نماز

روش نماز رسول ‌اللهص

حمد و ستایش تنها لایق ذات پروردگار است. درود و سلام بر بنده و فرستاده او محمدصو آل و یاران او باد. اما بعد:

این چند کلمات مختصر و کوتاهی است در مورد چگونگی نماز رسول ‌اللهصبه خواهران و برادران مسلمان خود تقدیم می‌دارم تا آن را مطالعه و در این زمینه رسول ‌اللهصرا سرمشق خود قرار دهند، که می‌فرماید: «صَلُّوا كَمَا رَأَيْتُمُونِي أُصَلِّي».

«نماز بخوانید همانطور که دیدید من نماز خواندم». [به روایت امام بخاری].

و اینک آن را به خواننده محترم تقدیم می‌دارم:

وضو کامل بگیرد: وضوی کامل آن است که خداوند در قرآن کریم به آن دستور فرموده و می‌فرماید: ﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ إِذَا قُمۡتُمۡ إِلَى ٱلصَّلَوٰةِ فَٱغۡسِلُواْ وُجُوهَكُمۡ وَأَيۡدِيَكُمۡ إِلَى ٱلۡمَرَافِقِ وَٱمۡسَحُواْ بِرُءُوسِكُمۡ وَأَرۡجُلَكُمۡ إِلَى ٱلۡكَعۡبَيۡنِۚ وَإِن كُنتُمۡ جُنُبٗا فَٱطَّهَّرُواْۚ وَإِن كُنتُم مَّرۡضَىٰٓ أَوۡ عَلَىٰ سَفَرٍ أَوۡ جَآءَ أَحَدٞ مِّنكُم مِّنَ ٱلۡغَآئِطِ أَوۡ لَٰمَسۡتُمُ ٱلنِّسَآءَ فَلَمۡ تَجِدُواْ مَآءٗ فَتَيَمَّمُواْ صَعِيدٗا طَيِّبٗا فَٱمۡسَحُواْ بِوُجُوهِكُمۡ وَأَيۡدِيكُم مِّنۡهُۚ مَا يُرِيدُ ٱللَّهُ لِيَجۡعَلَ عَلَيۡكُم مِّنۡ حَرَجٖ وَلَٰكِن يُرِيدُ لِيُطَهِّرَكُمۡ وَلِيُتِمَّ نِعۡمَتَهُۥ عَلَيۡكُمۡ لَعَلَّكُمۡ تَشۡكُرُونَ ٦﴾[المائدة: ۶] [۱۱].

و پیامبرصمی‌فرماید: «لاَ تُقْبَلُ صَلاَةٌ بِغَيْرِ طُهُورٍ وَلاَ صَدَقَةٌ مِنْ غُلُولٍ». «خداوند نماز بدون وضو را قبول نمی‌کند، و نیز صدقه را از مالی که از راه خیانت بدست آورده قبول نمی‌کند». و حدیثى که رسول اللهصبراى کسى که در نماز کوتاهى کرده بود فرمود: «إذَا قُمْت إلَى الصَّلَاةِ فَأَسْبِغْ الْوُضُوءَ». «اگر براى نماز به پا خواستى، بطور کامل وضو بگیر».

۱- رو به قبله نمودن: نمازگزار هرجا که باشد باید تمام بدن خود را رو به قبله نماید و برای نمازی که می‌خواهد انجام دهد خواه فرض یا سنت باید نیت داشته باشد، و نیت بر زبان نیاورد زیرا نیت در قلب است، و به زبان آوردن آن مشروع نیست، بلکه بدعت می‌باشد، چون نه رسول ‌‌اللهصو نه اصحاب کرامشبه آن نطق ننموده‌اند، و مستحب است نمازگزار خواه امام باشد یا منفرد در مقابل ستره، نماز بخواند، زیرا رسول ‌اللهصبه آن دستور فرموده‌اند.

رو به قبله نمودن شرط صحت نماز می‌باشد، مگر در مسائلی که استثناء شده‌اند و آن در کتاب‌های فقهی بیان شده است.

۲- گفتن تکبیر: تکبیر احرام می‌گوید در حالیکه به سجده‌گاه نگاه می‌کند می‌گوید (الله اکبر).

۳- هنگام تکبیر گفتن دستانش را تا مقابل شانه‌ها یا گوش‌ها بلند می‌کند.

۴- گذاشتن دست روی سینه: دست راست را روی دست چپ و مچ می‌گذارد آنگاه روی سینه قرار می‌دهد. بدلیل حدیث وائل بن حُجْر و قبیصه بن هُلْب الطائی از پدرشب.

