۱ دیدگاه اهل سنت در مورد اصحاب
إِنَّ الْحَمْدَ لِلَّهِ نَحْمَدُهُ وَنَسْتَعِينُهُ وَنَسْتَغْفِرُهُ، وَنَعُوذُ بِاللَّهِ مِنْ شُرُورِ أَنْفُسِنَا، وَسَيِّئَاتِ أَعْمَالِنَا. مَنْ يَهْدِهِ اللَّهُ فَلا مُضِلَّ لَهُ وَمَنْ يُضْلِلْ فَلا هَادِيَ لَهُ، وَأَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهَ وَأَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ، وَصَلَى اللهُ عَلَيْهِ وَعَلَى آلِهِ وَصَحْبِهِ أَجْمَعِیْنَ.
دیدگاه اهل سنت درباره اصحاب رسول الله ج یکی از مهم‌ترین مسائل عقیدتی است که برای مطالعه تاریخ اصحاب ش، لازم و ضروری می‌باشد، در غیر این صورت، اگر مسئله اصحاب از مجموعه عقاید کنار گذاشته شود، انحراف و تشویش به وجود می‌آید. به خاطر اهمیت همین مسئله است که در همه کتاب‌های عقیدتی اهل سنت، این موضوع را به گونه‌ای آشکار می‌بینیم، یعنی ممکن نیست کتابی از اهل سنت باشد که به همه جوانب عقیده پرداخته، ولی اشاره‌ای به این موضوع نکرده باشد، مانند: «شرح اصول اعتقاد اهل سنت» اثر لالکائی، «السنۀ» اثر ابن ابی عاصم، «السنۀ» اثر عبدالله احمد ابن حنبل، «الإبانۀ» اثر ابن بطه، و «عقیدۀ السلف أصحاب الحدیث» اثر صابونی و ده‌ها کتاب دیگر از این قبیل.
هر امامی از امامان اهل سنت، هرگاه عقیده خود را بیان می‌کند، هر قدر هم که مختصر باشد، حتماً به موضوع اصحاب اشاره می‌کند، که یا درباره فضیلت آنهاست، یا فضیلت خلفای راشدین و یا عدالت آنها، و سب و دشنام دادن آنها را نهی کرده‌اند و از اختلافات آنها سخنی به میان نیاورده‌اند [۱].
به این خاطر، سعی و کوشش بنده بر این است که در این تحقیق، اهمیت این عقیده و جوانب گوناگون آن را توضیح داده و بیان نمایم که در صورت ترک این موضوع در هنگام تحقیق زندگی اصحاب، چه خطراتی بر آن مترتب خواهد بود.
بنابراین، این تحقیق موضوعی اعتقادی است و به طور اجمال، برخی جوانب دیگر را هم در برمی‌گیرد، مانند: آوردن بیانِ سب و دشنام اصحاب و اشاره به ضرورت تحقیق در روایاتی که درباره تاریخ اصحاب وجود دارد.
پس این موضوع را می‌توان به عنوان یک دیدگاه ضروری در احوال اصحاب به حساب آورد که برای مورخین و پژوهشگران و کسانی که بخواهند درباره سیره و زندگینامه یکی از صحابه بحث کنند، لازم و ضروری است.
در کتاب حاضر به مباحث زیر نیز پرداخته‌ام:
نخست: دلایل عدالت اصحاب در قرآن و سنت پیامبر ج. در این میان، دلایلی را آورده‌ام که به طور واضح و روشن بر عدالت ایشان دلالت می‌کنند و روایات صحیح و درست را همراه برخی تعلیقات و توضیحات نقل کرده‌ام.
دوم: مقام و منزلت صحابه با هیچ یک از کسانی که بعد از آنها آمده‌اند برابری نمی‌کند، پس بیان نموده‌ام که فضیلت اصحاب بر همه آنها برتری دارد.
سوم: انواع بدگویی و دشنام اصحاب و حکم همه آنها. در این موضوع هم توضیح داده‌ام که فرق میان کسی که در عدالت صحابه طعن و شک وارد می‌کند با دیگر مسلمانان چیست، همچنین حکم کسی را بیان کرده‌ام که به اصحاب دشنام می‌دهد، در حالیکه نصوص متواتری در مورد فضیلت آنها وجود دارد. به علاوه، حکم کسانی را که همگی صحابه یا برخی از آنها را دشنام می‌دهند شرح داده‌ام. در پایان این مقوله، به موضوع دشنام دادن به ام‌المؤمنین عایشه ل اشاره کرده‌ام که خداوند او را از هر پلیدی‌ای تبرئه نموده است، سپس به بقیه امهات المؤمنین پرداخته‌ام.
چهارم: به دنبال آن، آثار مترتب بر بدگویی و دشنام را آورده‌ام.
پنجم: دیدگاه و برخورد ما اهل سنت را نسبت به اختلافاتی که میان اصحاب رخ داده است شرح داده‌ام. در این جا هم جوانبی را بیان نموده‌ام که پژوهشگران بدان نیازمندند تا هنگام تحقیق به اشتباه نیفتد و -خدای نکرده- صحابه گرانقدر را دشنام ندهد.
خواننده گرامی، در پایان این مقدمه لازم است متذکر شوم که من چیز جدید و تازه‌ای نمی‌گویم، بلکه گزیده‌ای از نظرات ائمه را گردآوری نموده و برای یک هدف معیّن آنها را ذکر کرده‌ام، و آن هدف، یادآوری‌نمودنِ نظرات و اعتقادات اهل سنت در این موضوع می‌باشد، و خودداری‌نمودن و بازداشتن از هر چیزی که با این نظرات منافات دارد.
این کوششی است که به تمام کوشش‌های سلف صالح، که در این زمینه نوشته‌اند، افزوده می‌شود، خواه در زمینه عقیده باشد، یا فرقه‌ها، و یا در مورد تاریخ، حدیث و غیره.
و در پایان از خداوند منان خواستارم که دوستی اصحاب را به ما عطا نماید و ما را با ایشان محشور نماید، و از خداوند منان توفیق روزافزون و ثبات قدم را آرزومندم.
محمد بن عبدالله الوهیبی
ریاض: ص: ب: ۸۵۵۴۲
[۱] برای نمونه به کتاب شرح اصول اعتقاد اهل سنت، لالکائی (ت ۴۱۸ه) مراجعه نمایید که نویسنده در آن به عقیده ده نفر از بـزرگان اهل سنت اشاره نموده و آنچه من اشاره نمودم، ذکر کرده است (۱۰/۱۵۱ – ۱۸۶)، دکتر احمد سعد حمدان الغامدی بر این کتاب تحقیق نموده است.