پیشگفتار
به تصریح رسول خدا ج تابعین نیز جزو بهترین قرنها بودند. از عبدالله بن مسعود روایت است که رسول الله ج فرمودند: «خَيْرُ النَّاسِ قَرْنِي، ثُمَّ الَّذِينَ يَلُونَهُمْ، ثُمَّ الَّذِينَ يَلُونَهُمْ، ثُمَّ يَجِيءُ أَقْوَامٌ تَسْبِقُ شَهَادَةُ أَحَدِهِمْ يَمِينَهُ وَيَمِينُهُ شَهَادَتَهُ»[١]. «بهترین مردم کسانی هستند که در عهد و زمان من به سر میبرند (صحابه)، سپس کسانی که پس از آنها میآیند (تابعین) و پس از آنها کسانی میآیند که شهادت و گواهی وی از سوگندش و سوگندش از شهادتش سبقت میگیرند». (یعنی تقوا ندارند و براحتی گواهی داده و سوگند میخورند).
از تابعین نیز در مسیر دعوت الی الله مواضعی به ثبت رسیده که با مطالعه و بررسی آنها هر دعوتگری بهرهمند شده و در مسیر دعوت از نوع تعامل و موضع آنان بهره خواهد برد. اکنون به یاری خداوند متعال، نمونههایی از این دسته را به عنوان مثال در چهار مطلب ذکر خواهم نمود:
[١] - بخاری و شرح آن الفتح، كتاب الشهادات، باب لا یشهد على شهادة جور إذا أشهد، ٥/٢٥٩، (٢٦٥٢)؛ مسلم، كتاب فضائل الصحابة، باب فضائل الصحابة ثم الذین یلونهم ...، ٤/١٩٦٤، (٢٥٣٣)؛ و در روایت عمران بن حصین آمده است: «ثم يكون بعدهم قوم يشهدون ولايستشهدون، ويخونون ولايؤتمنون، وينذرون ولايوفون، ويظهر فيهم السمن». «و پس از آنان قومی میآیند که نخواسته شهادت میدهند و خیانت میکنند و امانتداری نمیکنند و نذر میکنند و بدان وفا نمیکنند و چاقی در میان آنها ظاهر و آشکار است». بخاری و شرح آن الفتح، كتاب الشهادات، الباب السابق: ٥/٢٥٨، (٢٦٥١)؛ مسلم، كتاب فضائل الصحابة، باب فضائل الصحابة: ٤/١٩٦٢، (٢٥٣٥).