۵- خواندن دعای استفتاح: مستحب است که دعای استفتاح را بخواند که عبارت است از: «اللَّهُمَّ بَاعِدْ بَيْنِيْ وَبَيْنَ خَطَايَايَ كَمَا بَاعَدْتَ بَيْنَ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ، اللَّهُمَّ نَقِّنِيْ مِنْ خَطَايَايَ كَمَا يُنَقَّى الثَّوْبُ الأَبْيَضُ مِنَ الدَّنَسِ، اللَّهُمَّ اغْسِلْنِيْ مِنْ خَطَايَايَ بِالثَّلْجِ وَالْمَاِء وَالْبَرَدِ». «بار الها! بین من و خطاهاى من، همانند فاصله اى که بین مشرق و مغرب انداخته اى، فاصله بیانداز، و مرا از خطاهایم پاک ساز، همانند لباس سفیدى که از آلودگى پاک مى شود. بار الها! خطاهاى مرا با برف و آب و تگرگ بشوى». [متفق علیه].

و اگر خواست بجای آن می‌گوید: «سُبْحَانَكَ اللَّهُمَّ وَبِحَمْدِكَ، وَتَبَارَكَ اسْمُكَ، وَتَعَالَى جَدُّكَ، وَلاَ إِلَهَ غَيْرُكَ». «بار الها! پاک و منزهى، و حمد از آنِ توست، و نامت با برکت است وقدرت و شکوه تو بسیار بالاست و هیچ معبودى بجز تو «بحق» وجود ندارد». [به روایت امام مسلم].

اشکالی ندارد اگر دعاهای استفتاح دیگری که از سنت وارد هستند بخواند و بهتر آن است که گاه‌گاه دعاهای دیگر را بخواند. سپس می‌گوید: «أعوذ بالله من الشیطان الرجیم ـ بسم‌الله الرحمن الرحیم» و سوره فاتحه را قرائت می‌کند. بدلیل فرموده رسول ‌اللهصکه می‌فرماید: «لا صَلاَةَ لِمَنْ لَم یَقْرَأ بفَاتحَة الکِتَاب». «نماز کسی که سورۀ فاتحه را نخواند جائز نمی‌باشد». و پس از «ولا الضالین» در نمازهایی که با صدای بلند خوانده می‌شود با صدای بلند، و در نمازهایی که با صدای پایین خوانده می‌شود با صدای پایین بگوید: «آمین» سپس هر اندازه که میسر است قرآن بخواند و بهتر آن است که در نمازهای ظهر و عصر و عشاء سوره‌های متوسط بخواند و در نماز فجر سوره‌های طولانی و در مغرب سوره‌های کوتاه بخواند و گاه‌گاه در نماز مغرب سوره‌های طولانی و متوسط را هم بخواند. چنانکه از رسول ‌اللهصثابت شده بهتر است نماز عصر کوتاه‌تر از نماز ظهر باشد.

۶- رکوع: تکبیر می‌گوید در حالیکه دستانش را تا مقابل شانه‌ها یا گوش‌هایش بلند ‌کرده و به رکوع می‌رود. کمر و سرش را هموار می‌سازد، و دستانش را بر روی زانو قرار داده و ا نگشتانش را باز می‌گذارد. آرام می‌گیرد و می‌گوید: «سبحان ربي العظیم» «منزه است پروردگار بزرگوارم».

و بهتر است سه بار آن را تکرار کند و مستحب است به همراه آن این دعا را هم بخواند: «سُبْحَانَكَ اللَّهُمَّ رَبَّنَا وَبِحَمْدِكَ اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِيْ». «پروردگارا! تو پاک و منزّهى، خدایا تو را ستایش مى نمایم، الهى، مرا ببخشاى».

٧- بلند شدن از رکوع: سرش را از رکوع بلند می‌کند، و دستانش را تا مقابل شانه‌ها یا گوش‌هایش بلند می‌کند می‌گوید: «سمع الله لـمن حمده» «خداوند حمد و ستایش کسی را که او را ستود شنید».

خواه امام باشد یا منفرد و در هنگام قیام می‌گوید: «مِلْءَ السَّمَوَاتِ، وَمِلْءَ الأَرْضِ وَمَا بَيْنَهُمَا، وَمِلْءَ مَا شِئْتَ مِنْ شَيْءٍ بَعْدُ».

