ابن سبأ حقیقت است نه خیال

پاسخ به این گفته‌ها و نظری بر منابع زندگینامه‌ی ابن سبأ

پاسخ به این گفته‌ها و نظری بر منابع زندگینامه‌ی ابن سبأ

آنچه تا کنون خواندیم نظرات برخی از شیعیان معاصر بود و گویا هیچ نگاهی به کتاب‌های عقیدتی و فرقه‌شناسی و رجال و کتب جرح و تعدیل خود نیانداخته‌اند.

اکنون منابعی معرفی می‌کنیم که نزد شیعه دارای اعتبار است و به بیان احوال عبدالله بن سبأ، گمان‌ها و عقاید او پرداخته‌اند و بیان می‌کنند که علیس و اهل بیت طاهرش، عقاید ابن سبأ را تکذیب می‌کردند و مردم را از او و یارانش برحذر می‌داشتند:

۱- اولین منبع مهمی که ابن سبأ در آن ذکر شده کتاب «رسالة الارجاء» اثر حسن بن محمد بن حنفیه است که فقیهی موثق است و گفته است: هر کس ابوبکر و عمر را از خلافت مخلوع بداند، در حقیقت سنت را بی‌اعتبار کرده است. بسیاری از افراد موثق شیعی اخبار ابن سبا را از این کتاب نقل کرده‌اند.

۲- کتاب «الغارات» ثقفی (ابواسحاق ابراهیم بن محمد سعید بن هلال ثقفی اصفهانی) که ابن طاووس متوفی ۲۸۳ ه‍ او را توثیق کرده و انجمن چاپ و نشر آثار ملی ایران این کتاب را چاپ نموده است.

۳- کتاب «الـمقالات والفرق» اثر سعد بن عبدالله اشعری قمی، متوفی سال ۳۰۱ ﻫ‍ است که در سال ۱۹۶۳ ه‍ قمری در طهران چاپ شد.

۴- کتاب «فرق الشیعة» اثر محمد حسن بن موسی نوبختی از علمای برجسته‌ی قرن سیزدهم که کاظم الکتبی چندین بار آن را در نجف چاپ کرد و ریتر خاورشناس هم در سال ۱۹۳۱ هم آن را در استانبول چاپ نمود.

۵- کتاب رجال کشی اثر ابوعمر و محمد بن عمر بن عبدالعزیز کشی که معاصر ابن قولویه و متوفی سال ۳۶۹ ﻫ‍ است و مؤسسه‌ی الاعلمی در کربلاء آن را چاپ نموده است.

۶- کتاب رجال طوسی اثر شیخ الطائفه ابوجعفر محمد بن حسن طوسی متوفی سال ۴۶۰ هجری چاپ اول در نجف سال ۱۳۸۱ هجری، انتشارات محمد کاظم کتبی.

۷- شرح ابن ابی الحدید بر نهج البلاغه، اثر عزالدین ابوحامد عبدالحمید بن هبة الله مدائنی مشهور به ابن ابی‌الحدید معتزلی شیعی، متوفی سال ۶۵۶ هجری، چاپ اول.

۸- کتاب «الرجال» حسن بن یوسف حلّی، متوفی سال ۷۲۶، چاپ تهران، سال ۱۳۱۱ هجری و چاپ نجف سال ۱۹۶۱ هجری.

۹- روضات الجنات، اثر محمد باقر خوانساری، متوفی سال ۱۳۱۵، چاپ ایران در سال ۱۳۰۷ هجری.

۱۰- تنقیح الـمقال در احوال رجال، اثر شیخ عبدالله مامقانی، متوفی سال ۱۳۵۱ هجری، چاپ نجف در سال ۱۳۵۰ در چاپ خانه‌ی مرتضویه.

۱۱- قاموس الرجال اثر محمد تقی تستری، چاپخانه مرکز نشر کتاب تهران، سال ۱۳۸۲ هجری.

۱۲- روضة الصفا، تاریخ مورد اعتماد اهل تشیع به زبان فارسی، ج ۲، ص ۲۹۲، چاپ ایران.

۱۳- دائرة الـمعارف موسوم به «مقتبس الاثر ومجدّد ما دثر، اثر محمد حسین اعلمی حائری چاپ ۱۳۸۸ هجری، چاپخانه‌ی علمیه قم.

۱۴- کتاب الکنی والالقاب، اثر عباس بن محمد رضا قمی، تاریخ ۱۳۵۹ هجری، چاپ العرفان، صیدا.

این موارد تعدادی از کتاب‌های شیعه است که ما از آن آگاهی یافتیم. البته کتاب‌های خطی و چاپی دیگری هم که به بیان زندگینامه‌ی ابن سبا و گروه سبأئیت پرداخته‌اند وجود دارد. از جمله: حل الاشکال اثر احمد طاووس، متوفی سال ۶۷۳ هجری قمری. و الرجال اثر ابن داود نوشته‌ی سال ۷۰۷ هجری و تحریر طاوسی، اثر حسن بن زین الدین عاملی، متوفی سال ۱۰۱۱ هجری و مجمع الرجال اثر قهبائی، نوشته‌ی سال ۱۰۱۶ هجری و نقد الرجال تفرشی، نوشته سال ۱۰۱۵ هجری و جامع الرواة اردبیلی، نوشته‌ی سال ۱۱۰۰ هجری و دائرۀ المعارف محمد باقر مجلسی، متوفی سال ۱۱۱۰ هجری [۲۴] و ابن شهر آشوب، متوفی، ۵۸۸ هجری [۲۵] و پسر محمد طاهر عاملی، متوفی ۱۱۳۸ [۲۶].

[۲۴] نگا: بحارالانوار، چاپ سوم، بیروت، ج ۲۵، ص ۲۸۷-۳۸۶. [۲۵] مناقب ابن شهر آشوب، چاپ نجف، ج ۱، ص ۲۲۷-۲۲۸. [۲۶] مقدمة مرآة الانوار، ص ۶۲، چاپ مؤسسه‌ی مطبوعاتی اسماعیلیان، ایران، قم.