فصل دوم: در بيان احکامی که به آرایش جسمی زن اختصاص دارد

۱- شایسته است هر زنی خصلت‌های فطری را که به آنان اختصاص دارد و لایق آن‌هاست، انجام دهند: از جمله کوتاه کردن ناخن‌ها و تمیز نگه داشتن آن‌ها، زیرا گرفتن ناخن‌ها به اجماع اهل علم سنت است. همچنین این کار از خصلت‌های ذاتی و فطری انسان است که در حدیث هم آمده است، و در این کار پاکیزگی و زیبایی است. در صورتی که در نگه‌داری و بلند کردن آن نوعی فساد و خراب‌کاری و مشابهت با حیوانات درنده است، همچنین موجب جمع شدن میکروب و چرک و کثافت است، و مانع رسیدن آب به زیر آن‌هاست. متأسفانه بعضی از زنان مسلمان نیز براساس تقلید و پیروی کورکورانه از زنان کافر و عدم آشنایی با سنت‌های دینی خود به دراز کردن ناخن‌هایشان اقدام کرده‌اند.

همچنین برداشتن موی زیر بغل و موی زیر ناف برای زنان سنت است، به خاطر عمل به حدیثی که در این باره وارد شده است، در ضمن در این کار حسن و زیبایی وجود دارد، بهتر آن است که این کار در هر هفته صورت گیرد، یا این که بیشتر از چهل روز طول نکشد.

۲- آنچه که از زن در مورد موی سر، رنگ کردن و حنا گذاشتن آن و در مورد ابرو مطلوب و یا ممنوع است:

الف- بایستى که هر زن مسلمان موی سرش را واگذارد، و در غیر ضرورت تراشیدن موی سر زن از نظر شرع حرام است.

شیخ محمد بن ابراهیم آل شیخ مفتی کشور عربستان سعودی/می‌گوید: اما در مورد موی سر زنان به هیچ وجه تراشیدن آن جایز نیست، به دلیل حدیثی که امام نسائی در کتاب سنن خویش از طریق علیسروایت کرده است، همچنین همان حدیث از امام البزار با سند خویش در کتاب مسندش از عثمانسروایت کرده است، همچنین ابن جریر آن را با سند خویش از عکرمهسروایت کرده است، همگی گفته‌اند که: «نَهَى رَسُولُ اللَّهِجأَنْ تَحْلِقَ الْمَرْأَةُ رَأْسَهَا».«رسول الله جزن را از تراشیدن موی سرش نهی فرموده است»، هرگاه از جانب رسول الله جکلمه نهی، بیاید، مادامی که معارض نداشته باشد به معنای تحریم است.

ملا علی قاری در کتاب «الـمرقاة شرح الـمشكاه» چنین گفته است: قوله: «أَنْ تَحْلِقَ الْمَرْأَةُ رَأْسَهَا».فرموده وی چنین است که زن سر خویش را بتراشد، این نهی برای آن است که موی بلند و گیسوی زنان همانند بلندی محاسن و ریش مردان است در جمال و زیبایی [۱].

اگر هدف از کوتاه کردن موی سر زن نیازی غیر از آرایش باشد، به گونه‌ای که نتواند به مویش برسد یا این که موی سرش بسیار بلند باشد و نظافتش بر وی سخت باشد - در چنین مواردی اشکالی ندارد که به اندازه نیاز کوتاه نماید. چنانچه بعضی از زنان رسول الله جپس از وفات آن حضرت چنین می‌کردند، در ضمن آنان پس از وفات آن حضرت آرایش و پیراستن را کاملاً کنار نهاده بودند و هیچ نیازی به بلند کردن موی سرشان نداشتند.

ولی اگر هدف زن از کوتاه کردن موی سرش، مشابهت و تقلید از زنان کافر و هرزه، یا مشابهت به مردان باشد - بدون تردید این کار حرام است، به دلیل حدیثی که به طور عموم تشابه به کفار را نهی کرده است، همچنین به دلیل حدیثی که تشابه زنان را به مردان نهی کرده است. در ضمن اگر هدف از این کار آرایش باشد، آنچه که ظاهراً به نظر می‌رسد، جایز نیست.

