مدت عمر عیسى÷بعد از نزول
در برخی روایات آمده است عیسى÷بعد از نزول هفت سال و در برخی دیگر چهار سال در زمین باقی می‌ماند.
مسلم از عبدالله بن عمربروایت می‌کند: «خداوند عیسى بن مریم را نازل می‌کند... سپس مردم هفت سال در زمین می‌مانند. در این مدت بین دو نفر دشمنی وجود ندارد سپس خداوند باد خنکی را از طرف شام می‌فرستد کسانی که مثقال ذره‌ای ایمان در دل دارند این باد روحشان را قبض می‌کند» [٧٩۳].
و در روایت امام احمد و ابو داود آمده است.
«فيمكث في الأرض أربعين سنة، ثم يتوفّى ويصلي عليها المسلمون» [٧٩۴].
«او در زمین چهل سال می‌ماند سپس می‌میرد و مسلمانان بر او نماز می‌خوانند».
هر دو روایت صحیح هستند و جمع آن‌ها مشکل است مگر اینکه روایت هفت سال را بر مدت اقامتش بعد از نزول در آخر الزمان حمل کنیم و آن را به مدت ماندنش در زمین قبل از بالا رفتنش اضافه نمائیم (یعنی زمانی که پیامبر بود) بنابراین عمر عیسى÷در آن زمان سی و سه سال بوده است (و بعد از نزول در آخر الزمان هفت سال خواهد ماند پس جمعاً چهل سال روی زمین خواهد بود) [٧٩۵].
[٧۲۰] «صحیح بخاری» کتاب أحادیث الانبیاء باب قوله تعالی: ﴿وَٱذۡكُرۡ فِي ٱلۡكِتَٰبِ مَرۡيَمَ﴾[مریم: ۱۶] (۶/۴٧۶ – با شرح فتح الباری) و صحیح مسلم باب الاسراء برسول الله جو فرض الصلوات (۲/۲۳۲) – با شرح نووی. [٧۲۱] «صحیح بخاری» کتاب أحادیث الانبیاء باب قوله تعالی: ﴿وَٱذۡكُرۡ فِي ٱلۡكِتَٰبِ مَرۡيَمَ﴾[مریم: ۱۶] (۶/۴٧٧ – با شرح فتح الباری). [٧۲۲] صحابی جلیل ابومسعود عروه ابن مسعود بن معتب ابن مالک الثقفیسبعد از بازگشت پیامبر از طائف مسلمان شد. او در صلح حدیبیه بسیار مؤثر بود. پس از اینکه قومش را به اسلام دعوت کرد او را کشتند. پیامبر درباره او گفت: «عروه مانند صاحب یا سین بود قومش را به سوی خدا دعوت کرد پس آنان او را کشتند. «الاستیعاب فی معرفة الاصحاب» ابن عبدالبرّ (۳/۱۰۶۶ – ۱۰۶٧) تحقیق علی البحاوی و «الإصابة فی تمییز الصحابة» (۲/۴٧٧ – ۴٧۸) ابن حجر و «تجرید اسماء الصحابة» (۱/۳۸۰) ذهبی. [٧۲۳] «صحیح مسلم» باب ذکر المسیح ابن مریم÷(۲/۲۳٧ – ۲۳۸ با شرح نووی). [٧۲۴] «صحیح بخاری» کتاب أحادیث الانبیاء (۶/۴٧٧ – با شرح فتح الباری) و «صحیح مسلم» باب ذکر المسیح ابن مریم÷(۲/۲۳۳ – با شرح نووی). [٧۲۵] «صحیح بخاری» (۶/۴٧٧). [٧۲۶] «صحیح مسلم» (۲/۲۳۶). [٧۲٧] «الإشاعة» (ص ۱۴۳). [٧۲۸] «فتح الباری» (۶/۴۸۶). [٧۲٩] «صحیح مسلم» کتاب الإیمان باب بیان نزول عیسی ابن مریم حاکماً بشریعۀ نبینا محمد ج(۲/۱٩۳-۱٩۴ با شرح