«الهى! حمدى که آسمان‌ها و زمین و میان آن‌ها و هر چه تو بخواهى را پر کند، از آنِ تو است».

اگر بعد از آن این دعا را زیاد کند بهتر است: «أَهْلَ الثَّنَاءِ وَالْمَجْدِ، أَحَقُّ مَا قَالَ الْعَبْدُ، وَكُلُّنَا لَكَ عَبْدٌ اللَّهُمَّ لاَ مَانِعَ لِمَا أَعْطَيْتَ، وَلاَ مُعْطِيَ لِمَا مَنَعْتَ، وَلاَ يَنْفَعُ ذَا الْجَدِّ مِنْكَ الْجَدُّ».

«الهى! تو اهل ستایش و عظمت هستى. الهىّ تو شایسته ستایش بندگان هستى. همگى ما بندگانت هستیم، آن چه تو بفرمائى هیچ کس جلوى آن را نمی‌گیرد، و آنچه جلوى آن را بگیرى کسى قدرت ندارد آن را عطا نماید. الهى! صاحب ثروت، او را ثروتش از عذاب تو نجات نمى‌دهد و «تمامى شکوه» و ثروت از آنِ تو است».

زیرا در برخی از احادیث صحیح ثابت شده است که رسول ‌اللهصهنگام بلند شدن از رکوع این دعاها را می‌خواند، باز هم اگر شخص نمازگزار مأموم باشد هنگام بلند شدن از رکوع می‌گوید «ربنا لك الحمد» و دعاهای مذکور را می‌خواند و مستحب است پس از اعتدال از رکوع دستایشان را روی سینه قرار دهند. همچنان که پس از تکبیر احرام دستان را روی سینه قرار می‌دادند. به دلایلی که از رسول ‌اللهصثابت شده است مانند حدیث وائل بن حجر و حدیث سهل بن سعدس.

۸- سجده: تکبیر می‌گوید و زانوهایش را پیش از دستانش به زمین می‌گذارد و سجده می‌کند، اگر ممکن نباشد زانوهایش را پیش از دستان به زمین بگذارد اشکالی ندارد که دستانش را به زمین بگذارد.

انگشتان دست و پایش را رو به قبله می‌نماید. انگشتان دست را بهم می‌چسباند و روی اعضای هفتگانه قرار می‌گیرد. اعضای هفتگانه از این قرارند:

۱- پیشانی همراه بینی، ۲و ۳- دو دست، ۴ و ۵- دو زانو، ۶ و ٧- انگشتان هر دو پا. سپس می‌گوید: «سبحان ربي الأعلی». «منزه است پروردگار بلندمرتبه‌ام».

سه بار یا بیشتر آن را تکرار می‌نماید و مستحب است به همراه آن این دعا را هم بخواند: «سُبْحَانَكَ اللَّهُمَّ رَبَّنَا وَبِحَمْدِكَ اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِيْ». «پروردگارا! تو پاک و منزّهى، خدایا تو را ستایش مى نمایم، الهى، مرا ببخشاى».

بهتر است در سجده بسیار دعا کند.

رسول ‌اللهصمی‌فرماید: «فَأَمَّا الرُّكُوعُ فَعَظِّمُوا فِيهِ الرَّبَّﻷ وَأَمَّا السُّجُودُ فَاجْتَهِدُوا فِى الدُّعَاءِ فَقَمِنٌ أَنْ يُسْتَجَابَ لَكُمْ». «اما در رکوع پروردگار را به بزرگی یاد کنید، و اما در سجده تلاش کنید که بسیار دعا کنید، زیرا شایسته است که دعا مستجاب شود». (به روایت از امام مسلم).

و در حدیث دیگر آمده که رسول ‌اللهصمی‌فرماید: «أَقْرَبُ مَا يَكُونُ الْعَبْدُ مِنْ رَبِّهِ وَهُوَ سَاجِدٌ فَأَكْثِرُوا الدُّعَاءَ». «به هنگام سجده بنده از همه جا به خداوند نزدیک‌تر است، پس در سجده به کثرت دعا کنید». [به روایت امام مسلم].

و در سجده خیر دنیا و آخرت را برای خود و مسلمانان مسئلت نمایید خواه نماز فرض باشد یا نقل.

بازوها و آرنج‌هایش را به پهلو و شکمش را به ران‌ها و ران‌هایش را به ساق نچسباند و آرنج‌هایش را بلند نگه دارد و به زمین نچسباند رسول ‌اللهصمی‌فرماید: «اعْتَدِلُوا فِى السُّجُودِ ، وَلاَ يَبْسُطْ أَحَدُكُمْ ذِرَاعَيْهِ انْبِسَاطَ الْكَلْبِ».

