جواب این اشکالات بطور ملخص بیان می‌شود
۱- بنابر احادیث مذکور این حشر در دنیا واقع می‌شود.
۲- لازم نیست تقسیم آیه همان تقسیم مذکور در حدیث باشد. منظور از حدیث دور شدن از فتنه است. لذا هر کس فرصت را غنیمت می‌شمارد مرکبی و توشه‌ای بدست می‌آورد و به امید مستقبل و ترس از آنچه که در تعقیب اوست به حرکت می‌افتد (دسته اول) و کسانی که تاخیر می‌کنند تا اینکه مرکب‌ها کم می‌شوند چند نفر با هم در یک مرکب شریک می‌شوند. (دسته دوم) و دسته سوم کسانی‌اند که آتش آنها را می‌راند و ملائکه آنها را می‌کشند.
۳- با توجه به مضمون احادیث مشخص می‌شود منظور از آتش، آتش آخرت نیست. بلکه آتشی است که در دنیا خارج می‌شود. و پیامبر جمردم را از خروج آن می‌ترساند و کیفیت برخورد با آن را در احادیث ذکر می‌کند.
۴- حدیث که راوی آن علی بن زید است و به آن استناد شده است (و در ثقه بودن او اختلاف نظر وجود داشت) با احادیثی که بیان می‌کنند این حشر در دنیا است تضادی ندارد و در این حدیث (حدیث علی بن زید که امام احمد [٩۳۶]آن را روایت کرده است) آمده است «آنها از هر بلندی و از هر خاری پرهیز می‌کنند و سرزمین محشر در روز قیامت صاف و هموار است و از هر گونه ناهمواری و خارو... عاری است» [٩۳٧].
نووی می‌گوید: علماء گفته‌اند این حشر در آخر دنیا و مقداری قبل از قیامت و قبل از نفخ صور اتفاق می‌افتد بدلیل فرمودۀ پیامبر ج: «تحشر بقيتهم النار تبيت معهم وتقيل وتصبح وتمسي»«آتش بقیه آنها را جمع می‌کند شب و ظهر همراه آنها توقف می‌کند و صبح و شام نیز همراه آنها به حرکت در می‌آید» [٩۳۸].
حافظ ابن حجر – بعد از ذکر احادیث روایت شده دربارۀ آتش و اینکه حشر مذکور در دنیا است – می‌گوید: سیاق احادیث بیان می‌کند که این حشر همان حشر موجودات زنده اطراف زمین در سرزمین شام، قبل از آخر الزمان است... تمام این‌ها دلالت می‌کنند بر اینکه این حشر در آخر دنیا است که اکل و شرب و سوار شدن بر مرکب خریده شده و غیره وجود دارد، بگونه‌ای که متخلفین در آتش می‌سوزند. بعضی اگر این واقعه بعد از نفخ صور باشد در آن زمان مرگ، مرکب خریداری شده، خوردن، نوشیدن و پوشیدن در میادین وسیع وجود ندارد» [٩۳٩].
ولی دربارۀ حشر در آخرت در احادیث آمده است که مؤمن و کافر بدون کفش و لباس، لخت مادرزاد (به دور از تعلقات دنیایی) حشر می‌شوند. در حدیث صحیح از عبدالله بن عباس روایت شده است. گفت: پیامبر جدر میان ما ایستاد و فرمود:
همانا شما لخت (مادرزاد) محشور می‌شوید.
﴿كَمَا بَدَأۡنَآ أَوَّلَ خَلۡقٖ نُّعِيدُهُۥۚ﴾[الأنبیاء: ۱۰۴].
«همانگونه که اولین خلق را پدید آوردیم و دوباره آن را اعاده می‌کنیم» [٩۴۰].
و اولین موجودی که روز قیامت پوشیده می‌شود ابراهیم خلیل الله است.
ابن حجر می‌گوید: «در زنده شدن بعد از مرگ انسان باغ ندارد که با شتر تیزپا عوض کند (اشاره به حدیث مذکور در مورد حشر انسان)» [٩۴۱].
بنابراین حشر یاد شده در احادیث مربوط به دنیا و اندکی قبل از روز قیامت است و هر کس خلاف این را بگوید از حق دور شده است والله اعلم.
