دوم: استحاضه
۱- احکام استحاضه:
استحاضه: عبارت است از جاری شدن خون در غیر وقت خود به صورت خونریزی از رگی به نام عاذل. تشخیص مستحاضه به علت مشابهت خون حیض و خون مستحضه اندکی مشکل است.
اگر خون به طور مستمر و یا اغلب اوقات از فرج زن خارج شود، مدتی از آن دوره عادت ماهانه محسوب شده و احکام حیض را دارد، و مدتی هم استحاضه می‌باشد که در آن صورت نباید روزه و نمازش را ترک کند، زیرا زن مستحاضه حکم زن پاکیزه را دارد.
بنابراین تعریف، مستحاضه می‌تواند سه حالت را داشته باشد:
حالت اول: زن قبل از مبتلا شدن به ناراحتی استحاضه، برای خود عادت و دوره مشخص و معلومی را دارد، به این صورت که مثلاً قبل از ناراحتی استحاضه، مدت ۵ یا ۸ روز در اول و یا وسط هر ماه حیض می‌شد. چون دقیقاً تعداد روزها و وقت عادت ماهانه خود را کاملاً می‌داند، به اندازه همان عادت و دوره همیشگی‌اش صبر می‌کند و نماز و روزه‌اش را کنار می‌گذارد، و در این مدت احکام و دستورات حیض را برای خود معتبر می‌داند. وقتی که این مدت به سر رسید، غسل کند و نمازش را بخواند. و بعد از آن بقیه خون جاری را به عنوان ناراحتی استحاضه بشمارد. به دلیل سخن رسول الله جبه ام حبیبه: «امْكُثِى قَدْرَ مَا كَانَتْ تَحْبِسُكِ حَيْضَتُكِ ثُمَّ اغْتَسِلِى وَصَلِّى» [۱۵].
«به اندازه مدتی که دوره عادت ماهانه تو را نگه می‌داشت، صبر کن، سپس غسل کن و نمازت را بخوان».
همچنین به دلیل فرمایش آن حضرت جبه فاطمه بنت أبی حبیش «إِنَّمَا ذَلِكِ عِرْقٌ ، وَلَيْسَ بِحَيْضٍ ، فَإِذَا أَقْبَلَتْ حَيْضَتُكِ فَدَعِى الصَّلاَةَ» [۱۶].
«آن فقط یک رگی است عادت ماهانه نیست، هرگاه دوره عادت ماهانه تو فرا رسد، پس نماز را ترک کن».
حالت دوم: اگر زنی عادت و دوره مشخصی ندارد ولی رنگ خونش مشخص و قابل تشخیص است. آن مدتی که مشخصات و ویژگی‌های حیض را ندارد به این صورت که خونش سرخ است و تیره نیست و بو هم ندارد، دوره استحاضه است. بنابراین اگر دوره حیض را می‌گذراند، نماز و روزه‌اش را ترک می‌کند. بقیه مدت را به عنوان دوره استحاضه به حساب می‌آورد، در پایان دوره حیض غسل می‌کند و سپس نماز می‌خواند و روزه‌اش را می‌گیرد. به دلیل فرمایش رسول الله جبه فاطمه بنت أبی حبیش «إِذَا كَانَ دَمُ الْحَيْضَةِ فَإِنَّهُ دَمٌ أَسْوَدُ يُعْرَفُ فَإِذَا كَانَ ذَلِكَ فَأَمْسِكِى عَنِ الصَّلاَةِ فَإِذَا كَانَ الآخَرُ فَتَوَضَّئِى وَصَلِّى» [۱۷].
«اگر خون حیض باشد از رنگ سیاه وتیره‌اش شناخته می‌شود، پس نمازت را ترک کن، ولی اگر رنگ دیگری داشته باشد، وضو بگیر و نمازت را بجا آور».
در این حدیث زن مستحاضه به وسیله رنگ خون تشخیص می‌دهد و دوره حیض از غیر آن بدین وسیله مشخص می‌گردد.