نووی). [٧۳۰] «النهاية الفتن و الملاحم» (۱-۱۴۴-۱۴۵) تحقیق در طه زینی. [٧۳۱] «النهاية الفتن و الملاحم» (۱/۱۴۵). [٧۳۲] «صحیح مسلم» کتاب الفتن و أشراط الساعة باب ذکر الدجال (۱۸/۶٧-۶۸ با شرح نووی). [٧۳۳] «تفسیر قرطبی» (۱۶/۱۰۵) و «تفسیر طبری» (۲۵/٩۰-٩۱). [٧۳۴] «مسند احمد» (۴/۳۲٩) (حدیث ۲٩۲۱) تحقیق احمد شاکر او می‌گوید: اسناد حدیث صحیح است. [٧۳۵] «تفسیر ابن کثیر» (٧/۲۲۲). [٧۳۶] «تفسیر ابن کثیر» (٧/۲۲۳). [٧۳٧] منظور نزول حقیقی عیسی÷است نه کنایه از غلبه روح و محتوای رسالتش بر مردم که غالباً امر به رحمت، محبت، سلامت و اخذ به مقاصد شریعت است زیرا این برداشت خلاف مضمون أحادیث متواتری است که بیان می‌کند او با روح و جسدش نازل می‌شود همانگونه که با روح و جسدش به آسمان برده شد. [٧۳۸] «تفسیر المنار» (۳/۳۱٧). [٧۳٩] «مجموع فتاوی» ابن تیمیه (۴/۳۲۲-۳۲۳). [٧۴۰] «تفسیر طبری» (۶/۱۸). [٧۴۱] «النهایة / الفتن و الملاحم» (۱/۱۳۱) قول ابن عباس را ابن حجر در «فتح الباری» تایید کرده است. (۶/۴٩۲). [٧۴۲] «تفسیر طبری» (۶/۲۱). [٧۴۳] «تفسیر طبری» (۱/۱۸). [٧۴۴] «تفسیر ابن کثیر» (۲/۴۱۵). [٧۴۵] «النهایة / الفتن و الملاحم» (۱/۱۳٧). [٧۴۶] «صحیح بخاری» کتاب أحادیث انبیاء، باب نزول عیسی بن مریم÷(۶/۴٩۰-۴٩۱ با شرح فتح الباری و «صحیح مسلم» باب نزول عیسی بن مریم÷حاکما (۲/۱۸٩-۱٩۱ با شرح نووی). [٧۴٧] «صحیح بخاری» کتاب أحادیث الانبیاء، باب نزول عیسی بن مریم÷(۶/۴٩۱ با شرح فتح الباری) و «صحیح مسلم» باب نزول عیسی بن مریم حاکماً (۲/۱٩۳ با شرح نووی). [٧۴۸] «صحیح مسلم» باب نزول عیسی بن مریم÷حاکماً (۲/۱٩۳-۱٩۴ با شرح نووی). [٧۴٩] «صحیح مسلم» کتاب الفتن و أشراط الساعة (۱۸/۲٧-۲۸ با شرح نووی). [٧۵۰] «مسند احمد (۲/۴۰۶ با حاشیه منتخب الکنز) حدیث صحیح است. مراجعه شود به حاشیه «عمدة التفسیر» (۴/۳۶) تحقیق احمد شاکر. و ابتدای این حدیث را بخاری در (۶/۴٧۸ با شرح فتح الباری) روایت کرده است. حاکم در «المستدرک» (۲/۵٩۵) آن را روایت کرده است و می‌گوید این حدیث صحیح الاسناد است که مسلم و بخاری آن را روایت نکرده‌اند. و ذهبی نیز موافق او است. [٧۵۱] مراجعه شود به کتاب «الفتاوی» (ص ۵٩-۸۲) محمود شلتوت چاپ دارالشروق باب هشتم سال ۱۳٩۵ ه. بیروت. او رفع بدن عیسی به آسمان و نزولش در آخر الزمان را انکار می‌کند. و أحادیث وارد شده را ردّ می‌کند چون أحادیث آحاد هستند. و مسئله رفع عیسی که آیا بدن بوده است یا روح مسئله خلافی علماء است ولی حق این است که او با روح و بدنش به آسمان مرفوع گشته