خانه‌ی ما دانشگاه است
حقیقتاً... خانه‌ی یک مسلمان باید آموزشگاه علم و معرفت باشد و همه‌ی اعضای خانواده عاشق و علم و دوستدار تلاش برای کسب دانش و کوشش در راه آن باشند تا بتوانند به درجات بلند نزد پروردگار خویش نایل آیند. خداوند متعال می‌فرماید: ﴿يَرۡفَعِ ٱللَّهُ ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ مِنكُمۡ وَٱلَّذِينَ أُوتُواْ ٱلۡعِلۡمَ دَرَجَٰتٖ﴾[الـمجادلة: ۱۱]. یعنی: «خداوند [رتبه] کسانى از شما را که گرویده و کسانى را که دانشمندند [بر حسب] درجات بلند گرداند»، و باز خداوند تبارک و تعالی می‌فرماید: ﴿إِنَّمَا يَخۡشَى ٱللَّهَ مِنۡ عِبَادِهِ ٱلۡعُلَمَٰٓؤُاْ﴾[فاطر: ۲۸]. یعنی: «از بندگان خدا تنها دانایانند که از او مىترسند». مسیر علم و دانش همان مسیر بهشت برین است، رسول خداجفرموده است: «مَنْ سَلَكَ طَرِيقًا يَلْتَمِسُ فِيهِ عِلْمًا سَهَّلَ اللَّهُ لَهُ طَرِيقًا إِلَى الْجَنَّةِ». یعنی: «کسی که در طلب علم راهی را طی کند، خداوند در عوض برایش راهی را بسوی بهشت هموار می‌سازد». [مسلم]، پیامبرجهمچنین می‌فرماید: «لَنْ يَشْبَعَ الْمُؤْمِنُ مِنْ خَيْرٍ يَسْمَعُهُ حَتَّى يَكُونَ مُنْتَهَاهُ الْجَنَّةُ». یعنی: «مؤمن هر گز از شنیدن خیر (علم) سیر نمی‌شود، تا نهایتش به بهشت انجامد». [الترمذی]
تردیدی در این نیست که دانش از بهترین نعمت‌ها می‌باشد، پیامبر اکرمجمی‌فرماید: «إِنَّ اللَّهَ وَمَلاَئِكَتَهُ وَأَهْلَ السَّمَوَاتِ وَالأَرْضِ حَتَّى النَّمْلَةَ فِى جُحْرِهَا وَحَتَّى الْحُوتَ لَيُصَلُّونَ عَلَى مُعَلِّمِ النَّاسِ الْخَيْرَ». یعنی: «فضیلت و برتری عالم بر عابد مانند فضیلت من بر پائین‌ترین شما است، بعد خداوند و فرشتگانش و اهل آسمان‌ها و زمین حتی مور در لانه‌اش و ماهی بر آنکه به مردم درس نیکی و خیر می‌دهد، درود می‌فرستند». [الترمذی] برای همین خانه‌های مسلمانان در طول تارخ همواره با علم و دانش آموختن آباد و پرطراوت بوده است.
علم و دانش از جمله مهم‌ترین مسائل زندگی در یک خانه‌ی مسلمان می‌باشد، چرا که بواسطه‌ی علم است که عقیده سالم نگاه داشته شده، عبادت درست به جا می‌آید و انسان درباره‌ی دین و دنیای خویش دلیل و برهان دارد. بنابراین باید در یک خانواده مسلمان به دانش و علم اندوزی توجه ویژه‌ای معطوف گردد. برای آنکه هریک از اعضای خانه به فرهنگ اسلامی و فرهنگ زمان حاضر و تخصص دست یافته و کل خانواده به بالاترین سطح علم و معرفت برسد، لازم است موارد زیر مورد توجه قرار بگیرند:
وجود کتابخانه‌ای علمی و متنوع که شامل انواع علوم و مسائل فرهنگی و موضوعات مربوط به زندگی باشد. برای رشد فرهنگی و علمی اعضای خانواده و تشخیص درست از نادرست این کار لازم است.
این کتابخانه می‌تواند شامل کتاب‌هایی در رابطه با موضوعات زیر باشد:
- علوم شرعی، مانند: کتب تفسیر، فقه، حدیث و علوم قرآن و غیره...
- زبان عربی و آداب آن در زمان‌های مختلف.
- تاریخ و تمدن‌های گوناگون.
- دائرة المعارف در رابطه با علوم گونانگون، طبیعت، اجتماع و انسانی، که در زندگی برای ما حائز اهمیت باشد.
- کتاب‌های کودکان و دائرة المعارف‌های مخصوص آنان.
- کتاب‌های خاص تربیت و پرورش کدبانوی خانه.
- کتاب‌های آموزش بهداشتی و پزشکی.
خرید روزنامه و مجلات عمومی و تخصصی برای آشنایی خانواده با مسائلی که پیرامون آن‌ها رخ می‌دهد و کسب اطلاع درباره‌ی اوضاع امت اسلامی و اخبار جهان اسلام، و مواردی از این قبیل.
خانه‌ی مسلمان نباید‌بی بهره از جلسات علمی منظم و مداوم باشد که در آن انواع مسائل علمی و اجتماعی مورد بحث قرار گرفته و تمام اعضای خانواده در آن شرکت نموده و اطلاعات خود را به بقیه ارائه نمایند.
