رهنمودهای رسول الله ج بعد از وفات

شیوۀ ایشان اینگونه بود: آنگاه که خبر وفات کسی به ایشان می‌رسید می‌فرمودند: «إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعُونَ». یعنی «‌ما از آن الله هستیم و به سوی او باز می‌گردیم».

و ایشان مردم را تشویق می‌کردند که در مقابل مصیبت‌ها صبر پیشه کنند، و پیوسته می‌فرمودند: «اَلصَّبرُ عِندَ أوّل صَدمَة».

(صبر، همان است که در آغاز مصیبت، باشد). (به روایت امام بخاری و مسلم).

آنگاه که از وفات شخص اطمینان حاصل کردیم، سنت است که کارهای زیر را انجام دهیم:

• چشمان میت را می‌بندیم و سپس در حقش آن دعای مشهوری را می‌کنیم که پیامبر در حق ابوسلمه کردند؛چنانچه رسول الله ج بر ابوسلمه وارد شد در حالی که[وفات کرده بود و] چشمانش باز مانده بود. پس چشمهای او را بست وآنگاه فرمود: «إنَّ الرُّوحَ إذا قُبض تَبِعهُ الْبصرُ فَضَجَّ ناسٌ من أَهلْهِ فقال: لا تدعُوا على أَنفسكُمْ إلا بخير فإن الملائكةَ يُؤَمِّنُون على ما تقُولون، ثمَّ قال: اللَّهُمَّ اغْفِرْ لأبي سَلمة وارْفَعْ درجتَهُ في المهْديِّين وافْسَحْ لَهُ في قبره ونوِّرْ لَهُ فيه وَاخْلفهُ في عقبه».

ترجمه: وقتی روح قبض و از بدن خارج میشود چشم، او را دنبال می‌کند، عده ای از خویشاوندان ابوسلمه فریاد کشیدند، پیامبر ج فرمودند: برای خود جز دعای خیر نکنید؛ زیرا ملایکه بر آنچه می‌گویید آمین می‌گویند سپس فرمودند: خدایا! ابوسلمه را بیامرز و مقامش را در میان هدایت یافتگان بلند فرما و قبرش را فراخ و نورانی گردان و از نسل او جانشینی در میان باز ماندگانش قرار بده. (به روایت امام مسلم).

• فک پایین و بالا باید بوسیله یک تکه پارچه به هم بسته شود؛ بدین صورت که آن پارچه از پایین فک رد کرده و بالای سرش گره زده می‌شود، زیرا اگر این کار انجام نشود ممکن است دهن مرده باز شود که در این صورت یک منظره نامناسبی از چهره مرده به جای می‌ماند.

• بر سر و صورت خود زدن، لباس پاره کردن، تراشیدن موی سر و با صدای بلند خوبیهای مرده را ذکر کردن و مانند اینها شرعا جایز نمی‌باشد؛ زیرا این کارها از اعمال ملتهایی بشمار می‌رود که به روز رستاخیز ایمان ندارند.

اما گریه ای که صرفاً سبب سرازیر شدن اشک از چشمان عزادار و ناشی از حزن قلبی او باشد و همراه با داد و فریاد نباشد اشکالی ندارد زیرا رسول‌اللهج زمانی که پسرش ابراهیم از دنیا رفت فرمودند: «إِنَّ الْعَيْنَ تَدْمَعُ وَالْقَلْبَ يَحْزَنُ، وَلا نَقُولُ إِلاَّ مَا يَرْضَى رَبُّنَا، وَإِنَّا بِفِرَاقِكَ يَا إِبْرَاهِيمُ لَمَحْزُونُونَ».

ترجمه: چشم‌ها، اشک می‌ریزد و دل اندوهگین است ولی ما سخنی که موجب عدم خوشنودی اللهأشود به زبان نمی‌آوریم. و ما بخاطر جدایی تو، ای ابراهیم! غمگین هستیم. (به روایت امام بخاری و مسلم).

