مشروعيت و فضيلت نماز

نماز رکن دوم از ارکان پنجگانۀ اسلام بعد از شهادتین است و به دنبال آن زکات، سپس روزه رمضان، سپس حج بیت الله الحرام برای کسی که توانایی مالی و جسمی داشته باشد. خداوند در سوره بقره می‌فرماید: ﴿الٓمٓ ١ ذَٰلِكَ ٱلۡكِتَٰبُ لَا رَيۡبَۛ فِيهِۛ هُدٗى لِّلۡمُتَّقِينَ ٢ ٱلَّذِينَ يُؤۡمِنُونَ بِٱلۡغَيۡبِ وَيُقِيمُونَ ٱلصَّلَوٰةَ وَمِمَّا رَزَقۡنَٰهُمۡ يُنفِقُونَ ٣﴾[البقرة: ۱-۳].

«الم (بزرگ است خداوندى که این کتاب عظیم را، از حروف ساده الفبا به وجود آورده) (۱) آن کتاب با عظمتى است که شک در آن راه ندارد، و مایه هدایت پرهیزکاران است(۲) (پرهیزکاران) کسانى هستند که به غیب (آنچه از حس پوشیده و پنهان است) ایمان مى‏آورند، و نماز را برپا مى‏دارند، و از تمام نعمت‌ها و مواهبى که به آنان روزى داده‏ایم، انفاق مى‏کنند(۳)».

و خداوند در سوره معارج می‌فرماید: ﴿إِذَا مَسَّهُ ٱلشَّرُّ جَزُوعٗا ٢٠ وَإِذَا مَسَّهُ ٱلۡخَيۡرُ مَنُوعًا ٢١ إِلَّا ٱلۡمُصَلِّينَ ٢٢ ٱلَّذِينَ هُمۡ عَلَىٰ صَلَاتِهِمۡ دَآئِمُونَ ٢٣﴾[المعارج: ۲۰-۲۳].

«هنگامیکه بدی به او رسد سخت بی‌تاب و بی‌قرار می‌گردد* و زمانیکه خوبی به او می‌رسد مانع دیگران مى‏شود (و بخل مى‏ورزد)* مگر نمازگزاران، آن‌ها که نمازها را به موقع می‌خوانند و بر آن مداومت و مواظبت دارند».

و خداوند فرموده: ﴿حَٰفِظُواْ عَلَى ٱلصَّلَوَٰتِ وَٱلصَّلَوٰةِ ٱلۡوُسۡطَىٰ وَقُومُواْ لِلَّهِ قَٰنِتِينَ ٢٣٨﴾[البقرة: ۲۳۸].

«در انجام نمازها بویژه نماز عصر محافظت ورزید و فروتنانه برای خدا بپاخیزید».

نماز ستون اسلام و رکنی است که بواسطۀ آن میان اسلام و کفر جدایی انداخته می‌شود. چنانکه پیامبرصمی‌فرمایند: «بین الرجل والشّركِ (أو الکفر) تركُ الصّلاةِ». «میان انسان مسلمان و شرک یا کفر ترک نماز است» [۱][به روایت امام مسلم].

و پیامبرصفرموده: «الْعَهْدُ الَّذِى بَيْنَنَا وَبَيْنَهُمْ الصَّلاَةُ فَمَنْ تَرَكَهَا فَقَدْ كَفَرَ».«عهد و پیمانی که میان ما مسلمانان و کافران هست نماز است، و هر کسی نماز را ترک کند کافر می‌شود».