«در سجده حد وسط را رعایت نمائید و بسان سگ دستانتان را مگسترانید». [متفق علیه].

٩- بلند شدن از سجده: به گفتن تکبیر سر را از سجده بلند می‌نماید و پای چپ خود را پهن کرده و روی آن می‌نشیند. پای راست را نصب نموده و انگشتان پایش را رو به قبله می‌کند و دستانش را روی ران‌ها و زانوهایش قرار می‌دهد و می‌گوید: «رَبِّ اغْفِرْ لِيْ رَبِّ اغْفِرْ لِيْ، اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِيْ وَارْحَمْنِيْ، وَاهْدِنِيْ، وَارْزُقْنِيْ، وَعَافِنِيْ، وَاجْبُرْنِيْ».

«اى الله! مرا ببخش، مرا ببخش بار الها! مرا ببخش. به من رحم کن، مرا هدایت کن، به من رزق و عافیت عطا کن، کوتاهی‌هاى مرا جبران کن».

و آرام می‌گیرد تا اینکه مهره‌های کمر بجای خود برگردند. زیرا رسول ‌اللهصاعتدال پس از رکوع و نشستن در میان دو سجده را طول می‌داد.

۱۰- سجده دوم: تکبیر می‌گوید و برای بار دوم سجده می‌برد همانند سجده اول.

۱۱- بلند شدن از سجده دوم: تکبیر می‌گوید و از سجده بلند می‌شود، همانند نشستن میان دو سجده لحظه‌ای مکث می‌نماید که آن حالت را جلسه استراحت گویند. قول صحیح‌تر بر آن است که جلسه استراحت مستحب و ترک آن اشکالی ندارد و در آن ذکر و دعاء وجود ندارد.

سپس با تکیه به زانوها اگر ممکن باشد برای رکعت دوم بلند می‌شود، و اگر ممکن نباشد با تکیه بر دستان بلند شود. سپس سوره فاتحه و هر اندازه که میسر باشد قرآن می‌خواند و آنچه را که در رکعت قبلی انجام داد تکرار می‌کند، و جائز نیست مأموم از امام سبقت بگیرد، زیرا رسول ‌اللهصامتش را از آن برحذر داشته، و نیز مکروه است همراه امام حرکت کند. مستحب است پس از قطع صدای امام بلافاصله بدنبال امام حرکت نماید. رسول ‌اللهصمی‌فرماید: «إنَّمَا جُعِلَ الإِمَامُ لِيُؤْتَمَّ بِهِ. فَلا تَخْتَلِفُوا عَلَيْهِ. فَإِذَا كَبَّرَ فَكَبِّرُوا، وَإِذَا رَكَعَ فَارْكَعُوا. وَإِذَا قَالَ: سَمِعَ اللَّهُ لِمَنْ حَمِدَهُ، فَقُولُوا: رَبَّنَا وَلَكَ الْحَمْدُ. وَإِذَا سَجَدَ فَاسْجُدُوا». «امام برای آن است که به او اقتدا شود. پس هر وقتی تکبیر گفت شما نیز تکبیر بگویید. از امام پیشی نگیرید هرگاه به رکوع رفت شما نیز به رکوع بروید. هر وقت امام گفت «سَمِعَ اللَّهُ لِمَنْ حَمِدَهُ» شما بگویید «رَبَّنَا وَلَكَ الْحَمْدُ» هر وقت به سجده رفت شما نیز به سجده بروید». [متفق علیه].

۱۲- اگر نماز دو رکعتی باشد: مانند نماز فجر، نماز جمعه، و نماز عیدین پای راست خویش را نصب می‌نماید و پای چپ را پهن می‌کند و روی آن می‌نشیند. دست راست را روی ران راست قرار می‌دهد. همه انگشتان را بجز انگشت سبابه می‌بندد وقتی به ذکر «الله» رسید به آن به وحدانیت خداوند اشاره می‌نماید و نیز هنگام خواندن دعا به آن اشاره می‌کند.

