مختصری در اسباب نزول آیات قرآن کریم

عمویش ابوطالب

شیخان از طریق سعید بن مسیب از پدرش روایت می‌کنند؛ گفت: زمانی که ابوطالب در بیماری موت بود، رسول الله ج نزد او آمد در حالی که ابوجهل و عبدالله بن ابی امیه آن‌جا بودند؛ پیامبر ج گفتند: «ای عمو بگو لا اله الا الله تا این‌که بوسیله‌ی آن نزد الله دلیل و حجت بیاورم». ابوجهل و عبدالله بن ابی امیه گفتند: ای ابوطالب آیا می‌خواهی از دین عبدالمطلب بر بگردی همین‌طور آن‌ها با او در مورد دین عبدالمطلب صحبت کردند تا اینکه وفات کرد. پیامبر ج گفت: «طلب آمرزش می‌کنم برای تو تا زمانی که از آن منع نشوم» تا این‌که این آیه نازل شد.

آیه‌ی: ۱۱۷ سوره‌ی توبه: ﴿لَّقَد تَّابَ ٱللَّهُ عَلَى ٱلنَّبِيِّ وَٱلۡمُهَٰجِرِينَ وَٱلۡأَنصَارِ ٱلَّذِينَ ٱتَّبَعُوهُ فِي سَاعَةِ ٱلۡعُسۡرَةِ مِنۢ بَعۡدِ مَا كَادَ يَزِيغُ قُلُوبُ فَرِيقٖ مِّنۡهُمۡ ثُمَّ تَابَ عَلَيۡهِمۡۚ إِنَّهُۥ بِهِمۡ رَءُوفٞ رَّحِيمٞ١١٧﴾ [۵۲] در مورد قبول شدن توبه کدام یک از صحابه نازل شده است؟

امام بخاری و دیگران از کعب بن مالک روایت می‌کنند، گفته: در هیچ جنگی از پیامبر ج سرپیچی نکرده‌ام مگر جنگ بدر تا این‌که جنگ تبوک شد و این جنگ آخرین جنگ پیامبر بود و به مردم اجازه داد تا این‌که بر بگردند و طولانی شدن آن را یاد آور می‌شود و در مورد توبه ما، الله تعالی آیه‌ی ﴿لَّقَد تَّابَ ٱللَّهُ عَلَى ٱلنَّبِيِّ وَٱلۡمُهَٰجِرِينَ﴾ تا ﴿إِنَّ اللّهَ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ﴾ نازل نمود و آیه ﴿ٱتَّقُواْ ٱللَّهَ وَكُونُواْ مَعَ ٱلصَّٰدِقِينَ١١٩﴾ درمورد ما نازل شده است. (و دو نفر دیگر که از جنگ تبوک سرپیجى کردند مرارة بن ربیع و هلال بن أمیة بودند).

سبب نزول آیه‌ی: ۵ سوره‌ی هود: ﴿أَلَآ إِنَّهُمۡ يَثۡنُونَ صُدُورَهُمۡ لِيَسۡتَخۡفُواْ مِنۡهُۚ أَلَا حِينَ يَسۡتَغۡشُونَ ثِيَابَهُمۡ يَعۡلَمُ مَا يُسِرُّونَ وَمَا يُعۡلِنُونَۚ إِنَّهُۥ عَلِيمُۢ بِذَاتِ ٱلصُّدُورِ٥﴾ [۵۳] در مورد چه کسانی نازل شده است؟

[۵۲] قطعاً الله رحمت خود را شامل حال پیامبر و مهاجران و انصار، آنان که در زمان سختی (و تنگدستی) از او پیروی کردند؛ نمود، بعد ازآنکه نزدیک بود، دل‌های گروهی از آن‌ها (از حق) منحرف شود، سپس توبه‌ی آن‌ها را پذیرفت، بی‌گمان او (نسبت) به آن‌ها رؤوف مهربان است. [۵۳] آگاه باشید آن‌ها سینه‌هایشان را خم می‌کنند (و سرها به هم نزدیک می‌کنند) تا خود را از او پنهان دارند، آگاه باشید، وقتی که آن‌ها لباس‌های خویش را به سر می‌کشند، (الله) می‌داند آنچه را (در دل) پنهان می‌کنند و آنچه را آشکار می‌سازند، بی‌تردید او به راز دل‌ها آگاه است.