رهنمودهای رسول الله ج در مورد حمل جنازه

از جمله رهنمودهای ایشان شرکت در تشییع جنازه بود و به اصحاب و یاران خود نیز فرمودند که شرکت در تشییع جنازه از حقوق مسلمان بر گردن مسلمانهاست؛ چنانچه می‌فرماید: «حقُّ الْمُسْلمِِ عَلَى الْمُسْلِمِ خمسٌ: رَدُّ السَّلامِ، وَعِيَادَةُ الْمرِيضَ، واتِّبَاعُ الْجنَائِزِ، وإِجابة الدَّعوةِ، وتَشمِيت العْاطِسِ».

ترجمه: حق مسلمان بر مسلمان، پنج چیز است: جواب سلام؛ عیادت مریض؛ تشییع جنازه؛ قبول دعوت او؛ دعای خیر در هنگام عطسه کردن. (متفق علیه).

و رسول الله ج بیان فرمودند که شرکت در تشییع جنازه اجر بسیار بزرگی دارد؛ چنانچه فرمودند: «من اتبع جنازة مسلم إيماناً واحتساباً حتى يُصَلى عليه، فله قيراط، ومن شهدها حتى تُدفن، فله قيراطان من الأجر، قيل: يا رسول الله! وما القيراطان؟ قال: كل قيراط مثل أحد».

ترجمه: هرکس جنازۀ مسلمانی را از روی ایمان و اخلاص و به امید اجر و پاداش خدا، تا زمانی که بر او نماز خوانده می‌شود مشایعت کند، یک قیراط اجر و پاداش نصیبش می‌شود؛ و اگر شاهد دفنش نیز باشد دو قیراط اجر و پاداش نصیبش می‌شود، گفته شد: ای رسول خدا دو قیراط چه مقدار است؟ فرمودند: هر قیراطی به اندازه کوه احد می‌باشد. (متفق علیه).

لازم است که تشییع کنندگان جنازه نکات زیر را رعایت کنند:

اول: جایز نیست که تشییع جنازه با اعمال خلاف شرع انجام شود مانند: گریه کردن با صدای بلند، با بخور و مانند آن میت را همراهی کردن و نیز در هنگام تشییع جنازه با صدای بلند ذکرگفتن؛ چرا که این کارها بدعت محسوب می‌شود و در شرع مطهر بدان امر نشده؛ بلکه لازم است که در هنگام تشییع جنازه سکوت اختیار شود و بیندیشیم و عبرت بگیریم.

دوم: باید در هنگام بردن جنازه به صورت شتابان حرکت شود و از دویدن که در اثر آن میت زیاد تکان می‌خورد خودداری شود؛ چنانچه رسول الله ج می‌فرماید: «أَسْرِعُوا بِالجَنَازَةِ، فَإنْ تَكُ صَالِحَةً، فَخَيْرٌ تُقَدِّمُونها إلَيْهِ، وَإنْ تَك سِوَى ذلِكَ، فَشَرٌّ تَضَعُونَهُ عَنْ رِقَابِكُمْ».

ترجمه: جنازه را هر چه زودتر به گورستان ببرید. اگر انسان نیکی باشد، پس او را زود تر به خیری که در انتظارش می‌باشد می‌رسانید؛ و اگر انسان بدی باشد زودتر شرّی را از روی شانه های خود بر زمین می‌گذارید. (متفقٌ علیه).

سوم: جایز نیست که جهت حمل جنازه اطراف آن شلوغ شود کما اینکه امروزه مردم این کار را می‌کنند، بلکه سنت این است که فقط چهار نفر جنازه را حمل کنند.

چهارم: می‌توان جلو جنازه یا پشت سرش یا از طرف راست و چپ به گونه‌ای که نزدیک جنازه باشد حرکت کرد، ولی بهتر این است که پشت سر جنازه حرکت کرده شود.

پنجم: راه رفتن با کفش یا دمپایی در بین قبرهای مسلمین کراهت دارد؛ و این به دلیل حدیثی است که از رسول الله ج روایت شده، چنانچه ایشان مردی را مشاهده کردند که با دمپایی در بین قبرها راه می‌رفت، لذا ایشان فرمودند: «يَا صَاحِبَ السِّبْتِيَّتَيْنِ، أَلْقِ سِبْتِيَّتَيْكَ».

ترجمه: ای کسی که کفش به پا [در قبرستان راه می‌روی]، کفشهایت را در بیاور. (به روایت امام احمد و ابوداوود ونسایی وابن ماجه، و علامه آلبانی آن را صحیح دانسته).

تذکر: لازم است تشییع کنندگان جنازه به این نکته توجه داشته باشند زمانی که همراه جنازه به قبرستان وارد می‌شوند دمپایی یا کفشهای خود را از پایشان بیرون بیاورند، مگر زمانی که در قبرستان خار و خاشاک، یا گرمای شدید باشد که به پا آسیب می‌رساند؛ متأسفانه حتی خواص هم به این نکته توجهی ندارند چه رسد به عوام الناس.

تذکری دیگر: در بعضی از کشورها مشاهده کرده‌ایم که جنازه را در ماشین گذاشته و تا داخل قبرستان می‌برند! و این عمل با سنت نبوی منافات دارد، و تشییع کنندگان جنازه حکمت بزرگی که در حمل جنازه نهفته است و آن عبرت گرفتن از جنازه است را از دست می‌دهند و همچنین از اجر و پاداش حمل جنازه محروم می‌شوند.

ششم: برای کسانی که جنازه را حمل می‌کنند مستحب است که وضو بگیرند، چنانچه رسول الله ج می‌فرماید: «مَنْ غَسّلَ مَيِّتاً فَلْيَغْتَسِلَ،ومَنْ حَمَلهُ فَلْيَتَوضَأ».

ترجمه: هر کس جنازه ای را شست، باید غسل کند و هر کس آن را حمل کرد، باید وضو بگیرد. (ابوداود روایت کرده و شیخ آلبانی آن را صحیح دانسته است).

هفتم: شرکت در تشییع جنازه برای زنان مکروه می‌باشد.

***