اگر انگشت کوچک و انگشت چسبیده به آن را ببندد و انگشت وسط و انگشت شست را حلقه نماید و با انگشت سبابه هنگام ذکر «الله» و دعا اشاره نماید بهتر است، زیرا هر دو صورت از رسول ‌اللهصواردند. أفضل آن است که گاهی این صورت، و گاهی آن صورت را انجام دهد. و دست چپ را روی ران چپ و زانو قرار می‌دهد سپس تشهد را می‌خواند که عبارت است از: «لتَّحِيَّاتُ ِللهِ، وَالصَّلَوَاتُ وَالطَّيِّبَاتُ، السَّلاَمُ عَلَيْكَ أَيُّهَا النَّبِيُّ وَرَحْمَةُ اللهِ وَبَرَكاَتُهُ، السَّلاَمُ عَلَيْنَا وَعَلَى عِبَادِ اللهِ الصَّالِحِيْنَ، أَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ، وَأَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَرَسُوْلُهُ». «[فرمانروائى، رحمت و برکت و پاکى مخصوص الله است]، سلام و رحمت و برکات خدا بر تو باد اى پیامبر، سلام بر ما و کلیه بندگان صالح خدا، من گواه می‌دهم که هیچ معبودى بجز الله «بحق» وجود ندارد و محمدصبنده و رسول اوست».

سپس می‌گوید: «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَعَلَى آلِ مُحَمَّدٍ، كَمَا صَلَّيْتَ عَلَى إِبْرَاهِيْمَ وَعَلى آلِ إِبْرَاهِيْمَ، إِنَّكَ حَمِيْدٌ مَجِيْدٌ، اللَّهُمَّ بَارِكْ عَلَى مُحَمَّدٍ وَعَلَى آلِ مُحَمَّدٍ، كَمَا بَارَكْتَ عَلَى إِبْرَاهِيْمَ وَعَلَى آلِ إِبْرَاهِيْمَ، إِنَّكَ حَمِيْدٌ مَجِيْدٌ».«بار إلها! بر محمدصو آل محمد درود بفرست همچنان که بر ابراهیم، و آل ابراهیم درود فرستادى، همانا تو ستوده و باعظمت هستى. بار الها! بر محمد و آل محمد برکت نازل فرما همچنان که بر ابراهیم ؛ و آل ابراهیم برکت نازل کردى، همانا تو ستوده و باعظمت هستى».

از چهار چیز به خداوند پناه می‌برد و می‌گوید: «اللَّهُمَّ إِنِّيْ أَعُوْذُ بِكَ مِنْ عَذَابِ الْقَبْرِ، وَمِنْ عَذَابِ جَهَنَّمَ، وَمِنْ فِتْنَةِ الْمَحْيَا وَالْمَمَاتِ، وَمِنْ فِتْنَةِ الْمَسِيْحِ الدَّجَّالِ». «بارالها من به تو از عذاب دوزخ و از عذاب قبر و از فتنه‌های زندگی و مرگ و از بدی فتنه دجال پناه می‌برم».

سپس از خیر دنیا و آخرت هر اندازه که خواست از خداوند طلب می‌کند. اشکال ندارد اگر برای پدر و مادر و بقیۀ مسلمانان نیز دعا کند خواه نماز فرض باشد یا سنت. در حدیث ابن مسعود آمده هنگامی که رسول ‌اللهصتشهد را به او یاد می‌داد فرمود: «ثُمَّ يَتَخَيَّرُ مِنَ الدُّعَاءِ أَعْجَبَهُ إِلَيْهِ فَيَدْعُو» «سپس دعاهایی را بدلخواه خود انتخاب می‌نماید و به آن‌ها دعا می‌کند».

و در روایت دیگری آمده: «ثُمَّ يَتَخَيَّرُ مِنَ الْمَسْأَلَةِ مَا شَاءَ». «هر مسئلتی که دلخواه بود انتخاب می‌نماید». و این شامل هر چیزی که منفعت دنیوی و أخروی باشد می‌شود.

سپس به طرف راست و چپ سلام می‌دهد: «السلام علیکم ورحمة الله، السلام علیکم ورحمة الله».

۱۳- اگر نماز سه رکعتی یا چهار رکعتی باشد: مانند مغرب، ظهر، عصر، عشاء پس از دو رکعت تشهد مذکور را همراه با فرستادن درود بر رسول ‌اللهصمی‌خواند سپس با تکیه بر زانوها بلند می‌شود و دستانش را تا مقابل شانه‌ها بلند می‌کند و می‌گوید: «الله أکبر» و دستانش را روی سینه قرار می‌دهد و تنها سوره فاتحه را می‌خواند. اشکال ندارد اگر گاه‌گاه در رکعت سوم و چهارم نماز ظهر سوره‌ای یا چند آیه از قرآن بخواند، چنانکه در حدیث أبو سعید الخدریسآمده است.

