بیان چند حقیقت (ردی بر تحريفاتی از اهل تصوف)

جواب

اما درباره‌‌ی ثواب رسیدن قرائت قرآن به مردگان باید بگوئیم که دوست‌‌داران بدعت و خرافات آن را همانند رکن و اصلی از اصول دین گرفته و بدان چسپیده‌‌اند و مخالفان خود را در این مورد به بی‌‌دینی و لامذهب بودن متهم می‌‌کنند. قبل از هر چیز به بررسی حدیثی می‎پردازیم که نویسنده برگه از آن به عنوان دلیلی محکم برای اثبات ادعایش استفاده کرده است:

پیامبر اکرم ج می‌‌فرماید: «من مَرّ بین المقابر فقرأ قل هو الله أحد عشرة مرة ثم للأموات اعطي من الأجر بعدد الأموات». «هر کس از قبرستان عبور کرد ۱۰ بار قل هو الله احد بخواند وثواب آن را به اهل قبور هدیه کند به هر قبر به تعداد اموات ثواب می‌‌رسد». [منبع شرح صحیح بخاری ۴/۴۹۷ باب وصول ثواب قرائت قرآن].

اما بدانید که اصولاً در کتاب صحیح بخاری بابی به عنوان باب وصول ثواب قرائت قرآن وجود ندارد و در صورتی که حدیثی از آن هم در صحیح بخاری در این رابطه وجود می‎داشت دیگر هیچگونه اختلافی در این مورد ما بین علمای دین پیش نمی‌‌آمد. در حاشیه ارشاد الساری (شرح بخاری ج ۷ ص ۹۰، ۹۱ وج ۱ ص ۱۱۹، ۱۲۰) نظر امام شافعی یعنی عدم وصول ثواب قرائت قرآن به اموات موجود است. در ادامه نوشته‌‌های نویسنده برگه، اقوالی از ائمه مذاهب در رابطه با رسیدن ثواب قرائت به اموات مطرح گشته که امام احمد و امام ابوحنیفه می‌‌فرمایند: ثواب قرائت قرآن به میت می‌‌رسد. همین منبع به نقل از کتاب سنن ابوبکر نجار، امام نووی در شرح المهذب و فتوای امام شافعی و اصحاب ایشان می‌‌فرماید فاتحه به مرده می‌‌رسد و افضل آن است برای میت قرآن ختم شود. إن شاء الله در صدق یا کذب بودن گفته‌‌های بالا معیار حقیقت مطالب فوق را با مراجعه به اهم کتب مذاهب چهار گانه می‌‌سنجیم. براستی که هیچگونه فاتحه و امثال آن و هدیه ثوابش به مردگان در راه و روش و برنامه پیامبر ج و صحابه ش و تابعین و امامان مجتهد وجود نداشته و ذکری از آن ننموده‌‌اند و حتی در یک آیه یا حدیثی به آن اشاره نشده است. بنابراین چنین عملی بدعت و بی‌‌اساس و اضافه نمودن به دین محسوب می‌‌شود. اما در غیر جلسه تعزیه و سایر اوقات درباره اینکه آیا خواندن قرآن برای اموات و هدیه ثوابش به آنان مشروع است یا ممنوع؟ میان علما اختلافی جزئی موجود است.

همانا دعای خیر برای زنده و مرده طبق آیات و احادیث صحیح، مشروع و مجاز است و هیچکسی مخالف آن نبوده و نخواهد بود. اما آنچه جای اختلاف و نزاع است، این است افرادی که مقداری قرآن یا سوره‌‌ی حمد و سوره اخلاص را می‌‌خوانند و ثوابش را به اموات هدیه می‌‌کنند، آیا چنین عملی در شرع و کتب دینی مدون جایگاهی دارد یا نه؟

۱- در احادیث آمده که می‌‌توان بدهی میت را بجای او پرداخت نموده و برای میت دعای خیر نموده، می‌‌توان به جای او صدقه داد، می‌‌توان به جای او حج کرد، اما در هیچ یک از احادیث صحیح نیامده که: می‌‌توان برای اموات قرآن خواند و ثوابش را به او هدیه کرد، و اگر چنین فعلی مشروع بود می‌‌بایستی در اثنای این احادیث اشاره‌‌ای مختصر بدان می‌‌شد و حال آنکه نه چنین چیزی موجود است و نه تا حال مدافعان این عمل آن را با حدیثی صحیح، مستدل و مستند نموده‌‌اند.

البته احادیثی که گویای حج‌کردن به جای میت، صدقه دادن به جای میت و مشابه این مطالب هستند، میان علما جای نزاع و اختلاف هستند.

۲- در حدیثی صحیح به روایت امام مسلم آمده است: «وقتی که بنی‌‌آدم فوت نماید بعد از مردنش تنها سه چیز برای او نافع و مفید خواهد بود:۱ ـ صدقه جاریه ۲ ـ علم نافع ۳ ـ فرزند صالح و مؤمنی که برای پدر و مادرش دعای خیر کند». و در صحیح بخاری نیز روایتی مشابه روایت بالا وارد است. اما خواندن قرآن و هدیه ثواب آن به میت و فاتحه‌‌ای که در جلسات تعزیه و امثال آن و یا بعد از نماز تلاوت می‌‌کنند، هیچگونه سند شرعی ندارد و از اعمال هیچ یک از رجال بزرگ دینی (پیامبر ج، صحابه ش، تابعین و مجتهدان) نبوده است و آنان چنین هدیه و سوغاتی برای اموات نفرستاده‌‌اند، بنابراین هیچ‌‌گونه صورت شرعی ندارد. حال نظر ائمه اربعه در این مورد با ذکر منابع: