نام و نسب:
نام ایشان ابوعبدالله محمد بن اسماعیل بن ابراهیم ابن مغیره بن بردزبه الجعفی البخاری بوده است [۱]. اجداد امام بخاری پیش از بردزبه به بعد مجوسی و ایرانی الاصل هستند، اما قبل از ابراهیم مشرف به اسلام شده اند.
پدر امام/از محدثین زمان خود به شمار می‌آمد و دارای تصانیفی است. علامه ابن حبان در کتاب «الثقات»ایشان را شاگرد حماد بن زید و امام مالک/قرار داده و او را از ثقات شمرده اند و نیز با عبدالله بن مبارک/ملاقات کرده‌اند. پدر امام/در هنگام وفات وصیت کرد که تمام اموال متروکه حلال و در آن‌ها شائبه و شبهه هیچ نوع حرامی نیست. تمام آن‌ها به طور میراث به امام بخاری رسید و امام از همان اموال پاک تربیت شد.
امام بخاری در ۱۳ شوال سال ۱٩۴ - هـ. ق، بعد از نماز جمعه در شهر بخارا چشم به جهان گشود و در سن ۶۲ سالگی در سال ۲۵۶ هـ. ق ۳۰ رمضان مبارک در شب عید فطر در هنگام عشاء برای همیشه به ملاقات معبود حقیقی شتافت و بعد از نماز ظهر روز عید فطر در قریه خرتنگ حدود ۶ مایلی سمرقند ایشان را به خاک سپردند. بعد از وفات امام بخاری تا مدت مدیدی از قبر امام بخاری بوی عطر استشمام می‌شد.
در شب وفات امام بخاری/شیخ عبدالواحد طراولسی، پیغمبر اسلام ج را در خواب دید که همراه جمعی از صحابه ایستاده اند و گویا منتظر شخصیتی هستند. این محدث می‌گوید: من سلام گفته عرض کردم: یا رسول الله ج منتظر چه کسی هستید؟ فرمودند: انتظرُ محمد بن اسماعیل البخاری.بعد مشخص شد که امام بخاری در همان شب وفات کرده اند.
[۱] هدی الساری مقدمه فتح الباری صفحه ۴٧۸.