است همانگونه که جمهور مفسرین مانند طبری، قرطبی، ابن تیمیه، ابن کثیر و غیر آن‌ها از علماء به آن اذعان داشته‌اند مراجعه شود به «تفسیر الطبری» (۴/۱۰۰) و «مجموع الفتاوی» ابن تیمیه (۴/۳۲۲-۳۲۳) و «نفسر ابن کثیر» (۲/۴۰۵). [٧۵۲] «تفسیر طبری» (۳/۲٩۱). [٧۵۳] «تفسیر ابن کثیر» (٧/۲۲۳). [٧۵۴] «الإذاعة» (ص ۱۶۰). [٧۵۵] «عقیدۀ اهل الإسلام فی نزول عیسی» (ص ۱۲). [٧۵۶] «عقیدۀ اهل الإسلام فی نزول عیسی÷» (ص ۵). [٧۵٧] محمد انور – شاه کشمیری مصنفات زیادی دارد از جمله «فیض الباری علی صحیح البخاری» در چهار جلد «العرف الشذی علی جامع الترمذی» و.... او در سال (۱۳۵۲ ه) در گذشت. مقدمه کتاب «التصریح» شیخ عبدالفتاح ابو غرّه. [٧۵۸] «عون المعبود» (۱۱/۴۵٧) ابو طیب محمد شمس الحق عظیم آبادی. [٧۵٩] حاشیه «تفسیر طبری» (۶/۴۶۰) تخریج احمد شاکر و تحقیق محمود شاکر چاپ دارالمعارف مصر. [٧۶۰] «حاشیۀ مسند الامام الاحمد» (۱۲/۲۵٧). [٧۶۱] «حاشیه شرح العقیدة الطحاویه» (ص ۵۶۵) تخریج محمد ناصر الدین آلبانی محدث شام. [٧۶۲] «طبقات الحنابله» (۱/۲۴۱-۲۴۳) قاضی حسن بن محمد چاپ دارالمعرفه للنشر بیروت. [٧۶۳] ابو الحسن علی بن اسماعیل از نوادگان ابو موسی اشعری در منزل ناپدریش ابو علی جبایی شیخ معتزلی‌ها بزرگ شد. نزد او به تعلم مشغول شد و حدود چهل سال مذهب معتزلی داشت. سپس اعلام کرد که بر مذهب احمد بن حنبل است. او حدود پنجاه و پنج تالیف دارد. مشهورترین آن‌ها «مقالات الإسلامیین» و «کتاب اللمع» «الوجیز» و آخرین تالیف او «الابانه عن اصول الدیانه» است او در سال (۳۲۴ ه) فوت کرد «البداية و النهاية» (۱۱/۱۸۶) «شذرات الذهب«(۲/۳۰۳-۳۰۵). [٧۶۴] «مقالات الإسلامیین و اختلاف المصلین» (۱/۳۴۵-۳۴۸) تحقیق محمد محی الدین عبدالحمید، چاپ دوم (۱۳۸٩ ه) چاپ مکتبة النهضة المصریه، قاهره. [٧۶۵] حافظ، فقیه، محدث احمد بن محمد بن سلامه الطحاوی مصری در عصر خودش شیخ حنفی‌ها در مصر بوده است «طحا» نام روستایی است در بالای مصر. او تالیفات زیادی دارد از جمله «العقیدة الطحاویه» و کتاب «معانی الاثار» و کتاب «مشکل الآثار» او در سال (۳۲۱ ه) در مصر در گذشت. «البداية والنهاية» (۱۱/۱٧۴) «شذرات الذهب» (۲/۲۸۸) و مقدمه «شرح العقیدة الطحاویه» (ص ٩-۱۱) تحقیق و تخریج آلبانی. [٧۶۶] «شرح العقیدة الطحاویه» (ص ۵۶۴) تحقیق آلبانی. [٧۶٧] «شرح صحیح مسلم» (۱۸/٧۵). [٧۶۸] «مجموع الفتاوی» (۴/۳۲٩) ابن تیمیه. [٧۶٩] (ص ۳۰۳). [٧٧۰] «فتح الباری» (۶/۴٩۳). [٧٧۱] «تفسیر ابن کثیر» (٧/۳۴۳). [٧٧۲] «تفسیر ابن کثیر» (٧/۳۴۳). [٧٧۳] «تجریر