۱۲- خدشه‌های وارده به توحید

دعوی هر سوره به مطلب اصلی و اشاره توحیدی آن سوره می‌پردازد که در این بخش ایرادات مشرکین مکه را گفته و پاسخ قرآنی آن را می‌آوریم، لذا هر ایراد ابتدا وارد و جواب خداوند با آیه قرآنی ارائه می‌گردد، ترتیب سوره‌ها برای پاسخ دهی نشان از اعجاز قرآن است که توجه شما خواننده محترم را می‌طلبد.

دعوی سوره زمر ﴿ فَٱعۡبُدِ ٱللَّهَ مُخۡلِصٗا لَّهُ ٱلدِّينَ ٢أَلَا لِلَّهِ ٱلدِّينُ ٱلۡخَالِصُ ﴾[الزمر: ۲-۳]. «عبادت کنید صرفاً الله تعالی را خالصانه (دین در اینجا یعنی عبادت) همانا برای الله تعالی است عبادت خالصانه» یعنی الله تعالی عبادت خالصانه را می‌پذیرد و دعوی این سوره توحید در عبادت است.

دعوی سوره بعد یعنی، غافر دعای خالص برای الله تعالی است ﴿ فَٱدۡعُواْ ٱللَّهَ مُخۡلِصِينَ لَهُ ٱلدِّينَ وَلَوۡ كَرِهَ ٱلۡكَٰفِرُونَ ١٤ ﴾[غافر: ۱۴]. «خداوند را در دعا خالصانه بخوانید (غیر او را نخوانید) (دین در اینجا یعنی دعا) اگرچه کافران کراهت داشته باشند». و در حدیث آمده که: «الدَّعاءُ مُخُّ العِبادة» «الدُّعاءُ هُو الْعِبادة» و اگر کسی مجبور شود که غیر خدا را بخواند بطوری که خوف و ترس قتل یا قطع شدن اعضاء خود یا خانواده اش باشد می‌تواند همان جا غیر خدا را بخواند در حالیکه قلباً به خدای واحد اعتقاد دارد. دلیل این موضوع آیه ۱۰۶ سوره نحل می‌باشد ﴿ إِلَّا مَنۡ أُكۡرِهَ وَقَلۡبُهُۥ مُطۡمَئِنُّۢ بِٱلۡإِيمَٰنِ ﴾[النحل: ۱۰۶]. است (بدون شک) و باید از این اجازه خداوند استفاده نمود تا بتوان نشر دین کرد و خداوند به نیات نگاه می‌کند نه ظاهر «إنما الأعمال بالنیات». در آیه ۶۰ همین سوره (غافر) نیز به دعا به عنوان عبادت اشاره می‌نماید آنجا که می‌فرماید: ﴿ ٱدۡعُونِيٓ أَسۡتَجِبۡ لَكُمۡۚ إِنَّ ٱلَّذِينَ يَسۡتَكۡبِرُونَ عَنۡ عِبَادَتِي سَيَدۡخُلُونَ جَهَنَّمَ دَاخِرِينَ ﴾[غافر: ۶۰]. «بخوانید مرا (در دعا) تا اجابت کنم شما را، همانا کسانی که از عبادت (دعای به نزد) من روی گردانی می‌کنند به عذاب جهنم داخل می‌شوند».