و نماز اولین عملی است که در روز قیامت در مورد آن از بندگان بازخواست می‌شود که اگر نمازش صحیح و مورد قبول قرار گرفت بقیۀ اعمال وی صحیح و مورد قبول قرار می‌گیرند و اگر نماز مورد قبول قرار نگرفت، سایر اعمال وی مردود می‌شوند همچنان که پیامبرصفرموده: «إِنَّ أَوَّلَ مَا يُحَاسَبُ بِهِ الْعَبْدُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ مِنْ عَمَلِهِ صَلاَتُهُ فَإِنْ صَلُحَتْ فَقَدْ أَفْلَحَ وَأَنْجَحَ وَإِنْ فَسَدَتْ فَقَدْ خَابَ وَخَسِرَ». «اولین چیزی که در روز قیامت از اعمال انسان بازخواست می‌شود نماز او است، که اگر نماز مورد قبول قرار گرفت، به تحقیق آن انسان رستگار و پیروز شده است، و اگر نماز فاسد و مورد قبول قرار نگرفت به تحقیق آن انسان ضررمند شده است». [به روایت از ترمذی] نماز پس از شهادتین بزرگ‌ترین ارکان اسلام است و رابطه میان بنده و پروردگار است که بر وی فرض نموده و خداوند جایگاه نماز را بزرگ گردانیده و بیشتر از هشتاد مورد در قرآن نمازگزاران را مدح و ستایش نموده و نماز همانند سر در بدن است.

از پیامبرصسؤال شد که چه عملی نیکوتر است، فرمود: «الصلاة في وقتها» «نماز به موقع» و سؤال شد پس از نماز؟ فرمود: «بر الوالدین». «نیکی با پدر و مادر» عرض شد پس از نیکی با پدر و مادر ای رسول خدا؟ فرمود: «الجهاد في سبیل ‌الله». «جهاد در راه خدا». نماز نور چشم مسلمانان موحد است.

نماز نور چشم موحدان است و مؤمنین با پیروی از پیامبرصهرگاه دچار غم و اندوهی شدند به نماز پناه می‌برند و به وسیلۀ نماز غم و اندوه خود را برطرف می‌کنند و نماز گناهان را محو می‌کند.

چنانکه پیامبرصفرموده: «أَرَأَيْتُمْ لَوْ أَنَّ نَهَرًا بِبَابِ أَحَدِكُمْ، يَغْتَسِلُ فِيهِ كُلَّ يَوْمٍ خَمْسًا، مَا تَقُولُ ذَلِكَ يُبْقِى مِنْ دَرَنِهِ. قَالُوا لاَ يُبْقِى مِنْ دَرَنِهِ شَيْئًا . قَالَ: فَذَلِكَ مِثْلُ الصَّلَوَاتِ الْخَمْسِ ، يَمْحُو اللَّهُ بِهَا الْخَطَايَا».

«به من بگویید که اگر رودخانه‌ای از نزدیک خانۀ یکی از شما روان باشد و روزانه پنج بار در آن غسل کند آیا چرک و کثافتی بر روی آن باقی می‌ماند؟ پیامبرصفرمود: این نمونه نمازهای پنجگانه است که خداوند بواسطۀ آن‌ها گناهان را محو می‌سازد». [متفق علیه].

و پیامبرصبه ما دستور فرموده که از نمازهایمان مواظبت کنیم و فرموده: «مَنْ حَافَظَ عَلَيْهَا كَانَتْ لَهُ نُوراً وَبُرْهَاناً وَنَجَاةً مِنَ النَّارِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ، وَمَنْ لَمْ يُحَافِظْ عَلَيْهَا لَمْ تَكُنْ لَهُ نُوراً وَلاَ نَجَاةً وَلاَ بُرْهَاناً، وَكَانَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ مَعَ قَارُونَ وَفِرْعَوْنَ وَهَامَانَ وَأُبَىِّ بْنِ خَلَفٍ». «کسی که بر نمازهای پنجگانه مواظبت کند در روز قیامت نمازهایش برای او نور و دلیل و مایۀ نجات هستند. اما کسی که بر آن‌ها مواظبت نکند نه نوری و نه دلیلی برای نجات وی وجود ندارد و همراه قارون و فرعون و ابی بن خلف حشر می‌شود». [به روایت امام احمد و طبرانی].