اسماء الصحابة» (۱/۴۳۲). [٧٧۴] «صحیح بخاری» (۶/۴٧٧-۴٧۸ با شرح فتح الباری) کتاب أحادیث الانبیاء باب قال الله ﴿وَٱذۡكُرۡ فِي ٱلۡكِتَٰبِ مَرۡيَمَ إِذِ ٱنتَبَذَتۡ مِنۡ أَهۡلِهَا مَكَانٗا شَرۡقِيّٗا ١٦﴾[مریم: ۱۶] و «صحیح مسلم» (۱۵/۱۱٩ با شرح نووی) کتاب الفضائل باب فضائل عیسی÷. [٧٧۵] «المنهاج فی شعب الإیمان» (۱/۴۲۴-۴۲۵) حلیمی و «التذكرة» قرطبی (ص ۶٧٩) و «فتح الباری» (۶/۴٩۳) و کتاب التصریح بما تواتر فی نزول المسیح» (ص ٩۴) تعلیق عبدالفتاح ابی غده. [٧٧۶] ابن اسحاق آن را در «السیره» روایت کرده است «تهذیب سیرۀ ابن هشام» (ص ۴۵) عبدالسلام هارون. ابن کثیر می‌گوید: «اسناد آن خوب است». «تفسیر ابن کثیر» (۸/۱۳۶) و «مسند امام احمد» (۴/۱۲٧) و (۵/۲۶۲ با حاشیه منتخب الکنز). [٧٧٧] ولید بن مسلم قرشی یکی از علمای شام متوفای سال (۱٩۵ ه) «تهذیب التهذیب» (۱۱/۱۵۱-۱۵۲). [٧٧۸] محمد بن عبدالرحمن بن المغیره بن الحارث بن ابی ذئب قریشی متوفای سال (۱۵٩ ه) «تهذیب التهذیب» (٩/۳۰۳-۳۰٧). [٧٧٩] «صحیح مسلم» کتاب الإیمان باب بیان نزول عیسی بن مریم حاکماً (۲/۱٩۳ با شرح نووی). [٧۸۰] «صحیح مسلم» (۳/۱٩۳-۱٩۴ با شرح نووی). [٧۸۱] «صحیح مسلم» کتاب الفضائل باب فی اسمائه (۱۵/۱۰۴ با شرح نووی). [٧۸۲] «صحیح بخاری» کتاب التفسیر باب (یاتی من بعدی اسم احمد) (۸/۶۴۰-۶۴۱ با شرح فتح الباری). [٧۸۳] «مسند امام احمد» (۳/۳۸٧ با حاشیه منتخب الکنز) ابن حجر می‌گوید: رجال آن موثوق به هستند جز یکی از راویان (مجالد) که در او ضعف وجود دارد» فتح الباری (۱۳/۳۳۴) عبدالرزاق این حدیث را در «المصنف» روایت کرده است (۱۰/۳۱۳-۳۱۴) تحقیق حبیب الرحمن اعظمی. [٧۸۴] «التذكرة» (ص ۶٧٧-۶٧۸). [٧۸۵] «صحیح مسلم» کتاب الحج، باب جواز التمتع فی الحج و القرآن (۸/۲۳۴ با شرح نووی). [٧۸۶] «فتح الباری» (۶/۴٩۲). [٧۸٧] «صحیح مسلم» باب نزول عیسی÷حاکماً، (۲/۲٩۲ با شرح نووی). [٧۸۸] «صحیح مسلم» کتاب الفتن باب ذکر الدجال (۱۸/۶۳-٧۰ با شرح نووی). [٧۸٩] «مسند احمد» (۲/۴۰۶) با حاشیه منتخب الکنز. [٧٩۰] «صحیح مسلم» باب نزول عیسی÷(۲/۱٩۲ با شرح نووی). [٧٩۱] «شرح نووی بر مسلم» (۲/۱٩۲). [٧٩۲] «شرح نووی بر مسلم» (۲/۱٩۲). [٧٩۳] «صحیح مسلم» باب ذکر الدجال (۱۸/٧۵-٧۶ با شرح نووی). [٧٩۴] «مسند احمد» (۲/۴۰۶ – با حاشیه منتخب الکنز) ابن حجر می‌گوید: «این حدیث صحیح است. (۶/۴٩۳) و «سنن ابوداود» کتاب الملاحم، باب خروج الدجال (۱۱/۴۵۶ – با شرح عون العبود). [٧٩۵] «النهایة / الفتن و الملاحم» (۱/۱۴۶) تحقیق د. طه زینی.