگارا آن دو را رحمت کن چنانکه مرا در خردی، تربیت نمودند».
حقوق پدر و مادر ساقط نمیشود اگرچه مسلمان نباشند، زیرا خداوند بلندمرتبه فرمودهاند:
﴿وَإِن جَٰهَدَاكَ عَلَىٰٓ أَن تُشۡرِكَ بِي مَا لَيۡسَ لَكَ بِهِۦ عِلۡمٞ فَلَا تُطِعۡهُمَاۖ وَصَاحِبۡهُمَا فِي ٱلدُّنۡيَا مَعۡرُوفٗا﴾[لقمان: ۱۵].
«هرگاه آن دو تلاش کنند که چیزی را شریک من قرار دهی که تو را بدان دانشی نیست از آنان فرمان مبر، و در دنیا به خوبی با آنان رفتار کن».
[۱۷] منظور کمترین کلمه یا حالاتی که مایهی ناراحتی پدر و مادر شود. (مترجم)