جایگاه کتاب الکافی نزد شیعه ۱۲ امامی
آقای محمد بن یعقوب کلینی متوفی سال ۳۲٩ هجری هر چند در سال وفاتش اختلاف وجود دارد کتاب الکافی که نزد اهل تشییع به ویژه اثنی عشریه اصح کتاب موجود می‌باشد را جمع آوری نموده است. و عده‌ای از علماء آنان بر صحیح بودن الکافی اجماع دارند. و عدّه ای هم با توجه به این که در آن احادیث متناقض و خلاف واقع را دیده‌اند صحیح بودن تمام آن را منکر شده‌اند. در هر حال کافی بهترین و صحیح‌ترین کتاب نزد شیعه می‌باشد. بعد از این که کلام علماء آنها درباره‌ی شخص کلینی را نقل کردم در این جا آراء و نظرات آنان را در باره‌ی الکافی می‌آورم.
نوری طبرسی صاحب المستدرک می‌گوید: کتاب الکافی در بین چهار کتاب [۱]مهم شیعه مانند خورشید در بین ستارگان است. اگر شخصی منصفانه آن را مطالعه کند علیرغم احادیث آحاد و رجال آن به موثق و صحیح بودن آن اطمینان حاصل خواهد کرد [۲].
حرّ عاملی گوید: اصحاب چهار کتاب و امثال آنان به درستی بر صحت و ثبوت احادیث داخل کتاب و مصدر و منبع نقل شده‌ی آنها شهادت داده‌اند، پس اگر آنها ثقه بوده‌اند لازم است که گفته‌ی آنان، روایت و نقل شان را بپذیریم [۳].
عبدالحسین شرف الدین موسوی صاحب المراجعات می‌گوید: کتاب‌های الکافی و الاستبصار و التهذیب و من لایحضره الفقیه متواتر و مقطوع و محتوای آنان صحیح است و در بین آنها کافی اقدم و اعظم واتقن می‌باشد [۴].
محمد صادق صدر می‌گوید: چیزی که خواننده را به مطالعه‌ی این چهار کتاب وامی‌دارد آنست که شیعه هر چند بر اعتبار و صحیح بودن آنها اجماع دارند ولی مانند برادران اهل سنت آنها را صحاح ننامیده‌اند [۵].
کلینی در جواب کسی که از سبب تألیف این کتابش سؤال نموده بود می‌گوید: تو می‌خواهی کتابی را تألیف کنم که کفایت کننده باشد، و در آن تمام فنون و راه‌های علم و دین را جمع‌آوری کنم. و افزون بر آن برای متعلّم و مسترشد کافی بوده، و هر کس بخواهد علم دین و عمل به آن را از آثار صحیح و ارزنده‌ی راستگویان اخذ کند به آن مراجعه کند [۶]. از این رو محقق -آنان- نائینی گفته: مناقشه در اسناد روایات کتاب الکافی علامت عجز و ناتوانی است [٧].
محقق خود الکافی که علی اکبر غفاری نام دارد می‌گوید: امامیه و جمهور شیعیان در تفضیل و برتری آن و اعتبار و اکتفاء به احکامش اتفاق نظر دارند. آنها اقرار می‌کنند جایگاه و منزلت آن بر کتاب‌های دیگر مشهود و عیان است؛ زیرا کتاب کافی را مداری می‌دانند که روایات کسانی که معروف به ضبط احادیث و موثوق به بوده‌اند در آن جای دارد، و در نزد آنان زیباترین و بهترین کتاب حدیث بحساب می‌آید [۸].
مفید گفته: کتاب الکافی عظیم‌ترین و مفید‌ترین کتاب است [٩]. فیض کاشانی درباره‌ی کتاب‌های شیعه می‌گوید: کافی شریف‌ترین و موثق‌ترین و جامع‌ترین آنها می‌باشد؛ زیرا مشتمل بر اصول، و خالی از زواید و زشتی‌هاست [۱۰].
