«أ» تعریف نفاق
نفاق در لغت مصدر «نافق» است «نافق، ینافق، نفاقاً و منافقة» از کلمه «نافقاء» گرفته شده که یکی از سوراخهای لایه یربوع [۱۷]است، که اگر در یکی از سوراخها دنبالش کنند از سوراخ دیگر فرار می‌‌کند و یا معنی آن از نفق گرفته شده و نفق گرفته شده و نفق غار کوچکی است که حیوانات در آن پنهان می‌‌شوند [۱۸].
و در اصطلاح شرع، این است که فردی به ظاهر مسلمان شود اما در دل کافر و مشرک باشد. به این دلیل نفاق گفته می‌‌شود که منافق از طرفی وارد دین اسلام می‌‌شود و از طرف دیگر خارج می‌‌شود، خداوند این معنی را در قرآن ذکر کرده و می‌فرماید:
﴿إِنَّ ٱلۡمُنَٰفِقِينَ هُمُ ٱلۡفَٰسِقُونَ﴾[التوبة: ۶۷].
«به راستی منافقین، همان فاسقانند».
یعنی: خارج‌شدگان از دین اسلام خداوند منافقین را بدتر از کافران شمرده و می‌فرماید:
﴿إِنَّ ٱلۡمُنَٰفِقِينَ فِي ٱلدَّرۡكِ ٱلۡأَسۡفَلِ مِنَ ٱلنَّارِ﴾[النساء: ۱۴۵].
«به راستی منافقین در پایین ترین درجات جهنم قرار دارند».
و می‌فرماید:
﴿إِنَّ ٱلۡمُنَٰفِقِينَ يُخَٰدِعُونَ ٱللَّهَ وَهُوَ خَٰدِعُهُمۡ﴾[النساء: ۱۴۲].
«به راستی منافقین با خدا مکر و حیله می‌کنند و خدا هم مکر و حیله آنان را به خودشان باز می‌گرداند».
﴿يُخَٰدِعُونَ ٱللَّهَ وَٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَمَا يَخۡدَعُونَ إِلَّآ أَنفُسَهُمۡ وَمَا يَشۡعُرُونَ ٩ فِي قُلُوبِهِم مَّرَضٞ فَزَادَهُمُ ٱللَّهُ مَرَضٗاۖ وَلَهُمۡ عَذَابٌ أَلِيمُۢ بِمَا كَانُواْ يَكۡذِبُونَ ١٠﴾[البقرة: ۹-۱۰].
«می‌خواهند الله و کسانی که ایمان آورده‌‌اند را فریب دهند، ولی فریب نمی‌دهند، مگر خودشان را اما نمی‌فهمند. در قلب‌هایشان مرض نفاق هست و خداوند هم مرض آنان را افزوده و برای آنان بخاطر آنچه که تکذیب کرده‌اند، عذابی دردناک است».
[۱۷] یربوع حیوانی است شبیه موش. [۱۸] ابن اثیر النهایة (۵/۹۸).