استاد ما جناب شیخ محمد الأمین الشنقیطی/در کتاب «أضواء البيان» گفته است: «عرف و عادتی که در بسیاری از کشورهای مسلمان در مورد کوتاه کردن و تراشیدن موی سر زن رواج دارد، عادت و روش فرنگی‌هاست و کاملاً مخالف با عرف و عادت زنان مسلمان و زنان عرب قبل از اسلام است. و این از جمله انحرافاتی است که متأسفانه در دین، اخلاق و سایر ارزش‌های زندگی ما نفوذ پیدا کرده است». آنگاه در جواب حدیث: «أنَّ أزواج النبي جيأخذن من رؤوسهن حتى تكون كالوفرة». «زنان پیامبر جاز موهای سر خود می‌چیدند تا موهایشان به پیه گوش‌هایشان می‌رسید». چنین می‌گوید: زنان رسول الله جتنها پس از وفات آن حضرت موهای سرشان را کوتاه می‌کردند البته در زمان حیات آن حضرت خودشان را زیبا می‌نمودند و از زیباترین آرایش آنان همان موهای سرشان بود، ولی پس از وفات آن حضرت برای آنان حکم خاصی است که هیچ یک از زنان روی زمین با آن‌ها در این زمینه مشارکت ندارند، و آن عبارت از قطع امید آنان به ازدواج به طور کلی است، و همچنین نومید شدن آن‌ها از ازدواج به آن حد و اندازه، که ممکن نیست هیچ طمع و آرزویی با آن آمیخته گردد. آنان به علت وفات آن حضرت جهمانند زنان در حال گذران دوره عده وفات شوهران خویش هستند که تا لحظۀ مرگ خودشان را محبوس ساخته‌اند و حق ازواج با احدی را ندارند.

چنانچه خداوند در موردشان فرموده است: ﴿وَمَا كَانَ لَكُمۡ أَن تُؤۡذُواْ رَسُولَ ٱللَّهِ وَلَآ أَن تَنكِحُوٓاْ أَزۡوَٰجَهُۥ مِنۢ بَعۡدِهِۦٓ أَبَدًاۚ إِنَّ ذَٰلِكُمۡ كَانَ عِندَ ٱللَّهِ عَظِيمًا﴾[الأحزاب: ۵۳].

«و شما حق ندارید رسول الله جرا آزار دهید، و نه هرگز همسران او را بعد از او به همسرى خود درآورید که این کار نزد خدا بزرگ است!».

نومیدی قطعی از ازدواج با مردان گاهی اوقات می‌تواند علت رخصت حلال نمودن آرایش باشد که برای علت و یا سبب دیگری چنین رخصتی وجود ندارد [۲].

بر هر زن لازم است که موی سر خویش را حفظ نماید و به نظافت آن بپردازد و به آن توجه نماید و به صورت گیسوهای بافته شده در آورد، ولی برای زن جایز نیست که موی سرش را در وسط سر و پشت سر جمع کند و ببندد [۳].

شیخ الإسلام ابن تیمیه در [مجموع الفتاوی: ۲۲/۱۴۵] می‌گوید: همچنان که از زنان روسپی و فاحشه قصد دارند که موی سرشان را به صورت یک گیسو بافته بر روی شانه خویش بیندازند. شیخ محمد بن ابراهیم مفتی سعودی/گفته است: آنچه که امروزه بعضی از زنان مسلمان از فرق نهادن موهای سرشان در یک طرف سر و جمع کردن موی سرشان در پشت سر و یا قرار دادن موی سرشان در بالای سر به همان شکل و صورتی که زنان فرنگی آرایش می‌کنند، به طور کلی جایز نیست، زیرا در این کار مشابهت و همسانی به زنان کافر وجود دارد. از ابوهریره در یک حدیث طولانی آمده است که رسول الله جفرمودند: «صِنْفَانِ مِنْ أَهْلِ النَّارِ لَمْ أَرَهُمَا قَوْمٌ مَعَهُمْ سِيَاطٌ كَأَذْنَابِ الْبَقَرِ يَضْرِبُونَ بِهَا النَّاسَ وَنِسَاءٌ كَاسِيَاتٌ عَارِيَاتٌ مُمِيلاَتٌ مَائِلاَتٌ رُءُوسُهُنَّ كَأَسْنِمَةِ الْبُخْتِ الْمَائِلَةِ لاَ يَدْخُلْنَ الْجَنَّةَ وَلاَ يَجِدْنَ رِيحَهَا وَإِنَّ رِيحَهَا لَتُوجَدُ مِنْ مَسِيرَةِ كَذَا وَكَذَا» [۴].