و پیامبرصفرموده: «مَا مِنِ امْرِئٍ مُسْلِمٍ تَحْضُرُهُ صَلاَةٌ مَكْتُوبَةٌ فَيُحْسِنُ وُضُوءَهَا وَخُشُوعَهَا وَرُكُوعَهَا إِلاَّ كَانَتْ كَفَّارَةً لِمَا قَبْلَهَا مِنَ الذُّنُوبِ مَا لَمْ يُؤْتِ كَبِيرَةً وَذَلِكَ الدَّهْرَ كُلَّهُ». «هیچ فرد مسلمانی نیست که هنگام نمازهای فریضه به خوبی وضو می‌گیرد و به خوبی خشوع و رکوع آن را انجام می‌دهد مگر اینکه آن نماز کفارۀ گناهان پیشین می‌شود مادامیکه گناه کبیره را انجام ندهد و این در طول عمر تکرار می‌شود».

پیامبرصدر حالیکه نزدیک بود به ملکوت اعلی بپیوندد می‌فرمود: «الصَّلاَةَ الصَّلاَةَ وَمَا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ». «از نمازهایتان محافظت کنید و با بردگان و کنیزان خود به خوبی رفتار نمائید».

و همچنین خلیفه دوم عمر فاروقسهنگامیکه نزدیک بود جانش را به جان‌‌آفرین تسلیم کند بعد از ضربه زدن مجوسی خبیث فیروز ابولؤلؤ می‌فرمود: «لاَ حَظَّ فِى الإِسْلاَمِ لِمَنْ تَرَكَ الصَّلاَةَ». «در اسلام براى کسی که نماز را ترک کند سهمی نیست».

از جمله احادیثی که درباره نماز از پیامبرصروایت شده‌اند این است که می‌فرمود: «حُبِّبَ إِلَىَّ مِنْ دُنْيَاكُمُ الطِّيب والنساء وَجُعِلَتْ قُرَّةُ عَيْنِىَ فِى الصَّلاَةِ ». «در این دنیای شما سه چیز در نزد من محبوب هستند: ۱. بوی خوش، ۲. زن و ۳. نور چشم من در نماز است»، و فرمود: «أَرِحْنَا بِهَا يَا بِلالُ». «یعنی برای برپایی نماز اقامه بگو ای بلال».

بپرهیز ای برادر مسلمان از اینکه نماز بی‌روح و بی‌جان بخوانی، سعی کن با قلب در نمازهایت حضور پیدا کنی زیرا تو با پروردگارت در حال مناجات هستی.

پیامبرصمی‌فرماید: «فإنَّ الـمسلم إذا کبّر تکبیرة الإحرام ثم صلی صلاته کلها ثمّ انصرف فقد لا یحسب له إلاَّ عشرها أو تسعها أو ثمنها أو سبعها أو سدسها أو خمسها أو ربعها». «بتحقیق مسلمان هرگاه تکبیر احرام گفت سپس نمازش را خواند سپس از نماز برگشت ممکن است برای او حساب نمی‌شود مگر یک دهم یا یک نهم یا یک هشتم یا یک هفتم یا یک ششم یا یک پنجم یا یک چهارم نمازش».

بعضی‌ها هستند بحدی در نمازشان غافل هستند، که بعد از نماز، نمازشان را به کهنه‌ی پیچیده می‌شود و به روی آن‌ها انداخته می‌شود.

بر مسلمان واجب است بعد از اینکه وضوی کامل گرفت با نشاط و سرحال وارد نماز شود.

پیامبرصمی‌فرماید: «لاَ يُصَلِّيَنَّ أَحَدُكُمْ بِحَضْرَةِ الطَّعَامِ وَلاَ وَهُوَ يُدَافِعُ الأَخْبَثَيْنِ». «نباید کسی از شما در حالیکه خوراکی آماده است یا نیاز به قضای حاجت دارد نماز بخواند زیرا این‌ها باعث از بین رفتن خشوع و فروتنی در نماز می‌شوند در حالیکه خشوع و فروتنی اصل و مغز نماز است».

[۱] اگر شخصی نماز نخواند و مدعی اسلام باشد میان آن شخص و شخص کافری فرقی وجود ندارد. (مترجم)