تقریر مشرکین بعد این پیام الهی این بود که در هر حالت باید الله تعالی صدا زده شود اما وقتی ما غیر خدا را از مقربان یا بتها صدا می‌زنیم ترس از ما دور شده و آرامش می‌آید پس آنها دارای قدرت تصرفند و بعضی اوقات در خواب ما می‌آیند و می‌گویند علت بیماری یا منشاء فلان مشکل شما کوتاهی و قصور در دعا و نذر و نیاز به درگاه و بارگاه ما بوده، آیه ۲۵ سوره فصلت (یعنی سوره بعد غافر) در جواب این مشرکان است که می‌فرماید: ﴿ وَقَيَّضۡنَا لَهُمۡ قُرَنَآءَ فَزَيَّنُواْ لَهُم مَّا بَيۡنَ أَيۡدِيهِمۡ وَمَا خَلۡفَهُمۡ ﴾[فصلت: ۲۵]. «همراه کردیم با آنها قوای جن و انس از گمراهان پس مزین می‌کنیم از برای آنها اعمال آنها را از جلو و پشت سر». (اعمال شرکیه) (درحال و در آینده) (قول باطل وعده بهشت بوسیله خوانده شدگان غیر خدا) که بعد از این گمراهی مهر جباریت بر دل آنها می‌خورد و گمراهان جن و انس را یارشان می‌کند. همچنین آیه ۸۳ سوره مریم اشاره به وهم و باطل بودن عقیده مشرکان و سنت استتدراج می‌نماید. استدراج یعنی اگر ما به یک عقیده باطل اصرار بورزیم و از حق روی گردان شویم بعد از مدتی آن عقیده در نظرمان زیبا جلوه می‌نماید و شیاطین جن و انس در خواب ما به ظاهر یکی از بزرگان آمده و آن عقیده را در نظر ما زیبا جلوه می‌دهند و می‌گویند که: راه درست همین راه است. این سنت استدراج بسیار مهم است چراکه ریشه تمام گمراهی‌ها در طول تاریخ بوده برای همین، اولاً باید دائماً به خداوند سمیع و علیم از شرک و مظاهر آن پناه ببریم همچنین از همه گمراهی‌های دیگر و در ثانی دارای تعصب در یک عقیده نباشیم، چراکه شیطان گفت: من تعصب را در دل بنی آدم می‌اندازم و با آن آنها را از شنیدن کلام حق کر می‌کنم و بدین شکل گمراه می‌نمایم پس همیشه تحمل شنیدن کلام مخالف را در خود تقویت کنیم شاید آن کلام به حق نزدیک‌تر باشد و این علامت عباد الله است. ﴿ فَبَشِّرۡ عِبَادِ ١٧ٱلَّذِينَ يَسۡتَمِعُونَ ٱلۡقَوۡلَ فَيَتَّبِعُونَ أَحۡسَنَهُۥٓ ﴾[الزمر: ۱۷-۱۸]. «بشارت (جنت) باد بر بندگانی که همه کلام را شنیده و خوب آن را تبعیت می‌کنند».

در مرحله بعد می‌گفتند: اسنادی یافته‌ایم که سلیمان÷و عیسی÷گفته‌اند: می‌توان غیر خدا را در دعا خواند که آیه ۳ سوره شوری می‌فرماید، اینچنین وحی می‌کردیم بر تو و بر کسانی که قبل تو بودند (توحید الهی) که الله تعالی عزیز و حکیم است و ...

پس آن یافته‌ها تنها تحریفات بعضی راهبان یهود و مسیحیت است و ریشه صحیحی ندارد، ولی قرآن را الله تعالی حفظ نمود و تحریف نگردید و مؤمنان واقعی سایر ادیان، موحد و یکتاپرست بوده‌اند و هستند و هرگز چنین حرف مشرکانه‌ای نمی‌زنند.

در مرحله بعد مشرکان می‌گویند: ما قبول داریم عبادت صرفاً برای الله تعالی است اما این بزرگان نزد الله تعالی از ما شفاعت می‌کنند لذا خداوند در آیه ۸۶ سوره زخرف می‌فرماید: ﴿ وَلَا يَمۡلِكُ ٱلَّذِينَ يَدۡعُونَ مِن دُونِهِ ٱلشَّفَٰعَةَ إِلَّا مَن شَهِدَ بِٱلۡحَقِّ ﴾[الزخرف: ۸۶]. «مالک نیستند کسانی را که از غیر او می‌خوانند شفاعت را مگر کسانی که شهادت به حق دهند (موحد باشند)» یعنی یقین توحیدی داشته باشند و حق شفاعت قهری ندارد و اذن الهی نیز لازم است.

در مرحله بعد مشرکان می‌گویند: ما مسئله قبل را می‌دانیم ولی چون می‌شنوند ممکن است برای ما شفاعت کنند که در آیه ۶ سوره دخان خداوند می‌فرماید: ﴿ إِنَّهُۥ هُوَ ٱلسَّمِيعُ ٱلۡعَلِيمُ ﴾[الدخان: ۶]. «او تنها شنوای داناست و کسی غیر او شنوا نیست».

بعد از این توجیه مشرکین باز گفتند: ما می‌دانیم آنها (خوانده شدگان غیر خدا در دعا) شنوا نیستند اما ممکن است خداوند آنها را بشنواند و آنها نزد الله تعالی ما را شفاعت کنند و اگر شفاعت نکردند ما چیزی از دست نداده‌ایم. آیه ۱۸ سوره جاثیه در جواب می‌فرماید: ﴿ ثُمَّ جَعَلۡنَٰكَ عَلَىٰ شَرِيعَةٖ مِّنَ ٱلۡأَمۡرِ فَٱتَّبِعۡهَا وَلَا تَتَّبِعۡ أَهۡوَآءَ ٱلَّذِينَ لَا يَعۡلَمُونَ١٨ ﴾[الجاثیة: ۱۸]. «آن‌گاه تو را بر راه روشنى از دین قرار دادیم. پس از آن پیروى کن و از خواسته‏هاى آنان که نمى‏دانند پیروى مکن».

