نتیجه‌گیری
با این توضیحات روشن شد که:
اولاً: سماع کلی و مطلق اموات، تصوّری خرافی و مشرکانه و کاملاً مردود است.
ثانیاً: سماع جزیی مسأله‌ای اختلافی میان علماء می‌باشد و نظر صحیح از آنِ منکرین سماع اموات می‌باشد.
ثالثاً: در سنت صحیح رسول الله ج یک شنوایی خاص و استثنایی برای تمام مردگان ثابت است و آن‌هم عبارت است از: شنیدن صدای نعلین تشییع کنندگان هنگام بازگشت از قبرستان و نیز یک شنوایی خاص و استثنائی در حادثه‌ی چاه بدر که معجزه‌ی رسول الله ج بوده است.
رابعاً: با دلایل قرآن و سنت ثابت شد که غیر از دو مورد استثنایی مذکور، مردگان از هیچ نوع شنوایی دیگری برخوردار نیستند و سماع جزیی نیز تصوّری خطا و مردود می‌باشد.
وَمَا عَلَيْنَا إِلَّا الْبَلَاغُ الْـمُبِينُ