رهنمودهای رسول الله ج در مورد خاكسپاری ميت

رسول الله ج نهی فرمودند از اینکه میت در هنگام طلوع خورشید، و هنگام غروب، و زمانی که خورشید وسط آسمان باشد (یعنی اندکی قبل از زوال) به خاک سپرده شود. چنانچه عقبه بن عامرسمی‌فرماید: «ثَلاثُ ساعاتٍ كان رسولُ اللهج يَنْهانا أن نُصلي فيهنَّ أو أن نقبر فيهن مَوْتانا: حين تطْلُعُ الشمسُ بازغةً حتى ترتفِعَ وحينَ يقومُ قائمُ الظّهيرةِ حتى تميلَ الشمسُ وحينَ تَضَيّفُ الشمسُ للغُروبِ حتى تغرب».

ترجمه: سه وقت رسول الله ج ما را از خواندن نماز و دفن مرده هایمان نهی می‌کرد، وقتی که خورشید طلوع می‌کند تا مقداری بالا آید، زمانی که خورشید در وسط آسمان است تا زوال کند و زمانی که خورشید در آستانه غروب قرار می‌گیرد تا غروب کند. (به روایت امام مسلم).

بر خلاف آنچه که بعضی عوام الناس اعتقاد دارند، خاک سپاری میت در شب نیز جایز است؛ چنانکه ابوبکر صدیقسشبانه دفن شدند.

از جمله رهنمودهای ایشان ج قرار دادن لحد در قبر بود و می‌فرمود: «اللحد لنا و الشق لغيرنا».

ترجمه: لحد (حفره‌ای در جانب قبر) برای ماست، و شَقّ (حفره‌ای وسط قبر) برای غیر ماست. (ابوداود روایت کرده و شیخ آلبانی آن را صحیح دانسته است).

همیشه دستور می‌دادند که عمق قبر را زیاد کنند و جای سر و دو پای میت را وسیع و فراخ کنند.

و از جمله روش ایشان ج این بود: زمانی که میت به خاک سپرده می‌شد، سه بار با دست مبارکش از قسمت سر میت خاک بر روی قبر می‌ریخت.

رسول الله ج هرگاه از دفن میت فارغ می‌شد بر کنار آن می‌ایستاد و از اللهأمی‌خواست که او را ثابت قدم بدارد و به اصحابش نیز دستور می‌داد از اللهأبخواهند که او را ثابت قدم بدارد.

از جمله کارهایی که خلاف رهنمودهای رسول الله ج می‌باشد و امروزه برخی از مردم این کار را انجام می‌دهند تلقین میت است.

و همچنین از بلند کردن قبر و ساختن گنبد و بارگاه بر روی آن و قرار دادن قبر بعنوان عبادتگاه و بر افروختن چراغ بر روی آن نهی فرمودند.

بر تشییع کننده لازم است که در رعایت موارد مربوط به دفن که در زیر بیان خواهد شد کوشا باشد:

اول: اینکه برای میت در قبرش «لحد» قرار دهد؛ لحد عبارت از حفره‌ای است که در کناره قبر به طرف قبله حفر می‌شود.

دوم: اگر چنانچه حفر «لحد» امکانپذیر نبود، می‌تواند «شق» که عبارت است از حفره‌ای که در وسط قبر حفر می‌شود، حفر کند.

سوم: اینکه عمق قبر را زیاد کند، و همچنین از جانب دو پا و سر میت نیز وسیع کند تا اینکه میت بوسیله سنگ و غیره اذیت نشود.

چهارم: کسی که می‌خواهد وظیفه گذاشتن میت در قبر را به عهده بگیرد باید مرد باشد نه زن، حتی اگر میت زن باشد.

پنجم: در درجه اول باید سرپرست میت، او را در قبر بگذارند، زیرا اللهأمی‌فرماید: ﴿وَأُوْلُواْ ٱلۡأَرۡحَامِ بَعۡضُهُمۡ أَوۡلَىٰ بِبَعۡضٖ فِي كِتَٰبِ ٱللَّهِ﴾[الأنفال: ٧۵].

ترجمه: «و کسانی که با یکدیگر خویشاوندند برخی برای برخی دیگر سزاوارترند [و حقوق آنان] در کتاب الله [بیان شده است و حکم خدا بر آن رفته است]».

ششم: شوهر می‌تواند شخصا جسد همسرش را در قبر بگذارد.