و اگر در تشهد درود فرستادن بر رسول ‌اللهصرا ترک نمود اشکالی پیش نمی‌آید. زیرا فرستادن درود در تشهد اول مستحب می‌باشد، و بعد از رکعت سوم مغرب و چهارم ظهر و عصر و عشاء تشهد می‌خواند و بر رسول ‌اللهصدرود می‌فرستد. پناه می‌برد به خدا از چهار چیز. از عذاب جهنم و عذاب قبر و فتنه‌های مرگ و زندگی و فتنه دجال و بهتر است که بیشتر دعا کند.

برخی از دعاهای مشروع در اینجا این است: ﴿رَبَّنَآ ءَاتِنَا فِي ٱلدُّنۡيَا حَسَنَةٗ وَفِي ٱلۡأٓخِرَةِ حَسَنَةٗ وَقِنَا عَذَابَ ٱلنَّارِ﴾[البقرة: ۲۰۱]. «پروردگارا در دنیا به ما نیکی رسان، و در آخرت نیز به ما نیکی عطا فرما، و ما را از عذاب آتش دوزخ محفوظ نگهدار»، از انسسروایت شده که بیشتر دعای رسول ‌اللهصاین بود که می‌فرمود: ﴿رَبَّنَآ ءَاتِنَا فِي ٱلدُّنۡيَا حَسَنَةٗ وَفِي ٱلۡأٓخِرَةِ حَسَنَةٗ وَقِنَا عَذَابَ ٱلنَّارِ﴾[البقرة: ۲۰۱]. و به دلیل حدیث ابی حمید برای نشستن تشهد آخر پای چپ را زیر پای راست قرار می‌دهد و مقعد و کفل خویش را روی زمین می‌گذارد. پس از تشهد می‌گوید: «السلام علیکم ورحمة الله»«السلام علیکم ورحمة الله».

بعد از سلام سه بار از خداوند طلب مغفرت می‌نماید و می‌گوید: «أَسْتَغْفِرُ اللهَ (ثلاثاً), اللَّهُمَّ أَنْتَ السَّلاَمُ وَمِنْكَ السَّلاَمُ، تَبَارَكْتَ يَا ذَا الْجَلاَلِ وَالإِكْرَامِ. لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِيْكَ لَهُ، لَهُ الْمُلْكُ وَلَهُ الْحَمْدُ وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيْرٌ، اللَّهُمَّ لاَ مَانِعَ لِمَا أَعْطَيْتَ، وَلاَ مُعْطِيَ لِمَا مَنَعْتَ، وَلاَ يَنْفَعُ ذَا الْجَدِّ مِنْكَ الْجَدُّ. لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ، وَلاَ نَعْبُدُ إِلاَّ إِيَّاهُ، لَهُ النِّعْمَةُ وَلَهُ الْفَضْلُ وَلَهُ الثَّنَاءُ الْحَسَنُ، لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ مُخْلِصِيْنَ لَهُ الدِّيْنَ وَلَوْ كَرِهَ الْكَافِرُوْنَ».

«از الله طلب آمرزش می‌کنم [سه مرتبه] الهى تو سلامى، و سلامتى از جانب تو است، تو بسیار بابرکتى، اى صاحب عظمت و بزرگى. معبودى «بحق» بجز الله، وجود ندارد. شریکى ندارد، پادشاهى از آنِ اوست، ستایش شایستۀ اوست، و او بر هر چیزى توانا است، الهى! آن چه تـو بـدهى، هیچ کس مانع آن نمی‌گردد، و آنچه تو منع کنى، هیچ کس نمی‌تواند آن را بدهد. توانگر، او را ثروتش از عذاب تو نجات نمی‌دهد، و «تمامى شکوه و» ثروت از آنِ تو است. هیچ معبودى جز او «بحق» نیست. جز او کسى دیگر را عبادت نمی‌کنیم، نعمت و فضل از آنِ اوست، ستایش نیکو مخصوص اوست، معبودى بجز او وجود ندارد، همۀ ما با اخلاص او را بندگى می‌کنیم هر چند کافران دوست نداشته باشند».

