۵۴۸- تاریخ قرآن

کد کتابخانه عقیده: ۵۴۸/۱۹/۲۹۷

(عبدالصبور شاهین – ترجمه: سید حسین سیدی)

تاریخ نزول تدریجی قرآن و شیوه گردآوری و نحوه کتابت آن و مسائل گوناگون مرتبط با علوم قرآنی را بیان می‌کند. نویسنده کتاب را در هفت فصل به رشته تحریر درآورده است که در خلال آنها تمامی مسایل مهم مربوط به تاریخ قرآن را از مسئله حروف هفتگانه (حدیث الأحرف السبعه) تا پایان آنچه که درباره قرائت‌های شاذ به مفهوم عام نوشته شده، پرداخته شده است. شیوه وی در این کتاب، روشی است تاریخی، با تکیه ویژه به نقد روش‌های خاورشناسان، و پرداختن به موضوعاتی در باب مشکلات خاصِ تاریخ قرآن که دیگر کتاب‌های مشابه، از آنها اهمال کرده‌اند. نویسنده در فصل نخست، حدیث حروف هفتگانه را بررسی کرده و روایت‌ها و سندهای مرتبط با آن را ذکر می‌کند. در فصل بعد، به مطالعه نسخه‌های شفاهی و مکتوب قرآن پرداخته و میزان آشنایی پیامبر را با نوشتن و خواندن متون و سپس نقش کاتبان و حافظان وحی ارزیابی می‌کند. فصل سوم، بررسی مشکلاتِ اصالت و شیوه‌های کتابتی است که در روزگار پیامبر، مبنای نوشتن قرآن بوده است. نویسنده در فصل چهارم یکی از مهم‌ترین مشکلاتِ تاریخ قرآن یعنی «قرائت به معنا» را مورد مداقه قرار داده است و این، موضوعی است که خاورشناسان در بزرگنمایی آن و به هول و هراس افکندن پیرامون اخبار و نتایج آن، نقش عمده‌ای دارند. در این فصل، وی به کار خاورشناسان از آن جهت می‌پردازد که این موضوع در آثار این مستشرقین و در کتاب‌های شاگردان عرب و مسلمان ایشان، تجلی یافته است. موضوع فصل پنجم، بررسی متن قرآن بعد از وفات پیامبر در روزگار ابوبکر و عمر و عثمان و ردّ شبهات تاریخی پیرامونِ این دوره است. فصل بعد، بررسی و مطالعه مصحف‌های منصوب به صحابه و تابعین است و ارزیابی ادعای خاورشناسان در این مورد که مصحف عثمان، نمایانگر طبقه اشراف (آریستوکرات) در جامعه اسلامی است. فصل هفتم، پژوهشی است درباره چگونگی ورود قرائت‌های شاذ و تصحیح آنها، همچنین بررسی رویکردهای چندگانه در معیارهای قضاوت پیرامون قرائت‌های قرآنی و دفع شبهه‌هایی که در پی رسم الخطّ عثمانی در قرائت‌ها به وجود آمده است.

***