چه زیباست که یکی از افراد خانواده هربار حدیثی را از کتاب‌های حدیث صحیح برگزیده و در جلسات آن را همراه با شرح و مباحث مربوطش بخواند، یا فردی دیگر کتاب معینی را درنظر گرفته و مضوعات آن را در جلسه مطرح نماید و هرکدام دیدگاه خو د را درباره‌ی آن ابراز دارد. شکی نیست که این مباحثات جنبه‌ی فرهنگی و آگاهی تک تک افراد خانواده را بالاتر می‌برد و به تقویت بعد اجتماعی آن‌ها کمک می‌نماید و در عین حال شخصیت آزاد و مستقلی را برای هریک پایه می‌ریزد.
حتی می‌توان مسابقاتی را بین افراد خانواده ترتیب داد تا بعد علمی و فرهنگی آن‌ها پرورش یابد و به تشویق و ترغیب هدفدار کمک می‌نماید.
کسب علم از طریق نوارهای کاست (سی دی، دی وی دی و ...) و ویدیو که اثرگذاری بسیار بیشتری بر روی کودکان خواهد داشت. مخصوصاً سی دی‌هایی که درباره‌ی موضوعات علمی و همراه شرح تصویری و به صورت فیلم نیز باشد.
مطالعه: نباید پدر و مادر در رابطه با فرزندانشان اهمیت مطالعه در پایه‌های مختلف تحصیلی آن‌ها را نادیده بگیرند. بهتر است تا جایی که می‌توانند آنان را در مطالعه‌ی بهتر و و مفیدتر یاری دهند. چه بسیار فرزندانی که در جریان یادگیری درس‌هایشان نیازمند کسی هستند که به آنان کمک کرده و راهنمایی‌شان نماید و البته زمینه‌ای آرام و مناسب را برای مطالعه و پیشرفت و موفقیت ایشان فراهم سازد.
در اینجا چند راهنمایی در مورد کارهایی که باید والدین در جریان مطالعه و یادگیری فرزندانشان انجام دهند، ذکر می‌شود:
- بذر انگیزه‌ی حقیقی فراگرفتن را در وجود فرزندانشان بنشانند.
- حل و فصل مناسب مشکلات فرزندان قبل از آغاز مطالعه و یادگیری آن‌ها.
- آماده ساختن مکان مطالعه. بگونه‌ای که جوی آرام در اتاق فراهم شده و چنانچه کودک راست دست باشد نور از سمت چپ بتابد و چنانچه چپ دست باشد نور از سمت راست بر وی بتابد. این نور باید سمت نور کل اتاق باشد. این حالت برای سلامتی چشم و بینایی کودک بهتر می‌باشد. بهتر است رنگ اتاق روشن و ترجیحاً رنگ سبز روشن یا آبی آسمانی باشد. اتاق باید دارای تهویه‌ی مناسبی بوده و دیگر مسائل نظم و ساماندهی آن رعایت گردد.
- توجه به سلامتی فرزندان و تغذیه‌ی آن‌ها بدور از افراط و تفریط.
- زمان‌هایی را برای استراحت و تجدید قوا در میان اوقات مطالعه.
- زمانبندی مناسب برای مطالعه کودکان درنظر گرفته شود، به گونه‌ای که زمانی را برای مطالعه‌ی درس‌هایی که تازه خوانده شده اختصاص داده و وقتی را نیز برای پی‌گیری درس‌های پیشین و تکرار و تمرین آن دروس درنظر بگیرد. می‌توان از خلاصه برداری از قسمت‌های طولانی نیز بهره گرفت.
- شناخت اصول لازم و ضروری برای یادگیری، از جمله فهمیدن مطالب، ترتیب، تکرار، شناخت هدف و منظور از یادگیری درس مذکور، حفظ و به خاطرسپاری کامل مطالب با استفاده از تمرین و مرور مجدد آن‌ها. سعی شود زمانی به یادگیری مطالب دشوار بپردازد که ذهنش آرام و داراری آمادگی لازم باشد.
- تقوای خداوند متعال دروازه‌ای است به‌سوی علم و دانش و کامیابی بزرگ، خداوند متعال می‌فرماید:
﴿وَمَن يَتَّقِ ٱللَّهَ يَجۡعَل لَّهُۥ مَخۡرَجٗا ٢ وَيَرۡزُقۡهُ مِنۡ حَيۡثُ لَا يَحۡتَسِبُ﴾[الطلاق: ۲-۳]. یعنی: «و هر کس از خدا پروا کند [خدا] براى او راه بیرونشدنى قرار مىدهد». همچنین خداوند باری تعالی می‌فرماید: ﴿وَمَن يَتَّقِ ٱللَّهَ يَجۡعَل لَّهُۥ مِنۡ أَمۡرِهِۦ يُسۡرٗا﴾[الطلاق: ۴]. یعنی: «و هر کس از خدا پروا دارد [خدا] براى او در کارش تسهیلى فراهم سازد».
خواندن داستان امام شافعی در این مورد خالی از لطف نیست. امام شافعی مدتی احساس می‌کرد نوعی سستی و ضعف در یادگیری و فهم دروس برایش پیش امده است. مسأله را به استادش، وکیع، عرضه نمود و شکایت پیش وی برد. استاد او را به تقوای خداوند سفارش کرد. امام شافعی آن را چنین تعریف می‌کند: معنی شعر:
شكوت إلى وكيـعٍ سـوء حفظــي
فأرشدني إلــى تـرك المعاصــي
وأخبرنـي بأن العلــم نــــورٌ
ونـور الله لا يهــدى لعاصـــي
معنی شعر:
«شکایت از بدحفظی‌ام پیش وکیع بردم، بگفتا تا ترک نافرمانی ایزد نمای، به من گفتا که علم دین نور است، نباشد نور ایزد عاصیان را رهنمای».
ترجمه: مسعود
مصدر: سایت نوار اسلام
IslamTape.Com