• نرم کردن مفصل‌های میت، و منظور از مفصلها، مفاصل دو دست و دو پا می‌باشد، بدین صورت که ساعد میت را با خم نمودن آرنج هایش به روی بازویش می‌بریم و بر می‌گردانیم[تا انعطاف پذیری اش حفظ شود] و سپس بازوهایش را از کتف [طی چند عمل رفت و برگشت]به پهلویش می‌چسپانیم و برمی گردانیم. و همینطور مفصلهای دوپا، بدینصورت که ساق پایش را [از زانو ها خم نموده] تا موازات رانهایش می‌بریم، سپس رانش را [از موضع لگن خم نموده] به شکمش نزدیک می‌کنیم و پس از آن، و قبل از اینکه آن مفاصل خاصیت خود را از دست بدهد و خشک شود آن را به جای اول باز می‌گردانیم[تا انعطاف پذیری مرافق، کتف و زانوها حفظ شود] چون در غیر این صورت غسل دادن میت مشکل می‌شود.

• لباسش را از تنش بیرون می‌آوریم؛ زیرا اگر لباس میت را از تنش بیرون نیاوریم جسمش را گرم می‌کند و این سبب می‌شود سریعتر بدن میت فاسد شود. لذا زمانی که لباس را از تنش بیرون آوردیم جسمش سردتر خواهد شد؛ ولی باید دقت کرد که به آرامی این کار را انجام دهیم تا اذیت نشود.

• لازم است میت را با یک پارچه که تمام بدنش را می‌پوشاند، بپوشانیم؛ چنانچه سیده عایشهلمی‌فرماید: «أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ج حِينَ تُوُفِّيَ سُجِّيَ بِبُرْدٍ حِبَرَةٍ».

ترجمه: (هنگامی که رسول الله ج وفات یافت، با یک چادر سبز یمنی پوشانده شد). (به روایت امام بخاری و مسلم).

و این کار شامل کسانی که در حال احرام از دنیا رفته باشند نمی‌شود؛ چرا که انسان مُحرِم سر و صورتش نباید پوشیده شود، به دلیل حدیث ابن عباس و قصه مردی که در عرفه ایستاده بود وناگهان از مرکبش افتاد و با شکستن گردنش فوت کرد، رسول الله ج فرمود: «وَلا تُخَمِّرُوا رَأْسَهُ ولاَ وَجهَهُ، فَإِنَّهُ يُبْعَثُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ مُلَبِّياً».

ترجمه: (و سر و نه صورتش را نپوشانید زیرا او روز قیامت لبیک گویان برانگیخته می‌شود). به روایت شیخین (بخاری و مسلم).

• زمانی که مشخص شد شخص وفات یافته، باید در جهت آماده سازی میت برای کفن و دفن تعجیل کرد؛ به دلیل این فرموده رسول الله ج که: «أسرعوا بِالجنازة».

ترجمه: (جنازه را هر چه زودتر به گورستان ببرید). (به روایت امام بخاری و مسلم).

• اینکه افرادی پرداخت بدهی‌های میت را از مال خود میت به عهده بگیرند حتی اگر نیاز باشد که تمام مالش را بدهند و در این کار هیچ گونه سهل انگاری روا ندارند؛ زیرا تا زمانی که بدهی میت پرداخت نشود، وی به سبب قرض و دینش[در قبر] محبوس و [بلاتکلیف]نگه داشته می‌شود، به دلیل حدیثی که سعد بن اطولس از رسول الله ج روایت کرده که ایشان فرمودند: «إنَّ أخَاكَ مَحبُوسٌ بِدَینِهِ، فَاذهَب فَاقضِ عَنهُ».

ترجمه: (همانا برادرت بسبب بدهی هایش محبوس و نگه داشته شده است، پس برو و قرضش را ادا کن). (به روایت ابن ماجه و تصحیح شیخ آلبانی).

***