اَلْـجُمْلَةُ الْفِعْلِیَّةُ
جمله‌ی فعلیّه
(۱) «كادَالْفَقْرُ أَنْ یَّكُوْنَ كُفْراً.»
۱- «دور نیست که ناداری و نیاز، از کفر و حق‌ستیزی سر برآورد.»
[این حدیث در «شعب الایمان» بیهقی و در «مُسنَدالشهاب» روایت شده است.]
(۲) «یُبْعَثُ كُلُّ عَبْدٍ عَلی ماماتَ عَلَیْهِ.»
۲- «(در روز رستاخیز،) هر بنده‌ای براساس همان چیزی برانگیخته می‌شود که بر آن مرده و چهره در نقاب خاک کشیده است؛ (خواه بد باشد یا نیک.)»
[این حدیث را مسلم در باب «الامر بحسن الظن بالله تعالی عندالموت» روایت کرده است.]
(۳) «كَفی بِالْـمَرْءِ كَذِباً أَنْ یُّحَدِّثَ بِكُلِّ ما سَمِعَ.»
۳- «بر دروغ‌گویی انسان، همین بس که هر چه شنید بی‌هیچ اندیشه‌ای (پیرامون صحّت و سُقم آن،) آن را به دیگران بازگوید؛ (یعنی هر چیزی که می‌شنوید، نباید بدون اندیشه و تفکّر و بدون تجزیه و تحلیل و نقد و بررسی و تحقیق و تفحّص و پژوهش و وارسی، آن را باور کنید و برای دیگران بازگو نمایید.)»
[این حدیث را مسلم در باب «النهی عن الحدیث بکل ماسمع» روایت کرده است.]
(۴) «یُغْفَرُ لِلشَّهِیْدِ كُلَّ شَیْءٍ اِلَّا الدَّیْنُ.»
۴- «تمام گناهان شهید به جز قرض و بدهکاری او (به مردمان)، بخشیده می‌شود.»
[این حدیث را مسلم در باب «من قتل فی سبیل الله کفرت خطایاه الا الدین» روایت کرده است.]
(۵) «لُعِنَ عَبْدُالدِّیْنارِ، وَ لُعِنَ عَبْدُالدِّرْهَمِ.»
۵- «بنده‌ی دینار (اشرفی) و بنده‌ی درهم، لعنت و نفرین شده‌اند؛ (یعنی کسی که کالای ناچیز دنیا را نصب العین و آویزه‌ی گوش خویش قرار دهد؛ و به خاطر فراچنگ آوردن مال و متاع دنیا، از اوامر و فرامین الهی، تعالیم و آموزه‌های نبوی، احکام و دستورات شرعی و حقایق و مفاهیم والای قرآنی بگذرد و آن‌ها را نادیده بگیرد، چنین فردی از رحمت‌های ویژه‌ی خداوندی به دور است و لعنت و نفرین، نثارش خواهد شد.)»
[این حدیث را ترمذی در باب «ماجاء فی اخذ المال» روایت کرده است.]
(۶) «حُجِبَتِ النّارُ بِالشَّهَواتِ، وَ حُجِبَتِ الْـجَنَّةُ بِالْـمَكارِهِ.»
۶- «دوزخ، به خواستنی‌ها و شهوت‌ها پوشانده و آراسته شده است، و بهشت به سختی‌ها و ناخوشایندی‌ها.»
[این حدیث را بخاری در باب «حجبت النار بالشهوات» روایت کرده است.]
(۷) «یَهْرَمُ اِبْنُ آدَمَ، وَ یَشِبُّ مِنْهُ اِثْنانِ: اَلْحِرْصُ عَلَی الْـمالِ، وَ الْحِرْصُ عَلَی الْعُمْرِ.»
۷- «فرزند انسان، پیر می‌گردد و دو چیز از دنیای وجود او جوان می‌گردد: آز و حرص بر مال‌اندوزی، و حرص بر عمر و زندگی در این جهان».
[این حدیث را ترمذی در «سُنَن» خویش، و مسلم در باب «کراهة الحرص علی الدنیا» روایت کرده‌اند.]
(۸) «نِعْمَ الرَّجُلُ الْفَقِیْهُ فِیْ الدِّیْنِ، اِنِ احْتِیْجَ اِلَیْهِ، نَفَعَ؛ وَ اِنِ اسْتُغْنِیَ عَنْهُ، أَغْنی نَفْسَهُ.»
۸- «چه مرد خوب و نیکی است آنکه در دین خدا، فقیه و دانشمند و دانا و فرزانه است؛ که اگر مردم به علم و دانش او نیاز داشتند، به آنان نفع و سود رساند و اگر مردم به او نیاز نداشتند، نفس خود را از دیگران غنی و بی‌نیاز کند.»
[این حدیث را «رزین» از علیس، از پیامبر گرامی اسلام جروایت کرده است.]
(۹) «یَتْبَعُ الْـمَیِّتَ ثَلاثَةٌ، فَیَرْجِعُ اِثْنانِ، وَ یَبْقی مَعَهُ واحِدٌ: یَتْبَعُهُ أَهْلُهُ، وَ مالُهُ، وَ عَمَلَهُ، فَیَرْجِعُ أَهْلُهُ، وَ مالُهُ، وَ یَبْقی عَمَلُهُ.»
۹- «سه چیز از پی مرده می‌روند؛ امّا دو چیز باز می‌گردد و یکی با او می‌ماند: خانواده و دارایی و عملکرد او از پی او می‌روند؛ امّا دارایی و خاندانش او را به خاک می‌سپارند و باز می‌آیند؛ ولی عملکردش به همراه او (در گور) می‌ماند.»
[این حدیث را بخاری در باب «سکرات الموت» روایت کرده است.]
(۱۰) «كَبُرَتْ خِیانَةً أَنْ تُحَدِّثَ أَخاكَ حَدِیْثاً هُوَ لَكَ مُصَدِّقٌ وَ أَنْتَ بِهِ كاذِبٌ.»
۱۰- «خیانت بزرگی است که به برادرت سخنی بگویی و در حالی که تو در آن سخن، دروغ‌گو هستی، او تو را نسبت به آن سخن، راستگو شمارد.»
[این حدیث را ابوداود در باب «فی‌المعاریض» روایت کرده است.]
(۱۱) «بِئْسَ الْعَبْدُ الْـمُحْتَكِرُ، اِنْ أَرْخَصَ اللهُ الْأَسْعارَ، حَزِنَ؛ وَ اِنْ أَغْلاها، فَرِحَ.»
۱۱- «چه بد بنده‌ای است بنده‌ی اِحتکارگر؛ اگر خدا از قیمت کالاها بکاهد، اندوهگین می‌شود؛ و اگر چنان‌چه قیمت‌ها را بالا برد، شادمان و خوشحال می‌گردد.»
[این حدیث را بیهقی در «شعب‌الایمان» روایت کرده است.]