سپس ۳۳ بار «سُبْحَانَ اللهِ» و ۳۳ بار «الْحَمْدُ لِلَّهِ» و ۳۳ بار «اللهُ أَكْبَرُ» که مجموعاً ٩٩ بار می‌شود و برای بار صدم می‌گوید: «لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِيْكَ لَهُ، لَهُ الْمُلْكُ وَلَهُ الْحَمْدُ، وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيْرٌ» بعداً آیه ‌الکرسی و ﴿بِسۡمِ ٱللَّهِ ٱلرَّحۡمَٰنِ ٱلرَّحِيمِ قُلۡ هُوَ ٱللَّهُ أَحَدٌ ١ ٱللَّهُ ٱلصَّمَدُ ٢ لَمۡ يَلِدۡ وَلَمۡ يُولَدۡ ٣ وَلَمۡ يَكُن لَّهُۥ كُفُوًا أَحَدُۢ ٤﴾.

«به نام خداوند بخشنده مهربان. بگو: خداوند، یکتا و یگانه است، (۱) خداوندى است که همه نیازمندان قصد او مى‏کنند، (۲) (هرگز) نزاد، و زاده نشد، (۳) و براى او هیچگاه شبیه و مانندى نبوده است! (۴)».

﴿بِسۡمِ ٱللَّهِ ٱلرَّحۡمَٰنِ ٱلرَّحِيمِ قُلۡ أَعُوذُ بِرَبِّ ٱلۡفَلَقِ ١ مِن شَرِّ مَا خَلَقَ ٢ وَمِن شَرِّ غَاسِقٍ إِذَا وَقَبَ ٣ وَمِن شَرِّ ٱلنَّفَّٰثَٰتِ فِي ٱلۡعُقَدِ ٤ وَمِن شَرِّ حَاسِدٍ إِذَا حَسَدَ ٥﴾

«۱- بگو: پناه می‌برم به پروردگار سپیده صبح. ۲- از شر تمام آنچه آفریده است. ۳- و از شر هر موجود شرور هنگامی که شبانه وارد می‌شود. ۴- و از شرّ آن‌ها که در گره‌ها می‌دمند. ۵- و از شرّ هر حسودی هنگامی که حسد می‌ورزد».

﴿بِسۡمِ ٱللَّهِ ٱلرَّحۡمَٰنِ ٱلرَّحِيمِ قُلۡ أَعُوذُ بِرَبِّ ٱلنَّاسِ ١ مَلِكِ ٱلنَّاسِ ٢ إِلَٰهِ ٱلنَّاسِ ٣ مِن شَرِّ ٱلۡوَسۡوَاسِ ٱلۡخَنَّاسِ ٤ ٱلَّذِي يُوَسۡوِسُ فِي صُدُورِ ٱلنَّاسِ ٥ مِنَ ٱلۡجِنَّةِ وَٱلنَّاسِ ٦﴾

«۱- بگو: پناه می‌برم به پروردگار مردم. ۲- به مالک و حاکم مردم. ۳- به (خدا و) معبود مردم. ۴- از شرّ وسوسه‌گر پنهانکار. ۵- که درون سینه انسان‌ها وسوسه می‌کند. ۶- خواه از جن باشد یا از انسان».

را می‌خواند، و مستحب است سه سوره مذکور را پس از نماز فجر و مغرب سه بار تکرار نماید، و نیز مستحب است بعد از اذکار مذکور ده بار پس از نمازهای فجر و مغرب بگوید: «لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِيْكَ لَهُ، لَهُ الْمُلْكُ وَلَهُ الْحَمْدُ يُحْيِيْ وَيُمِيْتُ وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيْرٌ».

«معبودى بجز الله یگانه نیست، شریکى ندارد، پادشاهى از آنِ اوست و ستایش مر او راست، زنده مى کند و مى میراند، و او بر هر چیز تواناست».

اگر نمازگزار امام باشد پس از استغفار و گفتن: «اللَّهُمَّ أَنْتَ السَّلاَمُ وَمِنْكَ السَّلاَمُ، تَبَارَكْتَ يَا ذَا الْجَلاَلِ وَالإِكْرَامِ» رو به مأمومین می‌نماید و اذکار مزبور را می‌خواند.

در این مورد احادیث بسیار هستند از جمله حدیث عائشه که در صحیح امام مسلم آمده است و همگی این اذکار سنت می‌باشند.

برای هر زن و مرد مسلمانی مستحب است که پیش از نماز ظهر چهار رکعت و پس از آن دو رکعت بعد از نماز مغرب، دو رکعت پس از نماز عشاء دو رکعت و پیش از نماز فجر دو رکعت که مجموعاً دوازده رکعت می‌باشد بخواند، و آن‌ها را سنت رواتب می‌نامند، زیرا رسول ‌اللهصدر حضر به انجام آن‌ها مواظبت فرموده‌اند اما در سفر بجز رواتب فجر و نماز وتر سنت نمی‌خواند.