«دو گروه جهنمی هستند که من آن‌ها را ندیده‌ام: مردمی که به دستشان شلاق‌هایی همانند دم گاو است و مردم را با آن شلاق می‌زنند، و (گروه دوم) زنانی که با وجود پوشش لخت و عریانند، دیگران را به سوی خویش متمایل می‌سازند در حالی که خودشان نیز به آن‌ها تمایل دارند، موهای سرشان بسان کوهان خمیدۀ شتر است، آنان هرگز به بهشت وارد نمی‌شوند و هیچگاه بوی بهشت به مشامشان نمی‌رسد، گرچه بوی بهشت در مسافت چنین و چنان یافت می‌شود».

بعضی از علما سخن پیامبر جرا چنین تفسیر کرده‌اند: «مائلات مميلات»یعنی آن زنان سرهایشان را با شانه میلاء شانه می‌کنند و آرایش می‌دهند و آن همان شانه زنان فاحشه و روسپی است. و دیگر زنان با آن شانه سرشان را شانه می‌کنند، و این همان نشانه زنان فرنگی است، و شانه زنان مسلمانی است که پا در جا پای آن‌ها نهاده و سایه‌وار از آنان تقلید کورکورانه می‌کنند [۵].

همانگونه که زن مسلمان از تراشیدن موی سر و یا کوتاه کردن آن بدون ضرورت بازداشته می‌شود، به همان صورت از پیوند زدن موی سر و زیاد نمودن آن با وصل موی دیگری نیز منع می‌شود. به خاطر حدیثی که در صحیح بخاری ومسلم آمده است: «لَعَنَ رسول اللَّهُ جالْوَاصِلَةَ وَالْمُسْتَوْصِلَةَ».

«رسول الله جزنی را که مویش را به موی دیگر پیوند می‌زند و همچنین زنی که این کار را می‌کند، مورد لعن و نفرین قرار داده است».

منظور از «الواصلة»زنی است که موی خود را به موی دیگری پیوند می‌زند. و منظور از «الـمستوصلة»زنی است که این کار پیوند را انجام می‌دهد.

سبب لعن و نفرین این است که این کار نوعی فریب و تزویر است.

پیوند حرام مو در این عصر و زمان همان پوشیدن کلاه گیس است.

امام بخاری و مسلم و سایرین روایت کرده‌اند که معاویهسهنگامی که وارد مدینه شد، در آن‌جا خطبه‌اى خواند، سپس یک دسته مو را از جیبش بیرون آورد و گفت: زنان شما را چه شده است که در سرهایـشان از این موها استفاده می‌کننـد، من از رسول الله جشنیدم که فرمودند: «هیچ زنی نیست که در سر خویش مویی از موی دیگری قرار دهد مگر این که این عمل نوعی تزویر و فریب است».

ب- برداشتن ابرو به طور کامل و یا قسمتی از آن بر زن مسلمان حرام است. این کار به هر طریقی صورت گیرد، به وسیله تراشیدن، کوتاه کردن، گرفتن، استفاده از انواع موبرها و موچین و غیره کلاً حرام است. زیرا این کار همان «نمص» است که مورد لعن و نفرین رسول الله جقرار گرفته است.

رسول الله جزنانی را که ابروی خود را می‌چینند مورد لعن و نفرین قرار داده است، به این صورت: «لعن رسول الله جالنامصة والـمتنمصة». «نامصه»به زنی گفته می‌شود که به زعم و خیال خودش موی ابروی خود را به خاطر آرایش و زیبا شدن بر می‌دارد. و «متنمصه»به زنی گفته می‌شود که این کار آرایش را انجام می‌دهد.

