مسئولیت فرد مسلمان در برابر عموم مسلمانان

۱- آنچه را که برای خود دوست دارد برای برادرش نیز دوست بدارد.

۲- هرگاه از او مشورت خواست خیرخواهانه به وی کمک کند.

۳- در هر کاری خیرخواه وی باشد.

۴- کج‌روی‌های او را به بهترین روش درست کند.

۵- به او ستم نکند و وی را خوار نسازد.

۶- به او کمک کند.

۷- عیب‌های او را بپوشاند.

مسلمان در برابر برادر مسلمانش مسؤولیت بزرگی به دوش دارد از آن جمله:

۱- فرد مسلمان باید آن‌چه را که در امور دینی و دنیایی سودمند است و آن را دوست می‌دارد برای برادر دینی‌اش هم دوست داشته باشد و آن‌چه را که خود نمی‌پسندد برای برادرش نیز نپسندد، پیامبر اکرمصمی‌فرماید: «لا يُؤْمِنُ أَحَدُكُمْ حَتَّى يُحِبَّ لأَخِيهِ مَا يُحِبُّ لِنَفْسِهِ» [۵۰]. «هیچ یک از شما ایمان کامل ندارد مگر این‌که آن‌چه را که خود دوست می‌دارد برای برادرش نیز دوست داشته باشد».

۲- هرگاه در کاری با او مشورت شود نظر خیرخواهانه‌ی خود را به او اعلام دارد، اگر این کار نیک باشد او را به آن راهنمایی و تشویش کند و اگر بد باشد او را از آن کار دور کند، زیرا پیامبرصمی‌فرماید: «الدِّينَ النَّصِيحَةُ». «دین همان نصیحت است»، گفتیم: نصیحت برای چه کسی؟ فرمود: «لِلَّهِ وَلِرَسُولِهِ وَلأَئِمَّةِ الْمُسْلِمِينَ وَعَامَّتِهِمْ» [۵۱]. «برای خدا و کتابش (قرآن) و برای پیامبرش و برای پیشوایان و عموم مسلمین».

۳- اگر برادر مسلمانش به وی کاری سپرد، در آن کار خیرخواه و دلسوز باشد و به کامل‌ترین وجه ممکن انجام دهد، همان‌طور که کار خودش را انجام می‌دهد.

۴- اگر در رفتار برادر مسلمانش کجروی و یا در ادای واجبات کوتاهی و تقصیر دید او را به خوبی نصیحت کند و خیر و شر و حق و باطل را برایش روشن گرداند.

۵- مسؤولیت دیگر فرد مسلمان نسبت به برادر مسلمانش، ظلم نکردن به وی است، او را به دشمن نسپارد، به او خیانت نکند، او را خوار نکند، او را تحقیر نکند، مصیبت و رنج و نیازمندیش را برطرف نماید پیامبرصمی‌فرماید: «الْمُسْلِمُ أَخُو الْمُسْلِمِ لاَ يَظْلِمُهُ وَلاَ يُسْلِمُهُ مَنْ كَانَ فِى حَاجَةِ أَخِيهِ كَانَ اللَّهُ فِى حَاجَتِهِ وَمَنْ فَرَّجَ عَنْ مُسْلِمٍ كُرْبَةً فَرَّجَ اللَّهُ عَنْهُ بِهَا كُرْبَةً مِنْ كُرَبِ يَوْمِ الْقِيَامَةِ وَمَنْ سَتَرَ عَلَى مُسْلِمٍ سَتَرَهُ اللَّهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ» [۵۲]. «مسلمان برادر مسلمان است به او ستم نمی‌کند و او را تسلیم دشمن نمی‌کند، کسی که در فکر برطرف کردن نیاز برادر خود باشد خداوند در فکر برطرف کردن نیاز اوست و کسی که مسلمانی را از مصییبتی آسوده کند خداوند او را از مصیبتی را بپوشاند خداوند در روز قیامت او را می‌پوشاند».

در حدیث دیگری آمده است:

«الْمُسْلِمُ أَخُو الْمُسْلِمِ لاَ يَخُونُهُ وَلاَ يَكْذِبُهُ وَلاَ يَخْذُلُهُ كُلُّ الْمُسْلِمِ عَلَى الْمُسْلِمِ حَرَامٌ عِرْضُهُ وَمَالُهُ وَدَمُهُ التَّقْوَى هَا هُنَا بِحَسْبِ امْرِئٍ مِنَ الشَّرِّ أَنْ يَحْتَقِرَ أَخَاهُ الْمُسْلِم» [۵۳].

«مسلمان برادر مسلمان است به او خیانت نمی‌کند، به وی دروغ نمی‌گوید او را خوار نمی‌نماید. همه چیز مسلمان مانند خون، مال و آبرویش بر مسلمان حرام است. پیامبرصبه سینه‌ی (مبارکش) اشاره می‌کند که تقوا این جاست، برای بد بودن انسان همین بس که برادر مسلمانش را تحقیر کند».

۶- از دیگر مسؤولیت‌های مسلمان در برابر برادر مسلمانش این است که او را یاری دهد چه ظالم باشد و چه مظلوم، زیرا پیامبرصمی‌فرماید: «اُنْصُرْ أَخَاك ظَالِمًا أَوْ مَظْلُومًا». «برادرت را یاری کن، چه ظالم باشد و چه مظلوم». مردی گفت: ای رسول خدا، اگر مظلوم باشد او را کمک می‌کنیم، اگر ظالم باشد چگونه به او کمک کنیم؟ پیامبر فرمود: «تَحْجُزُهُ أَوْ تَمْنَعُهُ مِنَ الظُّلْمِ، فَإِنَّ ذَلِكَ نَصْرُهُ» [۵۴]. «او را باز دارد و از ستم منع کند، زیرا منع از ستم کردن همان یاری دادن اوست».

۷- از دیگر مسئولیت‌های مسلمان در مقابل برادر مسلمانش این است که اگر لغزشی از او سر زد عیب او را بپوشاند، پیامبرصمی‌فرماید: «لاَ يَسْتُرُ عَبْدٌ عَبْدًا فِى الدُّنْيَا إِلاَّ سَتَرَهُ اللَّهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ» [۵۵]«هیچ بنده‌ای (عیب) بنده‌ی دیگر را نمی‌پوشاند مگر این که خداوند (عیوب) او را در روز قیامت می‌پوشاند».

[۵۰] متفق علیه. [۵۱] روایت بخاری در تاریخ. [۵۲] متفق علیه. [۵۳] مسلم، کتاب البر والصلة فبا تحریم ظلم الـمسلم... ح ۶۴۸۷ ابن ماجه، کتاب الزهد، باب البغی حدیث: ۴۲۱۳. [۵۴] روایت بخاری. [۵۵] روایت مسلم.