[٩۰٩] «صحیح مسلم» کتاب الفتن و أشراط الساعة (۱۸/۲٧-۲٩ با شرح نووی). [٩۱۰] «صحیح مسلم» کتاب الفتن و أشراط الساعة (۱۸/۲٧-۲٩ با شرح نووی). [٩۱۱] «مسند امام احمد» (٧/۱۳۳) (حدیث ۵۱۴۶) احمد شاکر می‌گوید: حدیث صحیح الاسناد است. و «ترمذی» (۶/۴۶۳-۴۶۴ با شرح تحفة الاحوذی». آلبانی آن را تصحیح کرده است «صحیح الجامع الصغیر» (۳/۲۰۳) (حدیث ۳۶۰۳). [٩۱۲] «صحیح بخاری» کتاب أحادیث الانبیاء باب خلق آدم و ذریته (۶/۳۶۲ با شرح فتح الباری) (حدیث ۳۳۲٩). [٩۱۳] «فتح الباری» (۱۳/۸۲). [٩۱۴] «فتح الباری» (۱۳/۸۲). [٩۱۵] «فتح الباری» (۱۱/۳٧۸-۳٧٩) با اندکی تصرف. [٩۱۶] «النهایة / الفتن الملاحم» (۱/۲۳۰-۲۳۱). [٩۱٧] «صحیح بخاری» کتاب الرقاق، باب الحشر (۱۱/۳٧٧ با شرح فتح الباری) (حدیث ۶۵۲۲) و «صحیح مسلم» کتاب الجنة وصفة نعیمها باب فناء الدنیا و بیان الحشر یوم القیامة (۱٧/۱٩۴-۱٩۵ با شرح نووی). [٩۱۸] روایت از طبرانی در «الکبیر» «الاوسط» و راویان آن مطمئن هستند «مجمع الزوائد» (۸/۱۲) همچنین حاکم آن را در «المستدرک» (۴/۵۴۸) روایت کرده است. و می‌گوید این حدیث صحیح است گرچه مسلم و بخاری آن را روایت نکرده‌اند و ذهبی نیز آن را تصحیح کرده است. [٩۱٩] «مسند امام احمد» (۵/۱۶۴-۱۶۵ با حاشیه منتخب کنز العمال) و «سنن نسائی» کتاب الجنائز باب البعث (۴/۱۱۶-۱۱٧) و «مستدرک حاکم» (۴/۵۶۴) حاکم می‌گوید این حدیث صحیح الاسناد است. [٩۲۰] روایت از امام احمد و ترمذی که تخریج آن گذشت (ص ۴۰۰). [٩۲۱] ابو ذکریا یحیی بن ابن بکیر اهل کوفه و در روایت حدیث موثوق به است او در سال (۲۰۸ یا ۲۰٩ ه) به رحمت ایزدی پیوست. «تهذیب الکمال» (۳/۱۴٩۱) و «تهذیب التهذیب» (۱۱/۱٩۰). [٩۲۲] «مسند احمد» (۴/۴۴۶-۴۴٧ با حاشیه منتخب کنز العمال). [٩۲۳] ترمذی (۶/۴۳۴-۴۳۵ با شرح تحفۀ الاحوذی) می‌گوید این حدیث حسن است و در هر دو روایت ابن حجر می‌گوید: ترمذی و نسائی آن را با سندی قوی روایت کرده‌اند «فتح الباری» (۱۱/۳۸۰). [٩۲۴] «مسند امام احمد» (۱۱/٩٩) (حدیث ۶۸٧۱) احمد شاکر می‌گوید اسناد حدیث صحیح است و «سنن ابو داوود» (٧/۱۵۸ با شرح عون المعبود) (۲۴۶۵) حافظ ابن حجر می‌گوید: احمد آن را روایت کرده است و سندش مشکلی ندارد. «فتح الباری» (۱۱/۳۸۰). [٩۲۵] «فتح الباری» (۱۱/۳۸۰) و «تفسیر ابن کثیر» (۸/۸۴-۸۵). [٩۲۶] «مسند احمد» (۵/۱٩۸-۱٩٩ با حاشیه منتخب الکنز) ابن حجر می‌گوید سندش صحیح است «فتح الباری» (۱۲/۴۰۲-۴۰۳). [٩۲٧] «فتح الباری» (۱۲/۴۰۳) حافظ ابن حجر می‌گوید: سندش حسن است. [٩۲۸] «سنن ابو داود (٧/۱۶۰-۱۶۱ با شرح عون المعبود) (حدیث ۲۴۶۶). و حدیث صحیح است «صحیح الجامع الصغیر» (۳/۲۱۴-۲۱۵) (حدیث ۲۵۵۳). [٩۲٩] «صحیح بخاری» کتاب الفتن باب قول النبی ج«الفتنۀ من قبل المشرق» (۱۳/۴۵ با شرح فتح الباری». [٩۳۰] «النهایة / الفتن و الملاحم» (۱/۲۵٧) تعلیق محمد فهیم ابو عبیه. [٩۳۱] «تفسیر قرطبی» (۱۸/۳-۲) و «التذكرة» (ص ۱٩۸-۱٩٩). [٩۳۲] «فتح الباری» (۱۱/۳٧٩) و «التذكرة» (ص ۱٩٩). [٩۳۳] حافظ ابو عبدالله حسین بن حسن ابن محمد ابن حلیم جرجانی فقیه شافعی و متولی قضاء در بخاری از جمله مصنفات او «المنهاج فی شعب الإیمان» که در آن بسیار از حافظ بیهقی نقل کرده است. وفات حلیمی در سال (۴۰۳ ه) در سن ۶۵ سالگی اتفاق افتاد «المنهاج فی شعب الإیمان» (۱/۱۳-۱٩) و «تذکرة الحفاظ» (۳/۱۰۳۰) و «شذرات الذهب» (۳/۱۶٧-۱۶۸). [٩۳۴] «المنهاج فی شعب الإیمان» (۱/۴۴۲). [٩۳۵] «فتح الباری» (۱۱/۳۸۰). [٩۳۶] «مسند احمد» (۱۶/۳۶۵) (حدیث ۸۶۳۲) تحقیق احمد شاکر. اما حافظ ابن حجر روایت علی بن زید بن جدعان را ضعیف می‌داند «فتح الباری» (۱۱/۳۸۱). [٩۳٧] «فتح الباری» (۱۱/۳۸۰-۳۸۱). [٩۳۸] «شرح نووی بر مسلم» (۱٧/۱٩۴-۱٩۵). [٩۳٩] «النهایة / الفتن و الملاحم» (۱/۳۲۰-۳۲۱) تحقیق د. طه زینی. [٩۴۰] «صحیح بخاری» کتاب الرقاق، باب الحشر (۱۱/۳٧٧ با شرح فتح الباری). [٩۴۱] «فتح الباری» (۱۱/۳۸۲).