و در این باره رسول‌ اللهصالگوی ماست. خداوند می‌فرماید: ﴿لَّقَدۡ كَانَ لَكُمۡ فِي رَسُولِ ٱللَّهِ أُسۡوَةٌ حَسَنَةٞ﴾[الأحزاب: ۲۱]. «در (زندگى) رسول خدا سرمشق و الگوی زیبایی برای شما است».

و رسول ‌اللهصفرموده «صَلُّوا كَمَا رَأَيْتُمُونِي أُصَلِّي». «نماز بخوانید همانطور که دیدید من نماز خواندم». [بخاری].

بهتر آن است که نمازهای رواتب و وتر در منزل خوانده شود و اگر در مسجد خوانده شد اشکالی ندارد.

رسول ‌اللهصمی‌فرماید: «أَفْضَلَ صَلاَةِ الْمَرْءِ فِى بَيْتِهِ، إِلاَّ الصَّلاَةَ الْمَكْتُوبَةَ». «بهترین نماز انسان آن است که در منزل خوانده شود بجز نمازهای فرض». [متفق علیه].

محافظت بر نمازهای سنت رواتب سبب داخل شدن به بهشت است. در صحیح مسلم از ام حبیبهلروایت شد که می‌گوید: شنیدم از رسول ‌اللهصمی‌فرمود: «مَا مِنْ عَبْدٍ مُسْلِمٍ يُصَلِّي للهِ تَعَالى كُلَّ يَوْمٍ ثِنْتَيْ عَشرَةَ رَكْعَةً تَطَوُّعاً غَيرَ الفَرِيضَةِ، إلاَّ بَنَى الله لَهُ بَيْتاً في الجَنَّةِ». «هر مسلمانی روزانه دوازده رکعت نماز سنت را برای خدا بخواند در بهشت خانه‌ای را برای او می‌سازد».

امام ترمذی این حدیث را به آنچه گفته شد تفسیر نموده است.

اگر چهار رکعت سنت پیش از عصر و دو رکعت پیش از مغرب و دو رکعت پیش از عشاء را بخواند کار نیکی انجام می‌دهد. رسول ‌اللهصفرموده: «رَحِمَ اللَّهُ امْرَأً صَلَّى أَرْبَعًا قَبْلَ الْعَصْرِ». «رحمت خداوند بر آن کسی که پیش از عصر چهار رکعت نماز سنت بخواند». به روایت امام احمد و ابوداود و ترمذی که آن را حسن دانسته و ابن خزیمه و ابن خزیمه آن را تصحیح نموده و اسناد حدیث صحیح می‌باشد.

و نیز رسول ‌اللهصفرموده: «بَيْنَ كُلِّ أَذَانَيْنِ صَلاَةٌ بَيْنَ كُلِّ أَذَانَيْنِ صَلاَةٌ». «درمیان هر اذان و اقامه‌ای نماز سنت وجود دارد». برای بار سوم فرمود «لمن شاء»«برای هر کسی که دوست داشته باشد نماز سنت بخواند». [به روایت امام بخاری].

و اگر پیش از ظهر چهار رکعت و بعد از آن چهار رکعت بخواند کار خوبی انجام داده. رسول ‌اللهصفرموده: «مَنْ حَافَظَ عَلَى أَرْبَعٍ قَبْلَ الظُّهْرِ وَأَرْبَعٍ بَعْدَهَا حَرَّمَهُ اللَّهُ عَلَى النَّارِ». «کسی که بر چهار رکعت سنت پیش از ظهر و پس از آن محافظت نماید خداوند جسد او را بر آتش دوزخ حرام می‌نماید». [امام احمد و اهل سنن آن را از ام حبیبهلروایت نموده‌اند].

منظور این است که دو رکعت به رواتب ظهر اضافه نماید. زیرا رواتب قبل از ظهر چهار رکعت می‌باشد و بعد از آن دو رکعت، اگر دو رکعت دیگر را به آن اضافه نماید آنچه در حدیث ام حبیبهلآمده است بدست می‌آید.

درود و رحمت فراوان بر خاتم پیامبران محمد بن عبدالله و بر آل و یاران او باد و نیز بر آن کسانی که تا روز قیامت از او به نیکی تبعیت می‌کنند.

دیکته کننده: عبدالعزیزبن باز/

[۱۱] ترجمه آیات در صفحه ۲۱ گذشت.