۵۹۶- تاریخ ابن اثیر (الکامل فى التاریخ)
کد کتابخانه عقیده: ***/۹۱/۲۹۷
مشهورترین کتاب ابن اثیر و جامعترین تاریخ عمومى است که بیشترِ آن درباره تاریخ اسلام است. نویسنده در مقدمۀ کتاب، مطالبى را درباره علت تألیف و روش تاریخ نگارى خود بیان کرده است. به تصریح وی، هیچ کدام از کتب تاریخى، به تنهایى نیاز خواننده را رفع نمىکند؛ برخى درازگویى کرده و برخى مختصر گفتهاند؛ تاریخِ شرقى از تاریخ غربى خالى است و بالعکس؛ هیچ کتابى به همه رویدادها نپرداخته و یکجا جمع نکرده است. از این رو کسى که مىخواهد یک دوره تاریخ را تا زمان حیات خود مطالعه کند، نیازمند کتابهاى متعددی است که هر کدام کمبودهایى دارد. و این، انگیزۀ وی از تألیف کتاب تاریخى جامعی بود که اخبار پادشاهان شرق و غرب و بین آنان دو را شامل باشد؛ هر چند ادعای کامل بودنِ آن را ندارد. ابن اثیر کتاب خود را از نخستین روزگار آغاز کرده و تا پایان سال ۶۲۸ ه. ق. برابر ۱۲۳۰ م، یعنى دو سال پیش از مرگش، ادامه داده است. منبع اصلى وى، تا اواخر قرن سوم هفت جلد اول کتاب، تاریخ طبرى بوده است، اما روش طبری را در ذکر روایات مختلف درباره یک واقعه رعایت نکرده؛ بلکه کامل ترین روایات را گرفته، یا روایتى را که به نظر او درستتر بوده با آنچه خود از منابع دیگر یافته، ذکر کرده است. در مواردی که روایتى را ذکر کرده که در صحت آن تردید داشته، نظر خود را نیز درباره آن آورده یا متذکر شده که درباره این واقعه، اخبار مختلف در دست است. الکامل در ذکر تاریخ اسلام بر حسب سنوات یا به شیوه سالشمار تنظیم شده است اما وى به این نکته توجه داشته است که مورخان، یک رویداد را که در سالهاى مختلف رخ داده است قطعه قطعه کرده و پىگیرى و فهم آن را دشوار نمودهاند. ابن اثیر براى جلوگیرى از این انقطاع، غالبا در یکجا خلاصهاى از یک واقعه را که طى سالها اتفاق افتاده آورده و در سنوات مختلف، قطعاتِ واقع شده و مربوط به همان سالها را در جاى خود ذکر کرده است. از ویژگىهاى این کتاب، ضبط بعضى از اسامى اشخاص و مکان‌هاست، که در پایان وقایعِ هر سال یا هر فصل از کتاب، نامها را با حرکات یا إعراب آورده و ابهام در تلفظِ آن واژه را برطرف کرده است. همچنین، وقتى فتحِ شهر یا ناحیه‌اى را بیان مىکند، نام آنجا را شرح مىدهد و وجه تسمیۀ آن را بیان مىکند.
***