قبل از جنگ احد
امام بخاری و امام مسلم و دیگران از زید بن ثابت روایت میکنند: پیامبر برای جنگ به طرف احد حرکت کردند و مردم همراه ایشان رفتند و یاران در مورد جنگ کردن و یا جنگ نکردن به دو گروه تقسیم شدند که این آیه نازل شد.
سبب نزول آیهی: ۹۴ سورهی نساء: ﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ إِذَا ضَرَبۡتُمۡ فِي سَبِيلِ ٱللَّهِ فَتَبَيَّنُواْ وَلَا تَقُولُواْ لِمَنۡ أَلۡقَىٰٓ إِلَيۡكُمُ ٱلسَّلَٰمَ لَسۡتَ مُؤۡمِنٗا تَبۡتَغُونَ عَرَضَ ٱلۡحَيَوٰةِ ٱلدُّنۡيَا فَعِندَ ٱللَّهِ مَغَانِمُ كَثِيرَةٞۚ كَذَٰلِكَ كُنتُم مِّن قَبۡلُ فَمَنَّ ٱللَّهُ عَلَيۡكُمۡ فَتَبَيَّنُوٓاْۚ إِنَّ ٱللَّهَ كَانَ بِمَا تَعۡمَلُونَ خَبِيرٗا٩٤﴾ [۳۳] چیست؟
در مورد عتاب خداوند به بعضى از اصحاب پیغمبر که بدون تحقیق، شخصى را که به آنها سلام کرده بود، کشتند به این گمان که آن شخص کافر است و فقط براى حفظ جان خود به آنها سلام کرده است.
امام بخاری و ترمذی و حاکم و دیگران از ابن عباسب روایت کردهاند: مردی از قبیلهی بنی سلیم در حالی که گوسفندی در جلو داشت، از کنار تعدادی از یاران پیامبر عبور کرد و بر آنها سلام کرد، آنها گفتند: بر ما سلام نکرده مگر بخاطر اینکه از دست ما جان سالم به در ببرد. بر او هجوم کردند و او را کشتند و با گوسفند او به نزد پیامبر آمدند، که این آیه نازل شد.
جملهی ﴿غَيۡرُ أُوْلِي ٱلضَّرَرِ﴾ در آیهی: ۹۵ سورهی نساء: ﴿لَّا يَسۡتَوِي ٱلۡقَٰعِدُونَ مِنَ ٱلۡمُؤۡمِنِينَ غَيۡرُ أُوْلِي ٱلضَّرَرِ وَٱلۡمُجَٰهِدُونَ فِي سَبِيلِ ٱللَّهِ بِأَمۡوَٰلِهِمۡ وَأَنفُسِهِمۡۚ فَضَّلَ ٱللَّهُ ٱلۡمُجَٰهِدِينَ بِأَمۡوَٰلِهِمۡ وَأَنفُسِهِمۡ عَلَى ٱلۡقَٰعِدِينَ دَرَجَةٗۚ وَكُلّٗا وَعَدَ ٱللَّهُ ٱلۡحُسۡنَىٰۚ وَفَضَّلَ ٱللَّهُ ٱلۡمُجَٰهِدِينَ عَلَى ٱلۡقَٰعِدِينَ أَجۡرًا عَظِيمٗا٩٥﴾ [۳۴] بخاطر چه کسی نازل شد؟
[۳۳] ای کسانیکه ایمان آوردهاید! هنگامیکه در راه الله (برای جهاد) رهسپار شدید، پس بررسی کنید، و به کسیکه بر شما سلام کرد (و اظهار صلح و اسلام نمود) نگویید: «مؤمن نیستی» تا اینکه (غنایم و) سرمایهی ناپایدار دنیا به دست آورید، زیرا غنیمتهای بسیاری (برای شما) نزد الله است، شما نیز پیش از این چنین بودید، آنگاه الله بر شما منت گذارد (و هدایت شدید) بنابراین بررسی کنید، که هر آیینه الله به آنچه انجام میدهید؛ آگاه است. [۳۴] (هرگز) مؤمنانی که بدون بیماری و آسیب، از جهاد باز نشستند، با مجاهدانی که در راه الله با مال و جان خود جهاد کردند، یکسان نیستند، الله کسانی را که با مال و جانشان جهاد کردند؛ بر بازنشستگان (= ترک کنندگان جهاد باعذر) مرتبه برتری بخشیدهاست، و الله به هر یک (از آنها) و عدهی نیکو (= بهشت) دادهاست. و الله مجاهدان را بر قاعدان (= بازنشستگان)با پاداشی بزرگ برتری بخشیدهاست.