آخرین مرحله می‌گویند: ما قبول داریم که خداوند هم آنها را نمی‌شنواند ولی وقتی ما نام آنها را ورد می‌کنیم ما را آرامش و نجات می‌دهند که، آیه ۲۸ سوره احقاف می‌فرماید: ﴿ فَلَوۡلَا نَصَرَهُمُ ٱلَّذِينَ ٱتَّخَذُواْ مِن دُونِ ٱللَّهِ قُرۡبَانًا ءَالِهَةَۢ ۖ بَلۡ ضَلُّواْ عَنۡهُمۡۚ وَذَٰلِكَ إِفۡكُهُمۡ وَمَا كَانُواْ يَفۡتَرُونَ ٢٨ ﴾[الأحقاف: ۲۸]. «پس چرا کسانى که [ایشان را] براى تقرّب [به خدا] معبود [خود] گرفتند آنان را یارى نکردند؟ بلکه از [دیده‏] آنان ناپدید شدند و دروغشان و آنچه بر مى‏ساختند، همین است» و بالآخره در انتهای آیه ۳۵ سوره احقاف می‌فرماید: ﴿ بَلَٰغٞۚ فَهَلۡ يُهۡلَكُ إِلَّا ٱلۡقَوۡمُ ٱلۡفَٰسِقُونَ ﴾[الأحقاف: ۳۵]. «[این قرآن براى پند پذیرفتن‏] کافى است. پس آیا [قومى‏] جز گروه فاسقان به نابودى کشانده مى‏شوند؟». و وقتی در خرابه‌های اقوام قبل در تمام نقاط جهان سیر می‌کنیم علت اصلی عذاب شرک بوده و بس و اقوامی مثل لوط که به دلیل عمل لواط هلاک شدند باز علت اصلی این عمل شرک بود، چرا که امیدوار بودند بعد از آن اعمال شفیعان قهری آنها را از عذاب نجات می‌دهند پس به چشم دیده بر جهان سیر کنید تا چشم دل بصیرت پیدا کند آنچنان که بسیاری در این سیر و سیاحت‌ها بصیرت پیدا کردند، مانند علیسکه در نامه ۳۱ نهج البلاغه به آن اشاره کرده و امروزه در ایران آژانس‌های مسافرتی بیشتر مردم را بر سر مقابر گذشتگان از صالحان می‌برند در حالیکه خداوند می‌فرماید: در آثار و احوال اقوام ظالم و شهرها و آثار خراب شده آنها سیر کنید تا عبرت و بصیرت یابید، به هرحال امیداوریم در این زمینه تغییرات لازم صورت گیرد وگرنه مسافرت با تورهای جهانگردی بی‌فایده و افراد به تنهایی مجبور به سفر می‌شوند و اسم تورها به آژانس‌های مقبره گردی مبدل می‌شود.

در سوره بعد یعنی سوره محمد اذن جهاد علیه مشرکان می‌دهد که بر آنها سخت بگیرید تا به حق آیند یا کشته شوند و فتح و پیروزی در صورت جهاد است و نصرت و هدایت از جانب اوست و او اعمال کافران را باطل می‌کند، چون از آنچه خداوند نازل کرد کراهت داشتند و این پیروزی به این خاطر است که خداوند مولی و یاور مؤمنان است و کافران و مشرکین مولی و یاوری ندارند.

در سوره فتح هم که سوره بعدی است خداوند بشارت پیروزی را به آنها که در راه الله تعالی جهاد می‌کنند می‌دهد و شعار اسلام یعنی «لا إله إلا الله محمد رسول الله» به ترتیب نیمه اول در سوره محمد و نیمه دوم در سوره فتح جای دارد. (دو سوره پشت سر هم).

در سوره حجرات می‌فرماید: وقتی شما مسلط شدید قانون و ضابطه‌ها را محکم بگیرید تا اینکه سرزمین مفتوحه باقی بماند. در سوره ق می‌فرماید: با کفار جهاد کنید چراکه همانطور که منکر توحیدند منکر قیامت نیز هستند.

این ترتیب پیوسته که در سوره‌ها آمده خود از اعجاز قرآن می‌باشد.