در اصل این کار همان تغییر در خلق الله است که شیطان در حضور خداوند عهد کرده بود، بنی آدم را به آن وا می‌دارد، چنانچه خداوند متعال از زبان وی حکایت می‌کند که شیطان گفت: ﴿وَلَأٓمُرَنَّهُمۡ فَلَيُغَيِّرُنَّ خَلۡقَ ٱللَّهِ﴾[النساء: ۱۱۹].

«آنان دستور می‌‏دهم که آفرینش پاک خدایى ‏را تغییر دهند!».

و در صحیح بخاری از عبدالله بن مسعودسروایت است که: «خداوند لعنت کند آن زنانی را که بدنشان را خال کوبی می‌کنند، و زنان خال کوب را و زنانی که ابروی خود را بر می‌دارند و زنان آرایشگر را، و زنانی که به خاطر زیبایی دندان‌هایشان را از هم فاصله دار می‌سازند، و آن زنانی را که آفرینش الهی را در وجودشان تغییر می‌دهند و عوض می‌کنند» آنگاه گفت: بدانید و آگاه باشید که من آن کسانی را لعنت می‌کنم که رسول الله جآن‌ها را لعنت کرده است و این پیروی در قرآن آمده است یعنی این سخن خداوند متعال: ﴿وَمَآ ءَاتَىٰكُمُ ٱلرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَمَا نَهَىٰكُمۡ عَنۡهُ فَٱنتَهُواْ﴾[الحشر: ۷].

«آنچه را رسول خدا برای شما آورده بگیرید (و اجرا کنید) و آنچه نهی کرده خوداری نمائید».

این مطالب را امام ابن کثیر در تفسیرش در ۲/۳۵۹ چاپ انتشارات دار الأندلس آورده است.

متأسفانه امروزه بسیاری از زنان به این درد خطرناک که از گناهان کبیره است، دچار شده‌اند. تا جایی که برداشتن ابرو برای زنان از واجبات روزمره شده است. در صورتی که اگر شوهری زنش را به این کار دستور دهد، برای زن جایز نیست که در این مورد از شوهر اطاعت نماید، زیرا این کار معصیت و گناه است.

ج- باز کردن و ایجاد شکاف میان دندان‌ها برای زیبایی و خوشگل نمودن بر زن مسلمان حرام است. به این صورت که برای زیبا نمودن و خوشگل ساختن دندان‌هایشان به وسیله مته‌های دندان‌سازی شکاف‌های کوچکی را در میان دندان‌هایشان ایجاد می‌کنند. ولی اگر دندانی پوسیده شود و نیاز به ترمیم باشد و یا کرم خوردگی داشته باشد و نیاز به کندن و یا پرکردن داشته باشد، برای برطرف نمودن این ناراحتى‌ها استفاده از دندانسازی اشکالی ندارد زیرا این کار بخاطر درمان کردن و رفع بیماری و خرابی است، البته این کار هم باید توسط دندانپزشک زن صورت گیرد.

د- خال کوبی در بدن برای زن مسلمان حرام است، زیرا پیامبر جزنی را که بدنش را خالکوبی کند، و زن خال کوب را لعنت کرده است. خالکوبی کار حرام و از گناهان کبیره است. به دلیل اینکه رسول الله جلعنت کرده است کسی را که این عمل را انجام می‌دهد، و همچنین کسی را که این عمل بر بدن او صورت می‌گیرد، و مشخص است که لفظ «لعنت» فقط برای گناهان کبیره می‌آید.

ﻫ- حکم حنا و رنگ کردن موی سر و زیورآلات طلا برای زن:

۱- رنگ‌کردن با حنا: امام نووی در کتاب «الـمجموع: ۱/۳۲۴» گفته است: رنگ کردن دست و پا به وسیله حنا برای زنان به دلیل احادیث مشهوری که در این مورد آمده است، مستحب می‌باشد. آنچه که امام ابوداود روایت کرده است به این موضوع اشاره دارد که: زنی از عایشهلدر مورد رنگ کردن با حنا سؤال کرد، ایشان گفتند: اشکالی ندارد، ولی من این کار را دوست ندارم زیرا یار و محبوب من رسول الله جاز بوی آن خوشش نمی‌آمد، همچنین امام نسائی این حدیث را روایت کرده است. و از عایشهلروایت است که: زنی از پشت پرده دستش را به سوی رسول الله جدراز کرد و در دستش نامه‌ای برای رسول الله جبود. رسول الله جدستش گرفت و فرمود، نمی‌دانم این دست مردی بـود یا دست زنی؟ آن زن گفت: بلکه دست زنی بـود. آنگاه رسول الله جفرمودند: «اگر تو زن باشی حتماً ناخن‌های دستت را رنگ می‌کردی ـ یعنی به وسیله حنا رنگ می‌کردی. این حدیث را ابوداود و نسائی روایت کرده‌اند. ولی زن نباید ناخن‌هایش را با موادی رنگ کند که آن مواد روی ناخن‌ها بماند و مانع رسیدن آب به آن‌ها گردد» [۶].

۲- در مورد رنگ کردن زن موی سرش را: اگر به سبب پیری موی سرش سفید باشد، وی موی سرش را به غیر از رنگ مشکی رنگ می‌کند. به دلیل عمومیت نهی رسول الله جاز رنگ کردن موی سر با رنگ مشکی. امام نووی در کتاب [ریاض الصالحین: ص ۶۲۶] می‌گوید: باب نهی مرد و زن از رنگ کردن موی سرشان با رنگ مشکی. و در کتاب [الـمجموع: ۱/۳۲۴] می‌گوید: در مذهب ما هیچ فرقی بین مرد و زن در رنگ کردن به رنگ مشکی نیست.

اگر زنی بخواهد رنگ مشکی موی سرش را به وسیله رنگ کردن تغییر دهد و به رنگ دیگری درآورد، آنچه که به نظر می‌رسد، این کار جایز نیست، زیرا هیچ انگیزه و علتی برای این کار نیست، زیرا مشکی بودن برای موی سر نوعی زیبایی و جمال برای موست، و این هیچ بدی ندارد که نیاز به تغییر آن باشد و اگر کسی این کار را بکند در این کار نوعی تشابه به زنان کافر پیش می‌آید.

استفاده از زیورآلات طلا و نقره در حد عرف و عادت برای زنان به اجماع علماء جایز است. ولی برای وی جایز نیست که زیورآلات خود را برای مردان نامحرم آشکار سازد، بلکه باید آن‌ها را از چشم مردان بیگانه بپوشاند. مخصوصاً هنگام بیرون رفتن از منزل و یا هنگامی که در معرض دید مردان بیگانه قرار می‌گیرد. زیرا در این کار فتنه است. در واقع زنان نهی شده‌اند از این که مردان بیگانه صدای زیورآلات آن‌ها را که در پایشان بسته‌اند از زیر لباس بشوند تا چه رسد به نشان دادن زیورهای ظاهری [۷].

[۱] مجموع فتاوى الشیخ محمد بن ابراهیم ۲/۴۹. [۲] كتاب أضواء البيان ۵/۵۹۸-۶۰۱، در چنین مواردی هرگاه شوهری به زنش دستور داد که چنین کاری را بکند برای زن جایز نیست که از وی اطاعت کند، زیرا هیچ فرمان از مخلوق در جهت نافرمانی خدا روا نیست. [۳] چنانچه اکثر زنان امروزه موی سرشان را در پشت سر با موگیر می‌بندند و به صورت کوهان شتر در می‌آورند. مترجم. [۴] رواه مسلم. [۵] مجموع فتاوی الشیخ: ۲/۴۷، نگاه: «الإيضاح والتبيين» الشيخ حمود التويجري ص ۸۵. [۶] چنانچه امروزه زنان ناخن‌هایشان را لاک می‌زنند و یا ناخن مصنوعی به آن‌ها می‌چسبانند. [۷] خداوند فرموده است: ﴿وَلَا يَضۡرِبۡنَ بِأَرۡجُلِهِنَّ لِيُعۡلَمَ مَا يُخۡفِينَ مِن زِينَتِهِنَّ﴾[النور: ۳۱]. «و هنگام راه رفتن پاهاى خود را به زمین نزنند تا زینت پنهانیشان دانسته شود (و صداى خلخال که برپا دارند به گوش رسد)».