حالت سوم: اگر زنی نه دوره عادت خود را بشناسد، و نه از رنگ خون بتواند دوره حیض و غیره را تشخیص دهد، در چنین صورتی، زن به مدت غالب دوره حیض که ۶ یا ۷ روز در هر ماه است، برای عادت ماهانه خویش می‌نشیند، زیرا غالب زنان عادتشان این گونه است. همچنین به دلیل سخن آن حضرت جبه حمنه بنت جحش: «إِنَّمَا هِىَ رَكْضَةٌ مِنَ الشَّيْطَانِ فَتَحَيَّضِى سِتَّةَ أَيَّامٍ أَوْ سَبْعَةَ أَيَّامٍ فِى عِلْمِ اللَّهِ ثُمَّ اغْتَسِلِى فَإِذَا رَأَيْتِ أَنَّكِ قَدْ طَهُرْتِ وَاسْتَنْقَأْتِ فَصَلِّى أَرْبَعًا وَعِشْرِينَ لَيْلَةً أَوْ ثَلاَثًا وَعِشْرِينَ لَيْلَةً وَأَيَّامَهَا وَصُومِى وَصَلِّى فَإِنَّ ذَلِكِ يُجْزِئُكِ وَكَذَلِكِ فَافْعَلِى كَمَا تَحِيضُ النِّسَاء» [۱۸].
«این فقط یک حرکت و جنبش شیطانی است، مدت ۶ الی ۷ روز به عنوان دوره حیض بشمار، آنگاه غسل کن، پس چون پاک شدی مدت ۲۴ یا ۲۳ روز نماز بخوان و روزه بگیر، همین اندازه تو را کافی است، همچنین انجام بده آنچه را که زنان حائض در دورۀ عادت ماهانه انجام می‌دهند».
خلاصه آنچه که گذشت: زنان عادت‌دار همان عادت و دوره خود را مدنظر قرار می‌دهند، زنان تشخیص دهنده از نوع خون، همان تشخیص خود را ملاک قرار می‌دهند. و زنانی که فاقد این دو حالت هستند، مدت ۶ الی ۷ روز را حیض می‌شمارند و بقیه مدت پاک هستند. در این سه حالت، بین احادیث سه‌گانه‌ای که از رسول الله جدر مورد زن مستحاضه وارد شده است، جمع شده است.
شیخ الإسلام ابن تیمیه/گفته است: نشانه‌های تشخیص استحاضه شش است: اول: عادت، در واقع عادت خود زن محکم‌ترین نشانه است. چرا که اصل وجود حیض است نه چیز دیگری. دوم: تشخیص، به دلیل این که خون سیاه و تیره و بد بو به حیض و عادت ماهانه نزدیکتر است از خون سرخ. سوم: عادت غالب زنان را معتبر دانستن و توجه نمودن، به دلیل این که سنت و عقل بر آن دلالت دارند. سپس ایشان به ذکر بقیه نشانه‌هایی که در این مورد گفته شده است، می‌پردازد و در پایان می‌گوید: درست‌ترین سخن در این مورد، مدنظر داشتن آن نشانه‌هایی است که در سنت رسول الله جآمده و عدم توجه به سایر نشانه‌ها و علامت‌هاست.
۲- اگر به پاکی و طهارت مستحاضه حکم شود، چه چیزهایی بر وی واجب است:
الف- بر زن واجب است که در پایان دوره عادت ماهانه خود، با در نظر گرفتن آن نشانه‌ها و علاماتی که ذکر کردیم، غسل نماید.
ب- برای هر نمازی فرج خود را می‌شوید، سپس با قرار دادن پارچه‌ای و یا نوار بهداشتی جلوی ریزش خون را می‌گیرد. آنگاه با دخول وقت هر نمازی وضو می‌گیرد. به دلیل فرمایش آن حضرت جدر مورد مستحاضه: «تَدَعُ الصَّلاَةَ أَيَّامَ أَقْرَائِهَا ثُمَّ تَغْتَسِلُ وَتَتَوَضَّأُ عند كُلِّ صَلاَةٍ» [۱۹]. «در دوره حیض و عادت ماهانه نمازش را ترک کند، سپس غسل کند و در وقت هر نمازی وضو بگیرد».
همچنین آن حضرت جفرمودند: «به وسیله پنبه آن مکان را بپوشان».
البته امروزه می‌توان از نوارهای بهداشتی استفاده کرد.
[۱۵] رواه مسلم. [۱۶] متفق علیه. [۱۷] رواه ابوداود والنسائی وصححه ابن حبان والحاکم. [۱۸] رواه الخمسة وصححه الترمذي. [۱۹] رواه ابوداود وابن ماجه والترمذی، وقال: حدیث حسن.