مجلسی گفته: این کتاب مضبوط‌ترین و جامع‌ترین کتاب حدیث، و زیباترین و بزرگ‌ترین کتاب فرقه‌ی ناحیه می‌باشد [۱۱].
محمد امین استرآبادی می‌گوید: از اساتید و علماء خودمان شنیده‌ایم که هیچ کتابی در اسلام تألیف نشده که در شأن و منزلت الکافی کلینی باشد [۱۲]. عباس قمی می‌گوید: الکافی مهم‌ترین کتاب اسلامی و عظیم‌ترین تصنیف امامیه می‌باشد و برای آنان هیچ کاری بهتر و خوب‌تر از آن صورت نگرفته [۱۳].
و قول بعضی از شیعه‌ها که می‌گویند: تمام کتاب الکافی صحیح نمی‌باشد و در آن احادیث ضعیف هم وجود دارد، بخاطر فرار از انتقادات اهل سنت و از طرف دیگر رهائی از الزامات شیعه‌هایی مانند اخباری‌ها و شیخی‌ها که به همه‌ی الکافی ایمان دارند می‌باشد. و در هر صورت همچنانکه بیان نمودیم، کتاب الکافی در مجموع اصلی‌ترین و معتبرترین کتاب شیعه می‌باشد و آن را با هیچ کتاب اسلامی دیگر موازی نمی‌دانند. و تیجانی معاصر می‌گوید: کافی است بدانید که اصول کافی بزرگ‌ترین کتاب شیعه می‌باشد، در حالیکه گفته می‌شود که هزاران حدیث دروغ در آن وجود دارد [۱۴].
وقتی که جایگاه و منزلت الکافی نزد آنان برایمان معلوم گردید، بیاییم با هم گردشی در عالم این کتاب داشته باشیم، به ویژه روی روایات و احادیث بیهوده و غریبی که در آن وارد شده و اگر قصد توسع در تمام این معایب و نقایص را داشتم و تمامشان را بازگو می‌کردم به دیگر کتاب‌های آنان مانند: «الأنوار النعمانیة، بحار الانوار، سلونی قبل أن تفقدونی، مدینة الـمعاجز، زهر الربیع، وغیره ...» مراجعه می‌کردم ولی به دو دلیل از این کار خودداری نمودم یکی اینکه هدفم بررسی اصح کتاب نزد آنان بوده دوم قصد خلاصه‌کردن را داشتم.
و خواهی دید چیزهایی رادر کتاب الکافی آورده‌ام که امکان ندارد که شخص عاقل آن را بگوید، چه رسد به اینکه به آل بیت رسول الله جو یا شخص رسول الله جنسبت داده شود و اگر بعضی مسائل را می‌گفتم که در کتاب‌های دیگر آنان وجود دارد چیز‌های عجیبی را مشاهده می‌کردی. ولی چون قصد اختصار دارم به آنچه در الکافی ذکر کرده‌ام اکتفاء می‌کنم. والله الـمستعان.
[۱] چهار کتاب مهم و معتبر شیعه: الکافی- الاستبصار- التهذیب- من لا یحضره الفقیه. [۲] مستدرك الوسائل، طبرسی ج ۳ ص ۵۳۲. [۳] وسائل شیعه ج ۲۰ ص ۱۰۴. [۴] المراجعات، موسوی مراجعه رقم ۱۱۰. [۵] کتاب الشیعه ص ۱۲٧. [۶] مقدمة الکافی، ص ۲۴. [٧] کتاب الانتصار للمحقق النائینی فی صحة الکافی ص ۸ ، تألیف: علی ابوالحسن. [۸] مقدمه‌ی کافی، ص ۲۶. [٩] همان ص ۲۶. [۱۰] همان ص ۲٧. [۱۱] مقدمه‌ی کافی ص ۲٧. [۱۲] همان ص ۲٧. [۱۳] الکنی والألقاب، ج ۳ ص ٩۸. [۱۴] فاسئلوا أهل الذکر، ص ۳۴.