هفتم: مستحب است کسی میت را درون قبر قرار دهد که شب قبلش با همسرش عمل جماع را انجام نداده باشد؛ حال فرقی نمی‌کند که این شخص شوهر میت باشد یا فردی دیگر؛ چنانچه رسول الله ج زمانی که دخترش ام کلثوم همسر عثمانسرا به خاک می‌سپرد فرمودند: «لَا يدْخل الْقَبْر رجل قارف اللَّيْلَة أَهله، فَلم يدْخل عُثْمَان الْقَبْر».

ترجمه: مردی که شب گذشته با همسرش همبستر شده وارد قبر نشود، لذا سیدنا عثمانسبه قبر داخل نشد. (امام احمد روایت کرده و شیخ آلبانی آن را صحیح دانسته است).

هشتم: سنت است میت را از آن قسمت قبر که پایش قرار می‌گیرد به قبر داخل گرداند.

نهم: میت در قبر بر پهلوی راست و رو به قبله خوابانده می‌شود.

دهم: و کسانی که میت را در لحد قرار می‌دهند، این جمله را می‌گویند:

«بسم‌الله، وعلي سنة رسول الله، أو يقول: ملة رسول الله ج».

ترجمه: بنام الله، و بر سنت رسول الله، یا می‌گوید: ملت رسول الله. (امام احمد و ابوداود و ابن ماجه روایت کرده‌اند و شیخ آلبانی آن را صحیح دانسته است).

توجه: گذاشتن بالش یا آجر در زیر رخسار میت یا آشکار کردن چهره‌اش از جمله مواردی است که خلاف سنت رسول‌الله ج بشمار می‌رود.

یازدهم: برای تشییع کنندگانی که کنار قبر هستند پس از پوشیده شدن لحد، سنت است که از طرف سر میت با دو دست خویش سه بار خاک به داخل قبر بریزند.

دوازدهم: قبر باید به اندازه یک وجب بصورت خرپشته (تلّی از خاک) از زمین بلند کرده شود و نباید همسطح زمین باشد و بتوان تشخیص داد تا مردم از روی آن رد نشوند.

سیزدهم: قبر به وسیله سنگ یا چیز برجسته‌ای علامت گذاری شود.

فایده: می‌توان میت را در نزد خانواده‌اش دفن کرد اما به شرط اینکه این کار سبب به وجود آمدن مشقّت و تکلّف نباشد که منجر به تأخیر افتادن خاک سپاری میت شود؛ چنانچه زمانی که عثمان بن مظعونسوفات یافت و رسول الله ج بعد از دفنش سنگی را به عنوان علامت در جایگاه سرش قرار دادند و فرمودند: «أتعلّم بها قبر أخي، وأدفن إليه من مات من أهلي».

ترجمه: به وسیله این سنگ، قبر برادرم را نشانه گذاری می‌کنم و از خویشاوندانم هر کسی که وفات یافت در نزد او دفن می‌کنم. (ابوداود روایت کرده و شیخ آلبانی آن را صحیح دانسته است).

چهاردهم: بر سر قبر می‌ایستد و در حق مرده دعا می‌کند و تشییع کنندگان را نیز به این کار دستور می‌دهد؛ چنانچه رسول الله ج فرمودند: «استغفِرُوا لأخِيكُم وسَلُوا لَهُ التَّثبيتَ فإنَّهُ الآن يُسأَلُ».

ترجمه: برای برادرتان طلب آمرزش کنید و ثابت ماندن [بر ایمان و شهادت] را برای او [از الله] بخواهید؛ زیرا اکنون از وی سؤال می‌شود. (ابوداود روایت کرده و شیخ آلبانی آن را حسن دانسته است).

توجه: یکی از اشتباهاتی که تشییع کنندگان مرتکب می‌شوند این است که بعد از دفن مرده بی‌درنگ از آنجا دور می‌شوند؛ غافل اند از این که بیشتر از هر زمان دیگری مرده به حضور[مشایعت کنندگان] و دعا در آنجا نیاز دارد.

لذا مردم را توصیه می‌کنیم به اینکه حداقل نزدیک یک ساعت کنار قبر بمانند و به صورت سری و مخفیانه برای مرده دعا کنند البته نه بدان صورت که بعضی با صدای بلند دعا می‌کنند.

از اللهأمی‌خواهیم که از گناهان ما و تمامی مسلمانان درگذرد . . آمین آمین یا رب العالمین.

***