شنیدن یا نشنیدن مردگان

صورت دوم: سماع جزیی

صورت دوم: اینکه آیا مرده سماع جزیی و شنوایی اندک دارد و مثلاً سلام زائر قبر را می‌شنود یا نه؟ اگر کسی نزد قبر قرآن بخواند آیا مرده داخل قبر می‌شنود یا نه؟ در این نوع سماع جزیی میان علما اختلاف وجود دارد و عده‌ای به وقوع این سماع معتقد بوده‌اند و برخی این نوع سماع را نیز از مرده منتفی می‌دانند.

برخی برادران موحد گمان می‌کنند همانطور که اعتقاد به سماع کلی اموات خرافه و شرک است اعتقاد به سماع جزیی نیز همین حکم را دارد و همانطور که علما بر عدم سماع کلی اجماع دارند بر عدم سماع جزیی نیز اجماع دارند و این تصوری اشتباه است. اگر کسی منکر سماع کلی باشد اما به سماع جزیی معتقد باشد نباید به شرک و ضلالت منسوب گردد چون سماع جزیی برخلاف سماع کلی، مسأله‌ای فقهی و فرعی و اختلافی است نه عقیدتی و اصولی و اجماعی و علما دراین باره دو رأی دارند و هریک دلایلی ارائه می‌دهند.

برخی از دینداران هستند که وقتی در کتب برخی علماء مطالب مربوط به تأیید سماع جزیی را می‌خوانند گمان می‌کنند که این علماء سماع کلی و مطلق مردگان را نیز قبول دارند!!! و این تصوری بس خطا و غلط است. اگر زید از عمرو بپرسد که آیا حسن شنوا است و او در جواب بگوید: بله، آیا زید باید گمان کند که منظور عمرو از شنوا بودن حسن این است که جناب حسن تمام صداهای مردم در هرگوشه‌ی زمین که باشند را می‌شنود؟؟!!! آیا تو ای خواننده‌ی محترم! آیا شنوا هستی؟ در جواب خواهی گفت: بله! باز می‌پرسم: آیا صدای مردمی که کیلومترها از تو دورند را می‌شنوی؟ در جواب خواهی گفت: نه. پس وقتی که تو می‌گویی من شنوا هستم منظورت این است که مانند یک انسان معمولی تا چند متر اطرافت را می‌شنوی (اگر خواب نباشی یا حواست پرت نباشد و یا مانعی دیگر نباشد) نه اینکه هرصدایی را در هرفاصله‌ای و در هرشرایطی می‌شنوی!!

علمایی هم که سماع اموات را تأیید کرده‌اند منظورشان سماع جزیی است به همان اندازه‌ای که یک انسان زنده صداهای چند متر اطرافش را می‌شنود و بلکه بسیار کمتر و محدودتر از آن[٣].

بعد از شرح این تقسیم‌بندی حال به این مطلب می‌پردازیم که: دلایل طرفین در مسأله‌ی سماع جزیی اموات چیست و نظر صحیح آن کدامست؟

***

[٣]- تذکر مهم: البته علمایی که معتقد به سماع جزیی اموات هستند به هیچ‌وجه شفاعت طلبی یا حاجت‌طلبی از اموات را جایز نمی‌دانند و منظورشان از تأیید سماع اموات، تلاش برای اثبات جواز شفاعت خواهی و حاجت خواهی از اموات نیست بر خلاف جهال و یا عالم نمایان خرافی‌ای در عصور متأخر که به بهانه‌ی سماع جزیی اموات و یا حتی به خیال واهی سماع مطلق اموات، در پی توجیه شفاعت‌طلبی و حاجت‌خواهی از مردگان هستند. باید دانست که بر اساس دلایل قطعی و محکم کتاب و سنت و اجماع سلف امت، شفاعت‌خواهی و حاجت‌خواهی از مردگان کاملاً مردود و باطل و شرک است و علمای اسلام بر این اجماع دارند و در شرک بودن حاجت‌خواهی از اموات، هیچ‌گونه اختلافی میان علمای اسلام وجود ندارد. جالب اینجاست که الله تعالی در قرآن حکیم راه را بر خرافاتیان و غرض‌ورزان و سوء‌ استفاده‌جویان بسته است و با بیانی بلیغ و واضح و صریح می‌فرماید: ﴿إِن تَدۡعُوهُمۡ لَا يَسۡمَعُواْ دُعَآءَكُمۡ وَلَوۡ سَمِعُواْ مَا ٱسۡتَجَابُواْ لَكُمۡۖ﴾[فاطر: ١٤]: «اگر آن‌ها را به فریاد بخوانید، صدای شما را نمی‌شنوند و اگر هم بشنوند، توانایی پاسخگویی به شما را ندارند». بله! ای خرافاتیان! اگر فرضاً ثابت شد که مردگان می‌شنوند باز سودی برایتان ندارد چون به فرموده‌ی قرآن: اگر هم بشنوند توانایی اجابت را ندارند! پس چه بشنوند و چه نشنوند فرقی ندارد: شفاعت خواستن و حاجت خواستن از آن‌ها باطل و مردود و بی‌سود است.